Μια λίμνη που επιμένει…

Οδηγούμε στην ομίχλη προς το χωριό Κανάλια Μαγνησίας. Γύρω μας όλα είναι τόσο διαφορετικά. Ενώ έχουν περάσει μόλις δεκαπέντε λεπτά από την αναχώρησή μας από το σχολείο, βρισκόμαστε μέσα σε ένα τοπίο που θυμίζει σκηνικό ταινίας. Η ομίχλη πυκνή και λευκή, μόλις που σε αφήνει να μαντέψεις τα περιγράμματα των δέντρων, που και αυτά έχουν επίσης λευκά άνθη, σαν για να συμφωνήσουν με το σύννεφο τριγύρω μας.

Είναι ανθισμένες αμυγδαλιές, μας λένε οι καθηγητές μας, εδώ οι κάτοικοι ζούνε από τα αμύγδαλα. Ξαφνικά σταματάμε για επίσκεψη σε ένα εκκλησάκι παλιό αλλά πανέμορφο, βυζαντινή κληρονομιά. Είναι ο Αϊ-Νικόλας, μας ενημερώνουν, για να προστατεύει τους ναυτικούς και εμείς γελάμε, σίγουροι πια πως η ταινία-μυστήριο εξελίσσεται σε κωμωδία. Ναυτικοί στη μέση του κάμπου; Ταξιδιώτες και ψαράδες στα χωράφια με τις αμυγδαλιές; Κι όμως να που δεν μας κοροϊδεύει κανείς. Το εκκλησάκι έχει πράγματι τοιχογραφίες που σχετίζονται με τη ναυτική ζωή των παλιών κατοίκων. Γιατί εδώ οι κάτοικοι δεν ήταν πάντα αγρότες. Εδώ υπήρχε μέχρι το 1962 μια μεγάλη λίμνη, η λίμνη Κάρλα, με τη δική της ζωή και τον δικό της παραλίμνιο πολιτισμό.

Στο Μουσείο

Σε λίγα λεπτά φτάνουμε στο Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας και του «Κέντρου για τη Μελέτη του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη λίμνη Βοιβηίδα – Κάρλα» (ΚΕΜΕΒΟ), όπου μας υποδέχεται ο πρόεδρός του κ. Σωτήρης Γκανάτσιος. Πριν από την ξενάγηση στο Μουσείο μάς λέει ότι ήταν Ιούνιος του 2000 που η πολιτεία πήρε την απόφαση να κάνει την επανασύσταση της λίμνης Κάρλας (που αποξηράνθηκε με κρατική απόφαση το 1962), ένα έργο χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Λίγο αργότερα γεννήθηκε και η ιδέα ότι αφενός ο λιμναίος πολιτισμός έπρεπε να διασωθεί και να προβληθεί και αφετέρου να προστατευθεί το περιβάλλον με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής της Κάρλας, στόχοι που όπως διαπιστώσαμε υπηρετούνται με ανιδιοτελή αφοσίωση από το ΚΕΜΕΒΟ.

Μπαίνουμε στο Μουσείο και μεταφερόμαστε σε μια άλλη εποχή. Σε αυτό βέβαια βοηθάει και το ίδιο το κτίριο, που έχει τη δική του ιστορία να πει. Είναι ο παλιός κινηματογράφος των Καναλίων, που λειτούργησε από το 1968 έως το 1981, έπειτα χρησίμευσε ως «σπαστήρας» αμυγδάλων, ενώ από το 1994 και μετά ήταν εγκαταλελειμμένος. Πριν προλάβει να τον καταστρέψει ο χρόνος όμως, ξαναζωντάνεψε μετά από χρόνια ερήμωσης για να αποτελέσει τη συνέχεια ενός άλλου χώρου πολιτισμού.

