Ισορροπία τρόμου στον ακήρυκτο πόλεμο Τραμπ – Ιράν

Με έναν αντιφατικό Ντόναλντ Τραμπ, που διατάζει πύραυλοι να πλήξουν το Ιράν και αλλάζει γνώμη τελευταία στιγμή, που απειλεί την Τεχεράνη με θεούς και δαίμονες για τις ενέργειές της και μετά τα μαζεύει μιλώντας για «ήσσονος σημασίας περιστατικό», όλοι προσπαθούν να καταλάβουν πού το πάει ο αμερικανός πρόεδρος στον Περσικό Κόλπο. Το πιθανότερο είναι ότι δεν γνωρίζει ακόμη ούτε ο ίδιος, διότι προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο αντιφατικές πολιτικές: τη «μέγιστη πίεση» προς το Ιράν, μέσω των κυρώσεων που έχουν στραγγαλίσει την ιρανική οικονομία, και την αποφυγή στρατιωτικής εμπλοκής, αφού η εκλογική βάση του δεν επιθυμεί καθόλου έναν ακόμη αμερικανικό πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Το πρόβλημα είναι ότι η πρώτη πολιτική, η «μέγιστη πίεση», οδηγεί αναπόφευκτα στη δεύτερη, τη στρατιωτική εμπλοκή.

Πολλοί πιστεύουν ότι πλησιάζει η «ώρα της κρίσης», δηλαδή η στιγμή που ο Τραμπ θα πρέπει να πάρει μια απόφαση – πόλεμο ή ειρήνη με το Ιράν. Τα ξημερώματα της Παρασκευής κατάφερε να τις πάρει και τις δύο: ενέκρινε πλήγματα με πυραύλους σε ιρανικούς στόχους, όπως ραντάρ, ως απάντηση στην κατάρριψη αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους από τους Ιρανούς μία ημέρα νωρίτερα, και ενώ τα αεροπλάνα είχαν ήδη σηκωθεί και τα πλοία είχαν πάρει θέση, ανέστειλε την επιχείρηση.

Δεν έγινε γνωστό γιατί ο αμερικανός πρόεδρος άλλαξε γνώμη, ούτε αν ματαίωσε την επιχείρηση ή την ανέβαλε για αργότερα. Πάντως το αμερικανικό drone των 130 εκατ. δολαρίων που κατέρριψε η Τεχεράνη με πύραυλο εδάφους-αέρος, το οποίο είχε σχεδιαστεί για να αποφεύγει ακριβώς πυραύλους σαν αυτόν που το κατέρριψε, ως φαίνεται πετούσε στον ιρανικό εναέριο χώρο (οκτώ μίλια από τις ιρανικές ακτές) και όχι στον διεθνή, όπως υποστήριξε η Ουάσιγκτον.

Στην κρίσιμη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο μετά την κατάρριψη του drone, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας Τζον Μπόλτον και η επικεφαλής της CIA Τζίνα Χάσπελ ήταν υπέρ μιας στρατιωτικής απάντησης των ΗΠΑ προς το Ιράν, αντίθετα προς την ηγεσία του Πενταγώνου και τον Λευκό Οίκο.  

Πόλεμος και ειρήνη

Σε ανάλυσή τους, οι «New York Times» εκτιμούν ότι πλησιάζει «η στιγμή της αλήθειας, η οποία κατέστη αναπόφευκτη αφότου οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από τη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν πέρυσι. Με την οικονομία του να καταρρέει, το Ιράν ήταν βέβαιο ότι θα αντεπιτίθετο, αναγκάζοντας τον Τραμπ να επιλέξει μεταξύ πολέμου και ειρήνης».

«Πολεμοχαρή απομονωτιστή» αποκαλεί τον Τραμπ ο διπλωμάτης Ντένις Ρος, σημειώνοντας ότι οι ισχυρισμοί του αμερικανού προέδρου για το Ιράν δεν βρίσκουν απήχηση στους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ.

