Μπορεί η Ελλάδα να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις προκλήσεις;

Η Ελλάδα κατάφερε τελικά να διορθώσει τις μη βιώσιμες μακροοικονομικές ανισορροπίες και σήμερα η οικονομία ανακάμπτει, η δημοσιονομική σταθερότητα διατηρείται, τα επιτόκια και οι φορολογικοί συντελεστές μειώνονται, οι οικονομικοί δείκτες, το οικονομικό και επιχειρηματικό κλίμα και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες βελτιώνονται. Εδραιώνεται η πολιτική σταθερότητα και αναβαθμίζονται η εικόνα και η αξιοπιστία της χώρας στο εξωτερικό, προσελκύοντας ξένες επενδύσεις.

Τα χειρότερα είναι πίσω μας, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις και σοβαρά προβλήματα, όπως η υψηλή ανεργία και τα επίπεδα φτώχειας, η υποεπένδυση και υπερφορολόγηση, τα προβλήματα στον τραπεζικό και στον ενεργειακό τομέα και η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης.

Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η επίτευξη ισχυρής και διατηρήσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει την υλοποίηση συνεπών πολιτικών που οδηγούν σταθερά σε ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, άνω του 3% ετησίως, για πολλά χρόνια.

Η μόνη βασική αναπτυξιακή διέξοδος σήμερα είναι να οργανώσουμε και να υλοποιήσουμε μια αναπτυξιακή φυγή προς τα εμπρός, ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης με βασικούς πυλώνες την ταχύτατη αύξηση των ιδιωτικών, δημοσίων και ξένων επενδύσεων και την ισχυρή ανάκαμψη των εξαγωγών και της οικονομικής εξωστρέφειας της χώρας.

Οι αγορές δεν θα χρηματοδοτήσουν ένα αναπτυξιακό πρότυπο που οδηγείται από την κατανάλωση και τις δημόσιες δαπάνες.

Δεδομένων αυτών των συνθηκών και προϋποθέσεων, τι πρέπει να κάνουμε ώστε να πυροδοτήσουμε ένα αναπτυξιακό, επενδυτικό και εξαγωγικό σοκ, έναν ενάρετο κύκλο ισχυρής ανάπτυξης, δημιουργίας πολλών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας και νέων ευκαιριών και προοπτικής για τους πολλούς;

1. Χρειαζόμαστε ένα επιθετικό σχέδιο προσέλκυσης ξένων παραγωγικών επενδύσεων. Οι ξένες επενδύσεις έχουν βελτιωθεί κοντά στο 2% του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια (€3,7 δισ.), αλλά οι επικρατούσες συνθήκες, κυρίως η κατάρρευση της εγχώριας αποταμίευσης και η στενότητα ρευστότητας, απαιτούν να αυξήσουμε τον ρυθμό στο 5% του ΑΕΠ ετησίως ώστε να κάνουν τη μετρήσιμη διαφορά στην αναπτυξιακή ανάκαμψη. Για να καλυφθεί αυτό το κενό, πρέπει να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων Golden Visa, της εγκατάστασης ξένων εταιρειών στην Ελλάδα και του οριστικού επαναπατρισμού ελληνικών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από το εξωτερικό, για παραγωγικούς και επενδυτικούς σκοπούς.

2. Απαιτείται η δραστική ανάκαμψη επενδύσεων, ιδιωτικών (σήμερα γύρω στο 10%, με τον ευρωπαϊκό μ.ό. στο 20%) και δημόσιων (σταθερά κοντά στο 4% του ΑΕΠ). Η θεαματική ανάκαμψη των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων πρέπει να αποτελέσει τη ναυαρχίδα της νέας αναπτυξιακής εποχής της χώρας μας και εκτιμάται ότι απαιτούνται κοντά στα €100 δισ. επενδύσεις την επόμενη πενταετία.

3. Η Ελλάδα χρειάζεται επίσης πολιτική σταθερότητα, σύγχρονους, σταθερούς και λειτουργικούς θεσμούς, προσήλωση στην οικονομία των ανοικτών ανταγωνιστικών αγορών, ισχυρή πολιτική κυριότητα της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας, εθνική βούληση και πολιτική και κοινωνική συναίνεση στο να γίνει «οτιδήποτε απαιτείται» για την προσέλκυση εγχώριων και ξένων επενδύσεων και την εξωστρεφή αναβάθμιση της οικονομίας, με διάρκεια και ρυθμούς ταχύτερους από ποτέ.

