Νέους δρόμους στη ναυτιλία φέρνει η επόμενη μέρα του πολέμου

Νέους δρόμους στο θαλάσσιο εμπόριο φέρνει η επόμενη ημέρα του πολέμου στην Ουκρανία. Στον βαθμό που η ρωσική εισβολή θα είναι η πρώτη αλλά και τελευταία πράξη του πολεμικού δράματος και θα ακολουθήσει στη συνέχεια μία σκληρή αλλά «ειρηνική» περίοδος ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων πολλά θα έχουν αλλάξει για τη ναυτιλία σε διεθνές επίπεδο καθώς ο νέος ψυχρός πόλεμος θα έχει επιπτώσεις και στις ροές του θαλασσίου εμπορίου.

Ορισμένες από τις αλλαγές αυτές είναι ήδη ευδιάκριτες από τώρα και ενώ δεν έχουν σιγήσει ακόμη τα κανόνια. Αλλες αναμένονται στο μέλλον και αφορούν τη διαφοροποίηση της έδρας παραγωγής πολλών αγαθών, με άμεσο αντίκτυπο και στο εμπόριο.

Πάντως η «ανακάλυψη» νέων ενεργειακών πηγών για την Ευρωπαϊκή Ενωση που σημαίνει όχι μόνο διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας κάρβουνου, πετρελαίου και φυσικού αερίου αλλά και επιτάχυνση των διαδικασιών για την ανάπτυξη νέων εναλλακτικών πηγών ενέργειας χωρίς άνθρακα, απέκτησε νέα προτεραιότητα. Ο περιβαλλοντικός στόχος της απεξάρτησης της οικονομίας (και της ναυτιλίας) από τον άνθρακα αποκτά για την ΕΕ μια νέα και γεωστρατηγική διάσταση τώρα καθώς συνδέεται και με την ενεργειακή της απεξάρτηση από τη Ρωσία.

Αλλαγές

Αυτό σημαίνει σημαντικές αλλαγές στο θαλάσσιο εμπόριο πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου για το μέλλον, με το δεύτερο να διεκδικεί πολύ μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς τα επόμενα χρόνια ως μεταβατικό καύσιμο, όπως φάνηκε και από τις σχετικές ανακοινώσεις περί ταξινομίας της ΕΕ στην αυγή του 2022. Η ταξινομία της ΕΕ θεωρεί ότι το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια μπορούν να έχουν έναν ρόλο ως μέσα διευκόλυνσης της μετάβασης προς ένα μέλλον που βασίζεται κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ετσι η επόμενη ημέρα στον ενεργειακό τομέα θα βρει κερδισμένες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής καθώς επίκειται περαιτέρω αύξηση των εξαγωγών αμερικανικού LNG προς την Ευρώπη. Οι ΗΠΑ υπερκέρασαν το Κατάρ σε εξαγωγές LNG, αν και σύντομα το αραβικό κράτος με τις τεράστιες επενδύσεις που υλοποιεί θα κερδίσει και πάλι την πρώτη θέση στις εξαγωγές, όπως εκτιμάται.

Ομως η άνοδος των εξαγωγών LNG θα ωφελήσει και τις ναυτιλιακές εταιρείες που διαθέτουν στόλους μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου και ιδιαίτερα τελευταίας τεχνολογίας LNG Carriers τύπου MEGI με δίχρονες μηχανές (two stroke), τα οποία εμφανίζουν μέχρι και 50.000-60.000 δολ. την ημέρα επιπλέον κέρδη από τα παλαιότερης τεχνολογίας.

Επίσης σημαντικές αλλαγές αναμένονται και στο θαλάσσιο εμπόριο πετρελαίου καθώς οι αμερικανικές απαγορεύσεις για εισαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα από τη Ρωσία οδηγούν σε αναζήτηση πετρελαίου από άλλες παραγωγές χώρες, μη εξαιρουμένων των «τιμωρημένων» με εμπάργκο Βενεζουέλας και Ιράν. Σε αυτή την περίπτωση θα ωφεληθούν δεξαμενόπλοια που θα μεταφέρουν πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα στις ΗΠΑ και προς τις μεγάλες αγορές της Απω Ανατολής αλλά και της Δύσης.

Εναλλακτικά καύσιμα

Οι αλλαγές αυτές ενισχύονται και από την πολιτική κατά της κλιματικής αλλαγής και της απεξάρτησης της ναυτιλίας από τον άνθρακα, που παραμένει στο τραπέζι σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Μέχρι στιγμής όμως από την πολιτική αυτή φαίνεται να ευνοούνται πολύ μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες τακτικών γραμμών που έχουν τα κεφάλαια αλλά και τη δυνατότητα να «κλείνουν» συμβόλαια με νέα εναλλακτικά καύσιμα για το μέλλον καθώς γνωρίζουν τα λιμάνια που «πιάνουν» τα πλοία τους και τα δρομολόγια που εκτελούν. Εξ αυτού του λόγου η ελληνική πλοιοκτησία μέσω της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών έχει προειδοποιήσει ότι οι φιλικές προς το περιβάλλον πολιτικές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιομορφίες της ναυτιλίας (όπως είναι η ναυτιλία tramp, που δεν εκτελεί συγκεκριμένα δρομολόγια) και να μη δημιουργούν θέματα μη υγιούς ανταγωνισμού.