Ο αρθρογράφος της «Washington Post» Ντέιβιντ Ιγκνάσιους θεωρεί ότι ο χρόνος λειτουργεί προς όφελος των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο, καθώς κλείνει όλο και περισσότερο η στρόφιγγα των κυρώσεων κατά του Ιράν, φέρνοντας ένα βήμα πιο κοντά την κατάρρευση της οικονομίας του, ίσως ακόμη και του ισλαμικού καθεστώτος. Η Τεχεράνη, αντίθετα, βιάζεται προκειμένου να βρει δίοδο διαφυγής προτού «πνιγεί».

Ο κίνδυνος είναι ο εξής, σύμφωνα με τον Ιγκνάσιους: «Το Ιράν μάλλον δεν μπορεί να ξεφύγει χωρίς να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη κρίση που θα εξαναγκάσει διεθνή επέμβαση – ενδεχομένως μια επίθεση που θα σκοτώσει Αμερικανούς και θα πυροδοτήσει σφοδρά αμερικανικά αντίποινα. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν επιθυμεί έναν τέτοιο πόλεμο – τουλάχιστον όχι ακόμη – διότι γνωρίζει ότι κάθε μέρα που περνά με κυρώσεις σε ισχύ το Ιράν γίνεται όλο και πιο αδύναμο».

Αυτή είναι μια θεωρία που «παίζει» πολύ στο ρεπουμπλικανικό κατεστημένο αλλά και στους συμμάχους του Τραμπ στη Μέση Ανατολή – Ισραήλ, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: γονάτισε τον εχθρό και μετά δώσ’ του τη χαριστική βολή.

Η Τεχεράνη έχει την υποστήριξη του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, της Τουρκίας και του Κατάρ. Η ΕΕ κάλεσε για αυτοσυγκράτηση, όμως μεμονωμένα κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία, εξέφρασαν ανοιχτά αμφιβολίες για τις «αποδείξεις» εναντίον του Ιράν που παρουσίασε η Ουάσιγκτον. Το ίδιο και η Ιαπωνία.

Μπορεί κανείς να τους ψέξει γι’ αυτό; Ο Τραμπ έχει εκστομίσει 11.000 καταγεγραμμένα ψέματα αφότου ανέλαβε πρόεδρος, ενώ νωπές είναι ακόμη οι μνήμες για τα ανύπαρκτα πυρηνικά του Σαντάμ Χουσεΐν που οδήγησαν στον πόλεμο του Ιράκ το 2003.

Οι κυρώσεις

Στο Ιράν οι αμερικανικές κυρώσεις, τις οποίες επανέφερε ο Τραμπ αφού αποσύρθηκε από τη συμφωνία για τα πυρηνικά την οποία τηρούσε η Τεχεράνη, έχουν μειώσει την παραγωγή πετρελαίου σε χαμηλό πενταετίας, ενώ οι ακόμη σκληρότερες κυρώσεις που ο Τραμπ επέβαλε τον περασμένο μήνα αναμένεται να μειώσουν ακόμη περισσότερο τις ιρανικές εξαγωγές, κατά τουλάχιστον 500.000 βαρέλια την ημέρα. Το νόμισμα του Ιράν έχει χάσει τα δύο τρίτα της αξίας του το τελευταίο 12μηνο και η οικονομία του θα συρρικνωθεί κατά 6% εφέτος, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Οι Ιρανοί δοκιμάζονται σκληρά καθώς οι τιμές των βασικών αγαθών έχουν διπλασιαστεί ή τριπλασιαστεί, υπάρχουν ελλείψεις φαρμάκων, ο κόσμος στέκεται επί ώρες σε ουρές για να προμηθευτεί επιδοτούμενο κρέας, ενώ η κυβέρνηση σκέπτεται να επαναφέρει τα τρόφιμα με δελτίο, όπως στο πόλεμο Ιράν – Ιράκ στη δεκαετία του ’80.

