Ο αγώνας κατά της φορολογικής απάτης συνεχίζεται

Μέσα στο κατακαλόκαιρο το ευρωπαϊκό Εφετείο του Λουξεμβούργου «δρόσισε» την Apple και την κυβέρνηση της Ιρλανδίας «δικαιώνοντας» αμφότερες για τον συντελεστή 0,005% με τον οποίο φορολογήθηκαν τα κέρδη της αμερικανικής εταιρείας στη χώρα το 2014 – είναι αλήθεια ότι άλλες χρονιές η φορολόγηση της Apple ήταν κατά τι βαρύτερη. Προς το παρόν δεν θα υποχρεωθούν ούτε η εταιρεία να πληρώσει ούτε η χώρα να εισπράξει 13 δισ. ευρώ που θα εισέπραττε, αν το ιρλανδικό σύστημα φορολόγησης δεν ήταν τόσο «παραδεισένιο».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διεκδικήσει βέβαια την απόδοση φορολογικής δικαιοσύνης οδηγώντας την υπόθεση σε τρίτο βαθμό εκδίκασης, στο Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Δεν χωρεί αμφιβολία όμως ότι η απαλλαγή Apple και Ιρλανδίας στο Εφετείο είναι ένα πισωγύρισμα στον αγώνα των υπερεθνικών θεσμών και των εθνικών αρχών και κυβερνήσεων (όχι όλων βεβαίως) για την καταπολέμηση του αθέμιτου ανταγωνισμού, της φοροδιαφυγής ιδιωτών και επιχειρήσεων, του οικονομικού εγκλήματος και εν γένει για την περιστολή της δράσης των διαβόητων φορολογικών παραδείσων.

Αυτόματες διασταυρώσεις

Εχει επιτευχθεί πρόοδος τα τελευταία είκοσι χρόνια στον τομέα αυτόν και έχει βελτιωθεί – εσχάτως μάλιστα αυτοματοποιηθεί – η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών. Και η πρόοδος οφείλεται στο ιστορικά εντυπωσιακότερο τρομοκρατικό χτύπημα, τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, που χρηματοδοτήθηκαν μέσω αδιαφανών τραπεζικών συναλλαγών και κεφαλαίων που διακινήθηκαν κατά κύριο λόγο μέσω Ελβετίας. Σε ανακοίνωση που δημοσιοποίησε στις 30 Ιουνίου ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και την Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) διαπιστώνει ότι πέρυσι 97 κράτη αντάλλαξαν μεταξύ τους πληροφορίες για την ταυτοποίηση και την προέλευση 84 εκατ. τραπεζικών λογαριασμών μέσω των οποίων διακινούνται κεφάλαια 10 τρισ. ευρώ.

Το 2019 ελέγχθηκαν τα διπλάσια κεφάλαια από όσα είχαν ελεγχθεί το 2018. Και πολλά εξ αυτών διακινήθηκαν μέσω χωρών και υπεράκτιων κτήσεων και εδαφών που είναι γνωστά για τους σχεδόν μηδενικούς συντελεστές φορολόγησής τους, όπως είναι τα νησιά Κέιμαν και οι Βερμούδες. Διακινήθηκαν επίσης μέσω χωρών όπως η Ελβετία και το Λουξεμβούργο στις οποίες, παρά την κατάργηση του περιλάλητου «τραπεζικού απορρήτου» (έπειτα από πειθαναγκαστικές πιέσεις της Ουάσιγκτον μετά την 11η Σεπτεμβρίου), εξακολουθούν να ισχύουν πολύ ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα.

Πρόοδο στους ελέγχους διαπιστώνει ο ΟΟΣΑ. Το 2018, δηλαδή την πρώτη χρονιά που εφαρμόστηκαν οι αυτόματοι έλεγχοι και οι διασταυρώσεις στοιχείων, ελέγχθηκαν 5 τρισ. ευρώ σε 47 εκατ. τραπεζικούς λογαριασμούς σε 96 χώρες. Πέρυσι οι χώρες αυξήθηκαν μόλις κατά μία – και ο ΟΗΕ έχει 195 κράτη-μέλη… – αλλά διπλασιάστηκαν τα ελεγχθέντα κεφάλαια και οι λογαριασμοί. Είναι προφανές ότι η διεθνής συνεργασία (κυρίως σε διμερές επίπεδο) κατά του ξεπλύματος χρήματος και της διαφθοράς βελτιώνεται. Σημειωτέον ότι αφορμή για την αυτοματοποίηση της διακρατικής ανταλλαγής στοιχείων και δεδομένων ήταν το μεγάλο σκάνδαλο των «Panama Papers» που αποκαλύφθηκε το 2016.

Κτηματολόγιο αξιών

«Το σύστημα ανταλλαγής φορολογικών και οικονομικών πληροφοριών μεταξύ των κρατών γίνεται ακόμα πιο σημαντικό στη σημερινή συγκυρία της κρίσης της Covid-19. Οδεύουμε όλο και πιο κοντά σε έναν κόσμο όπου οι απατεώνες δεν θα μπορούν να κρυφτούν» δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Ανχέλ Γκουρία. «Οδεύουμε, αλλά ακόμα απέχουμε» σημειώνει πάντως η ρεπόρτερ της «Le Monde» Αν Μισέλ, παραθέτοντας στοιχεία από το βιβλίο του καθηγητή στο Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας Γκαμπριέλ Ζικμάν με τον εύλογο τίτλο «Ο Θρίαμβος της Αδικίας».

