Ιστορίες για καληνύχτΕΣ από τον Μαουρίτσιο Κατελάν

Ο προβοκάτορας της τέχνης χτύπησε και πάλι. Αυτή τη φορά όχι για να αναρτήσει κάποιο φρούτο ή ζαρζαβατικό σε τοίχο γκαλερί, όπως έκανε την περασμένη χρονιά με μια μπανάνα στο πλαίσιο της φουάρ Art Basel Miami Beach, αλλά για να επιμεληθεί μια σειρά από ιστορίες που αφηγούνται εν είδει νανουρίσματος γνωστοί καλλιτέχνες και φίλοι του, όπως ο Τζεφ Κουνς, ο Ιγκι Ποπ, ο Τακάσι Μουρακάμι, η Μέριλιν Μίντερ, η Γου Τσανγκ ή ο Ντέιβιντ Μπερν. Το πρότζετκ «Bedtime Stories» είναι μια σειρά από ηχητικά αρχεία που φιλοξενούνται στην ιστοσελίδα του New Museum της Νέας Υόρκης, καθώς εντάσσεται στις ψηφιακές πρωτοβουλίες του όσο το Μουσείο παραμένει κλειστό και οι πολίτες σε κατ’ οικον περιορισμό και θα εμπλουτίζεται καθημερινά με μια νέα ιστορία μέχρι τα τέλη Ιουνίου (www.newmuseum.org/pages/view/bedtime-stories).

Το κόνσεπτ είναι το εξής: Καθένας από τους καλλιτέχνες επιλέγει ένα απόσπασμα από ένα αγαπημένο του/της βιβλίο, το οποίο μπορεί να είναι σύντομο, όσο μια πρόταση, αλλά να έχει και την έκταση ενός κεφαλαίου, ή ένα κείμενο δικής τους επινόησης, και το εξιστορούν είτε από μνήμης, είτε από τη φαντασία τους, είτε διαβάζοντάς το, καταγράφοντας αυτή την αυθόρμητη περφόρμανς με τη βοήθεια του τηλεφώνου τους, του laptop τους ή του πλήρως εξοπλισμένου στούντιό τους. Μέχρι στιγμής, όσο γράφονταν δηλαδή αυτές οι γραμμές, είχαν παρουσιάσει τις ιστορίες τους καλλιτέχνες όπως ο μουσικός Ιγκι Ποπ, ο οποίος εγκαινίασε και την πρωτοβουλία στα τέλη Μαΐου με τη βραχνή φωνή του και μια αφήγηση-γράμμα αγάπης σε ένα χαμένο σκυλί, η εικαστικός Τασίντα Ντιν, η οποία συμμετείχε με ένα ποίημα του Τόμας Χάρντι, ο αμφιλεγόμενος εικαστικός Τζόρνταν Γούλφσον με ένα τρυφερό απόσπασμα από το «I’ m your man» του Λέοναρντ Κοέν, η Γου Τσανγκ με ένα κομμάτι από το «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ. Η ιδέα του Κατελάν δεν βρίθει πρωτοτυπίας, καθώς οι αφηγήσεις διά στόματος διάσημων καλλιτεχνών αποδείχτηκαν ιδιαίτερα δημοφιλείς την περίοδο του lockdown. Από τη μια ο Μάθιου Μακ Κόναχι με την ιστοσελίδα calm.com, που αποσκοπεί να ηρεμεί όσους την επισκέπτονται, και από την άλλη η Ντόλι Πάρτον, με τις αναγνώσεις παραμυθιών μέσω YouTube («Goodnight with Dolly»), ή η Τζούλι Αντριους με το podcast «Julie’s Library: Story time with Julie Andrews», το οποίο επίσης απευθύνεται σε παιδιά, απέδειξαν πως υπάρχουν πολλοί τρόποι να ερχόμαστε σε επαφή όταν δεν υπάρχουν τα μέσα για μεγαλεπήβολες παραγωγές ή διά ζώσης συναντήσεις.

Η μπανάνα και οι άλλοι

Ο Μαουρίτσιο Κατελάν είναι άλλη κατηγορία καλλιτέχνη και η πρωτοτυπία του τρυφερού εγχειρήματος έγκειται ακριβώς στο ότι δεν περιμένεις να προέλθει από εκείνον. Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για τον εικαστικό που «δημιούργησε» το πιο πολυσυζητημένο έργο τέχνης του 2019, το οποίο ήταν μια… αληθινή μπανάνα. Για την ακρίβεια, μια μπανάνα κολλημένη στον τοίχο με μονωτική ταινία, το πρώτο έργο που δημιούργησε ο ιταλός προβοκάτορας για μια φουάρ, την Αrt Basel Miami Beach, έπειτα από 15 χρόνια. Μια μπανάνα η οποία, απ’ όταν πρωτοπαρουσιάστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, έγινε μεν το πιο διαβόητο έργο του 2019 για τον μικρόκοσμο (ή όχι και τόσο) της τέχνης, αλλά έφτασε να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον και του mainstream κοινού όταν την έφαγε ο γεωργιανός καλλιτέχνης Ντέιβιντ Ντατούνα, τιτλοφορώντας την επιτελεστική του πράξη «Hungry artist» («Πεινασμένος καλλιτέχνης»).

Ο τίτλος του έργου του Κατελάν ήταν «Comedian» και η πρώτη ύλη του, η μπανάνα, είχε αγοραστεί για 30 σεντ από ένα σουπερμάρκετ της περιοχής, για να εκτεθεί στη συνέχεια στο περίπτερο της παριζιάνικης γκαλερί «Perrotin» για το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 120.000 δολαρίων. Σύμφωνα με τον γκαλερίστα Εμανουέλ Περοτέν, ο τίτλος του έργου δεν ήταν δηλωτικός και για τη σοβαρότητα του εγχειρήματος και η εγκατάσταση είχε γίνει γίνει έπειτα από ενδελεχή μελέτη ως προς το σχήμα του φρούτου ή τη γωνία τοποθέτησής του. Αλλωστε, ο δημιουργός έργων όπως το «America», μιας πλήρως λειτουργικής χρυσής τουαλέτας αφιερωμένης στις ΗΠΑ, είχε στο παρελθόν χρησιμοποιήσει μονωτική ταινία για να στηρίξει τον γκαλερίστα Μάσιμο Ντε Κάρλο στον τοίχο μιας γκαλερί το 1999 (τίτλος έργου: «A perfect day»). «Είναι κυνικό ή συναρπαστικό;» διερωτήθηκε το περιοδικό «ARTnews» για το έργο τέχνης του εκκεντρικού καλλιτέχνη, τα δυο από τα τρία «πολλαπλά» του οποίου αγοράστηκαν από συλλέκτες. Είναι ένα διαχρονικό δίλημμα που συνδέεται άμεσα με την ίδια την καλλιτεχνική υπόσταση του Κατελάν. Γιατί, η αλήθεια να λέγεται, για το ανελέητο αιρετικό χιούμορ του δεν υπάρχει καμία διχογνωμία.