4. Καθοριστικό και αποφασιστικό βήμα είναι η εμπροσθοβαρής επίλυση των προβλημάτων στον τραπεζικό τομέα, αποκαθιστώντας την απρόσκοπτη χρηματοδότηση των επενδύσεων και της οικονομίας, με ανταγωνιστικούς όρους, εξαλείφοντας τις όποιες ανησυχίες παραμένουν στις αγορές ως προς την κεφαλαιακή του θωράκιση. Το σχέδιο εγγυήσεων Ηρακλής είναι πολύ θετικό βήμα που στηρίζει την επιτάχυνση της μείωσης των NPEs και αμβλύνει πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στα κεφάλαια των τραπεζών από την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων τους. Επιπροσθέτως, θα ήταν εξαιρετικά θετική κίνηση η ολοκλήρωση του ρόλου του ΤΧΣ, η πλήρης ιδιωτικοποίηση των τραπεζών και παράλληλα ο περιορισμός των NPEs σε μονοψήφιο ποσοστό, μέχρι το τέλος του 2022.

5. Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως ένα νέο μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής. Σημαντικά χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές θα πρέπει να συνδυαστούν με μετρήσιμες αντισταθμιστικές δημοσιονομικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένου του εξορθολογισμού των δημόσιων δαπανών, της επιτάχυνσης των ιδιωτικοποιήσεων, της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης, της συρρίκνωσης των αναποτελεσματικών δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών, της εξωτερικής ανάθεσης σε τρίτους ορισμένων δημόσιων υπηρεσιών και της αποτελεσματικής καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, με την καθιέρωση π.χ. υποχρεωτικών ηλεκτρονικών πληρωμών για όλες τις νομισματικές συναλλαγές των εταιρειών.

Μια επιτυχημένη επαναδιαπραγμάτευση με τους πιστωτές για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων θα δημιουργήσει δημοσιονομικό «χώρο» που μπορεί να χρησιμοποιηθεί δεσμευτικά για την επιτάχυνση των δημόσιων επενδύσεων, κυρίως μέσω συμπράξεων ιδιωτικού/δημόσιου τομέα, ή/και τη μείωση φορολογικών συντελεστών με έντονο αναπτυξιακό πολλαπλασιαστή.

6. Να δημιουργήσουμε φιλικότερο επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον με επίκεντρο τη «μητέρα» όλων των μεταρρυθμίσεων, την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης. Αυτό θα συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ψηφιοποίηση και αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, την απονομή δικαιοσύνης, την αναβάθμιση της Παιδείας και της Υγείας, την αποκατάσταση της πλήρους βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος, με ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών του χαρακτηριστικών, και τη διαμόρφωση ελκυστικού περιβάλλοντος για επενδύσεις.

7. Με το κόστος ενέργειας να παραμένει από τα υψηλότερα στην ευρωζώνη, απαιτείται ολοκληρωμένο σχέδιο: για την αντιμετώπιση των σοβαρών και σύνθετων προβλημάτων της ΔΕΗ, την επίσπευση των ιδιωτικοποιήσεων και της μεταρρύθμισης στην αγορά ενέργειας που θα προκαλέσει πιθανότατα συγκρούσεις μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών.

8. Η εμπορική αξιοποίηση των μεγάλων δημόσιων εκτάσεων και ακινήτων πρέπει να επιταχυνθεί. Δημόσια γη, σε προεπιλεγμένες περιοχές της χώρας, πρέπει να αξιοποιηθεί επενδυτικά μέσω αδειοδοτημένων και προεγκριθέντων χρήσεων πριν από την πρόσκληση επενδυτών. Να μετατραπεί ο Πειραιάς σε σημαντικό διεθνές κέντρο ναυτιλίας και υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας και οι τομείς της Υγείας και της Παιδείας σε πόλο προσέλκυσης ξένων κατοίκων.

9. Οι δημοσιονομικές και φιλοαναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις να συνδυαστούν με συνταγματικές αλλαγές για την εδραίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, την ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας των θεσμών.

Η χώρα βρίσκεται σε γεωπολιτικό κίνδυνο με τους γείτονες, που οι εξελίξεις πιστοποιούν ότι δεν είναι αμελητέος. Χρειαζόμαστε μια ισχυρή οικονομία για να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τις εγχώριες και ξένες προκλήσεις, τις διεθνείς αβεβαιότητες και τις αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως με την τεχνολογική και ψηφιακή επανάσταση που διαταράσσει υφιστάμενες δομές και πρότυπα. Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο και το 2020 πρέπει να είναι η πρώτη χρονιά ενός ενάρετου οικονομικού και κοινωνικού κύκλου ανάκαμψης και ισχυροποίησης της οικονομίας.

Ο Νίκος Καραμούζης είναι πρόεδρος της Grant Thornton.