Βάσει στατιστικών στοιχείων που συγκέντρωσε από διεθνείς τράπεζες ο γάλλος καθηγητής υπολόγισε ότι το έτος 2017 οι ιδιώτες αποταμιευτές είχαν τοποθετήσει 8,7 τρισ. ευρώ σε φορολογικούς παραδείσους. Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ επιβεβαιώνουν την εργασία του Ζικμάν ο οποίος, παρεμπιπτόντως, υπήρξε ο επιβλέπων καθηγητής του διδακτορικού του διάσημου οικονομολόγου και συγγραφέα Τομά Πικετί. Κατά τον Ζικμάν η αυτοματοποιημένη διακρατική ανταλλαγή πληροφοριών δεν είναι αποτελεσματική αν η διεθνής κοινότητα δεν επιβάλει αυστηρές οικονομικές κυρώσεις στους οικονομικούς παραδείσους.

Πέρα από τις κυρώσεις, ο Ζικμάν προτείνει επίσης την κατάρτιση ενός διεθνούς περιουσιολογίου. Ενός «παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κτηματολόγιου», όπως το ονόμασε, αντίστοιχου με εκείνου που δημιούργησε το 1791 η επαναστατική Γαλλία για τα ακίνητα και ισχύει ακόμα, το οποίο όμως θα απογράφει την κατοχή χρηματοοικονομικών αξιών, μετοχών και ομολόγων. Ε, δεν είναι απλή υπόθεση η κατάρτιση κτηματολογίου, σε κάποιους λαούς παίρνει αιώνες. Και προσπερνά ο γάλλος καθηγητής το ιστορικό γεγονός ότι στην πατρίδα του την εποχή που υιοθετήθηκε στήνονταν γκιλοτίνες.

Ιστορική πτώση του ΑΕΠσε ΗΠΑ και Γερμανία

Τη μεγαλύτερη πτώση του ΑΕΠ σε ετήσια βάση μεταπολεμικά κατέγραψε η αμερικανική οικονομία το τρίμηνο της καραντίνας, Απριλίου – Ιουνίου 2020. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 32,9%, δέκα φορές περισσότερο από το προηγούμενο ρεκόρ 10% που είχε καταγραφεί το 1958. Κοντά στο επίπεδο εκείνο (10,1% για την ακρίβεια) είναι η πτώση που κατέγραψε το γερμανικό ΑΕΠ το συγκεκριμένο τρίμηνο. Πρόκειται επίσης για ιστορικό ρεκόρ.
Σε ό,τι αφορά την αμερικανική οικονομία, το χειρότερο είναι ότι όλο και περισσότεροι ειδικοί εμφανίζονται επιφυλακτικοί για την προηγούμενη πρόβλεψή τους ότι τα χειρότερα πέρασαν και ότι έρχεται η ανάκαμψη. Οι οικονομολόγοι φοβούνται ότι η αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού σε πολλές αμερικανικές Πολιτείες θα καθυστερήσει την ανάκαμψη.
Σε τριμηνιαία βάση το ΑΕΠ υποχώρησε κατά 9,5% το τρίμηνο που πέρασε, ενώ η πτώση των εισαγωγών και των εξαγωγών ξεπέρασε το 20% συγκριτικά με το διάστημα Απριλίου – Ιουνίου 2019 και η ιδιωτική κατανάλωση, που θεωρείται η ατμομηχανή της αμερικανικής οικονομίας, έπεσε 10,7% σε ετήσια βάση. Εν τω μεταξύ, δραματική είναι και η κατάσταση που επικρατεί στην αμερικανική αγορά εργασίας. Την περασμένη εβδομάδα επιπλέον 1,4 εκατ. Αμερικανοί υπέβαλαν αίτηση για επίδομα ανεργίας.
Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, η υποχώρηση του ΑΕΠ κατά διψήφιο ποσοστό το δεύτερο τρίμηνο διαδέχτηκε μια διόλου ευκαταφρόνητη πτώση κατά 2% που είχε καταγραφεί το πρώτο τρίμηνο, κάτι που σημαίνει ότι η οικονομία της χώρας βρίσκεται και επισήμως σε ύφεση. Μια αισιόδοξη εξέλιξη, συγκριτικά με τις ΗΠΑ, έχει να κάνει με την αγορά εργασίας, καθώς την περασμένη Πέμπτη ανακοινώθηκε ότι η ανεργία τον Ιούλιο παρέμεινε σταθερή στο 6,4%, στο ποσοστό δηλαδή του Ιουνίου.
Η πτώση-ρεκόρ του γερμανικού ΑΕΠ αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην επίσης ιστορικά υψηλή πτώση 30% που σημείωσαν οι γερμανικές εξαγωγές – πρόκειται ως γνωστόν για μια εξαγωγική οικονομία και όχι για μια οικονομία της κατανάλωσης, όπως είναι η αμερικανική. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο εξάμηνο η παραγωγή αυτοκινήτων έπεσε 40%, καθώς κατασκευάστηκαν τα λιγότερα οχήματα στη χώρα από το πρώτο εξάμηνο του 1975.