Μοναδικά εκθέματα

Μέσα τα εκθέματα είναι μοναδικά και όπως μας ενημερώνει ο κ. Γκανάτσιος συγκεντρώθηκαν μετά από προσπάθεια. Το ομοίωμα της καλύβας στο κέντρο του Μουσείου, δίπλα στη σωσμένη βάρκα με όλα της τα εξαρτήματα και εργαλεία δίνουν ανάγλυφη την εικόνα της ζωής και της δουλειάς των ψαράδων. Τα βιβλιάρια των ψαράδων, τα δίχτυα τους αλλά και οι φωτογραφίες τους μαζί με τις φωτογραφίες των στεριανών που τους περίμεναν μας κάνουν να καταλάβουμε πόση σημασία έχουν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στον πολιτισμό. Καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι οι ζωές των ανθρώπων δεν χωράνε σε καλούπια, μια που μπροστά μας ξεδιπλώνεται η εικόνα μιας κοινωνίας γυναικοκρατούμενης και μιας λίμνης ανδροκρατούμενης, μιας ρευστής οργάνωσης και πραγματικότητας αφού ο χώρος από λίμνη έγινε πεδιάδα και μετά ξανά λίμνη, συμπαρασύροντας και τις ανθρώπινες ζωές, που από ψαράδες έγιναν αγρότες, χωρίς να λείψουν όμως και οι αδικίες, δημιουργώντας το θέμα των ακτημόνων.

Φεύγοντας, δεν παραλείπουμε να σταματήσουμε στην επανασυσταμένη λίμνη για να παρατηρήσουμε την ορνιθοπανίδα. Η επανασύσταση είναι μια προσπάθεια αποκατάστασης της φύσης και έφερε μία ελπίδα, τόσο για την αναγέννηση του περιβάλλοντος όσο και για την ανάπτυξη της περιοχής. Εκτός από εμάς εκεί συναντούμε και εκπροσώπους οικολογικής οργάνωσης που καταγράφουν τα πτηνά. Ερωδιοί, γεράκια, αετοί, πάπιες, κύκνοι, κορμοράνοι είναι οι πιο συχνοί επισκέπτες ενώ την άνοιξη έρχονται τα φλαμίνγκο και οι πελεκάνοι. Μας φαίνεται παραμυθένιο ότι όλα αυτά είναι τόσο κοντά στην πόλη μας, όσο παραμυθένια ήταν και η πίστη των παλιών κατοίκων στον Ηταυρο, το «τέρας» της λίμνης με το μουγκρητό, που δεν ήταν τίποτα άλλο από τον μικρόσωμο ερωδιό με τη βροντερή φωνή, που κρυβόταν στα καλάμια και τρόμαζε τους ναυτικούς της λίμνης.

Προβλήματα στην όαση

Στην επιστροφή, παρατηρώντας τις κυρίως κτηνοτροφικές και γεωργικές εργασίες, θυμόμαστε τα λόγια του κ. Γκανάτσιου για τους κατοίκους των παρακάρλιων χωριών που περίμεναν να δουν την παλιά λίμνη με όλη την ποικιλία της μπροστά στα χωριά τους κι επειδή τίποτε δεν συγκρίνεται με τη φυσική λίμνη, απογοητεύτηκαν, αλλά παράλληλα με λαχτάρα και με χαρά μιλούν για τη νέα λίμνη. Οπως ακόμη και για μια σειρά προβλημάτων που αντιμετωπίζει η νέα μορφή της Κάρλας (νεκρά ψάρια, αγελάδες, ρύπανση), που δείχνουν πως βρίσκεται σ’ έναν αγώνα δρόμου για την επιβίωσή της, για να αποδείξει ότι έχει τους δικούς της νόμους και δεν ξέρει από γραφειοκρατία και αρμοδιότητες. Και για να βεβαιώνει ότι είναι πραγματικά μια όαση ομορφιάς και ζωής, μια νέα έμπνευση για την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα που αναγεννιέται μαζί με τη λίμνη που επιμένει.