Προς την κατεύθυνση μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κινείται τόσο η ΕΕ όσο και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ), ο οποίος έχει θέσει στόχο για το 2030 τη μείωση κατά τουλάχιστον 40% της έντασης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της ναυτιλίας σε σύγκριση με το 2008.

Το επόμενο ορόσημο του οδικού χάρτη του ΙΜΟ προς την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα είναι η 1η Ιανουαρίου 2023, όταν θα απαιτείται πλέον από όλα τα πλοία να υπολογίζουν τον δικό τους Δείκτη Ενεργειακής Απόδοσης (EEXI) και να καθιερώσουν ετήσιο επιχειρησιακό Δείκτη Εντασης Ανθρακα (CII).

«Ο ρυπαίνων πληρώνει»

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο επίκειται η συμπερίληψη της ναυτιλίας στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS). Οι έλληνες πλοιοκτήτες μέσω της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) επεξεργάστηκαν συγκεκριμένες θέσεις με στόχο την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιας στρατηγικής που θα διατηρεί την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας και θα υλοποιείται μια πρόσφορη πολιτική για τη ναυτιλία. Στο πλαίσιο αυτό προτάθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ισχύει η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και να οριστούν οι φορείς που ελέγχουν την εμπορική λειτουργία του πλοίου, δηλαδή οι commercial operators (ναυλωτές), ως υπεύθυνοι για την πληρωμή του κόστους συμμόρφωσης με την Οδηγία. Η εν λόγω πρωτοβουλία είχε σημαντική απήχηση στο ευρωπαϊκό lobbying και τελικώς τη συνυπέγραψαν και άλλες εφοπλιστικές ενώσεις και ναυτιλιακοί φορείς και συμπεριελήφθη στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το EU ETS.

Μία ακόμη πρόκληση είναι η ενίσχυση  της έρευνας και ανάπτυξης νέων εναλλακτικών ναυτιλιακών καυσίμων και τεχνολογιών πρόωσης, χωρίς τα οποία δεν είναι εφικτή η απανθρακοποίηση του τομέα των θαλασσίων μεταφορών. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται στα διεθνή φορά (ΙΜΟ, ΕΕ) η πρόταση της ναυτιλίας για την ίδρυση ενός συμμετοχικού ναυτιλιακού Ταμείου Ερευνας και Ανάπτυξης και η πρόταση της ναυτιλίας για έναν παγκόσμιο αγορακεντρικό μηχανισμό (Market-based Measure) που βασίζεται στο τέλος (levy) άνθρακα.

Κέντρο Ερευνών

Ιδιαίτερης αξίας στο πλαίσιο των παραπάνω συζητήσεων είναι και η πρόταση του έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία Κέντρου Ερευνών για Εναλλακτικά Ναυτιλιακά Καύσιμα και Τεχνολογίες στην ΕΕ.

Επίσης σημαντικές είναι οι αλλαγές που θα επέλθουν και στον επισιτιστικό τομέα μετά τον πόλεμο. Η σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας, του μεγαλύτερου εξαγωγέα σιταριού, και της Ουκρανίας, του πέμπτου στη σειρά, δημιουργεί μια τεράστια αναταραχή στις εξαγωγές σιταριού, με την Ευρώπη και την Ασία να αναζητούν εναλλακτικούς παραγωγούς/εξαγωγείς, κυρίως στον Καναδά και στην Αυστραλία.

Υψηλό κόστος για την ελληνική ακτοπλοΐα

Η επόμενη ημέρα απασχολεί και την ελληνική ακτοπλοΐα, η οποία μετά την κρίση της πανδημίας έρχεται αντιμέτωπη και με την κρίση καυσίμων καθώς το ναυτιλιακό καύσιμο έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ. Πρόκληση για την εγχώρια ακτοπλοΐα αποτελεί η απρόσκοπτη εκτέλεση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών με τα νησιά. Ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) διεμήνυσε στον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Γιάννη Πλακιωτάκη, με τον οποίο συναντήθηκε πρόσφατα, την ανάγκη η ακτοπλοΐα να στηριχθεί με συγκεκριμένα μέτρα, διαφορετικά η διακοπή δρομολογίων με ταυτόχρονες υπέρογκες αυξήσεις στις τιμές των εισιτηρίων είναι μονόδρομος. Παράλληλα η ακτοπλοΐα θα πρέπει να στηριχθεί και μακροπρόθεσμα, καθώς υπάρχει η ανάγκη ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου με «πράσινα» πλοία.