Ιστορίες για την Ιστορία

Μια ωραία βόλτα που μπορεί να κάνει κανείς αυτές τις ημέρες στην Αθήνα είναι η επίσκεψη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, εκεί όπου στεγάζεται η έκθεση για τα 100 χρόνια της εφημερίδας «To Βήμα», της εφημερίδας μας. Σας συνιστώ να περάσετε από εκεί όχι μόνο για να δείτε ιστορικά πρωτοσέλιδα στα οποία αποτυπώνονται οι μεγάλες στιγμές της Ιστορίας της χώρας και του κόσμου (καλές και κακές), αλλά για να δείτε και τις μικρές ειδήσεις κάθε εποχής ή τις μικρές αγγελίες – πράγματα δηλαδή λιγότερο εντυπωσιακά από αυτά που σε ανάλογες εκθέσεις συνηθίζονται. Θα διαπιστώσετε ότι το 1925 στις αθλητικές ειδήσεις η παρουσίαση ενός λόχου έφιππων Κοζάκων ήταν γεγονός σαφώς σημαντικότερο από τα ματς του ποδοσφαίρου, που ωστόσο στην παρουσίασή τους είχαν την τιμητική τους. Και θα μείνετε άφωνοι αν κοιτάξετε τις αγγελίες των φύλλων που εκδόθηκαν την εποχή του «Επους της Αλβανίας»: εκείνες τις μέρες του 1940, ανάμεσα σε αγγελίες για πωλήσεις τηλεσκοπίων(!), γερμανικών πιάνων και ραδιοφώνων «εις αρίστην κατάστασιν» ξεχωρίζουν οι προτάσεις εταιρειών για άμεση και γρήγορη δημιουργία καταφυγίων με ειδικές τιμές για εκκλησίες, οργανισμούς, δημοτικές υπηρεσίες κ.τ.λ. Ολες αυτές οι αγγελίες δημοσιεύονται δίπλα σε φωτογραφίες διαφόρων ηθοποιών που πρωταγωνιστούσαν στις θεατρικές παραστάσεις της εποχής και που όπως διαβάζουμε σημείωναν τεράστια επιτυχία ενώ είχαν μόλις ανεβεί – δίπλα τους υπάρχουν πλαίσια που προαναγγέλλουν την άφιξη σπουδαίων ταινιών, κυρίως αμερικανικών, στους κινηματογράφους. Η ανασύνθεση της καθημερινότητας στην Αθήνα είναι καταπληκτική: μια πόλη διασκεδάζει επενδύοντας στη δημιουργία καταφυγίων και ενώ μαθαίνει τα ευχάριστα νέα από το μέτωπο. Δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με Ιστορία, αλλά με ζωή πραγματική.

Θα μπορούσε ποτέ να διοργανωθεί μια έκθεση για τα εκατό χρόνια κάποιου ιστότοπου; Πιθανότατα ναι. Η τεχνολογία τρέχει, οι εκθέσεις είναι ολοένα και περισσότερο διαδραστικές – έρχεται ο καιρός που στον ρόλο των hosts θα υπάρχουν ολογράμματα. Αργά ή γρήγορα, αυτό που αποκαλούμε λανθασμένα «ηλεκτρονικό» θα αντικαταστήσει το «χάρτινο» ακόμα και στις εκθέσεις. Προσεχώς δεν αποκλείεται να έχουμε στα εκθεσιακά κέντρα τρισδιάστατους πίνακες αντί για ζωγραφικούς – κάπου εκεί έξω υπάρχει ήδη ένας Ιερώνυμος Μπος του 21ου αιώνα που σχεδιάζει με βιντεοκάμερες και όχι με πινέλο τα δικά του επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Ηδη υπάρχουν εκθέσεις όπου βλέπεις φιλμογραφημένα αποσπάσματα από μεγάλες μάχες, μεγάλες πορείες, υπέροχους γάμους, διαδηλώσεις ή και απλές εικόνες από τη ζωή στις μεγαλουπόλεις – δεν μιλάω για φιλμάκια εποχής που έχουν προκύψει χάρη στη δουλειά που έκαναν ακούραστοι μερακλήδες ντοκιμαντερίστες οι οποίοι ήθελαν να βοηθήσουν την ιστορική έρευνα, αλλά για ψηφιοποιημένες ειδικές παραγωγές που ζητούν τα εκθεσιακά κέντρα ή τα μουσεία. Είναι πράγματα εντυπωσιακά αλλά είναι fiction και το fiction, όσο καλής ποιότητας και αν είναι, μικρή σχέση έχει με την ιστορική πραγματικότητα: ενώ στην έκθεση των εκατό χρόνων του «Βήματος» αναπνέεις χάρη στο χαρτί την ίδια την Ιστορία.