«Αντιμέτωπη με την οικονομική άβυσσο και αναμένοντας εσωτερικές πολιτικές επιπτώσεις, η Τεχεράνη άρχισε πρόσφατα να βάζει κατά μέρος την αυτοσυγκράτηση που είχε επιβάλει στον εαυτό της και να δοκιμάζει την ανταπόκριση του κόσμου σε υπολογισμένα αντίποινα» έγραψε η Σουζάν Μαλόνι, υποδιευθύντρια του προγράμματος Εξωτερικής Πολιτικής στο Brookings Institution. «Η μοναδική έκπληξη είναι ότι η εκδίκηση του Ιράν καθυστέρησε τόσο πολύ και – μέχρι αυτόν τον μήνα – ανερχόταν σε τόσο λίγα».  

«Συσκεπτόμαστε με το επιτελείο, αλλά γενικώς κάνω το δικό μου»

Πώς βλέπει κατά βάθος ο Τραμπ τον ρόλο των ΗΠΑ στο Στενό του Ορμούζ; Αποκαλυπτική είναι η απάντηση που έδωσε σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Time» αυτή την εβδομάδα. «Οι εταιρείες, οι χώρες που ωφελούνται από το Στενό; Η Κίνα παίρνει το 60% του πετρελαίου από εκεί. Η Ιαπωνία το 25% του πετρελαίου της. Εμείς παίρνουμε πολύ λίγο». Με άλλα λόγια, ο αμερικανός πρόεδρος υπονοεί ότι όποιος ωφελείται περισσότερο πρέπει να βγάλει το φίδι από την τρύπα.

Ο Τραμπ ξεκίνησε επισήμως την προεκλογική του εκστρατεία για τις προεδρικές του 2020 την Τρίτη στη Φλόριδα. Η εκλογική του βάση, αν και εκτιμά τα «νταηλίκια» του προέδρου στην εσωτερική και στην εξωτερική πολιτική, δεν βλέπει με καθόλου θετικό μάτι έναν ακόμη αμερικανικό πόλεμο στη Μέση Ανατολή. «Χαρτογραφούμε μια διαδρομή προς τη σταθερότητα και την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, διότι τα μεγάλα έθνη δεν θέλουν να πολεμούν ατελείωτους πολέμους. Τραβούν για πάντα. Αρχίζουμε να αποσύρουμε πολλούς στρατιώτες. Επιτέλους βάζουμε την Αμερική πρώτα» είπε στην εναρκτήρια προεκλογική ομιλία του στο Ορλάντο της Φλόριδας.

Στο πώς «πουλάει» τις πολιτικές του στην εκλογική του βάση ο Τραμπ έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. «Συσκεπτόμαστε με το προεκλογικό επιτελείο, αλλά γενικώς κάνω το δικό μου» παραδέχεται. Αυτό λειτουργεί ως εξής: ο Τραμπ αυτοσχεδιάζει στο Twitter ή σε μια προεκλογική συγκέντρωση και το επιτελείο του «σκοτώνεται» να ακολουθήσει.

Χρήμα για επανεκλογή

Αλλωστε ο πρόεδρος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο χρήμα για την επανεκλογή του – στόχος του είναι να ξοδέψει 1 δισ. δολάρια. Μέχρι στιγμής, το επιτελείο του έχει δαπανήσει στην αρχή της εκστρατείας περισσότερα χρήματα απ’ οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο που διεκδίκησε την επανεκλογή του στην πρόσφατη Ιστορία.

Παράλληλα, είναι ο μοναδικός πρόεδρος στην ιστορία των δημοσκοπήσεων της Gallup του οποίου το ποσοστό αποδοχής δεν ξεπέρασε ποτέ το 50%. Ομως ο Τραμπ έχει στα υπέρ του ότι πλέον ελέγχει πλήρως την Εθνική Επιτροπή των Ρεπουμπλικανών, η οποία τον πολεμούσε το 2016.   

Εχει μεγάλο ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ, την οποία το «Time» αποκαλεί «αέναη μηχανή οργής». Το επιτελείο του χρησιμοποιεί αλγορίθμους σε ιντερνετικές πλατφόρμες, όπως το Facebook και η Google, για να αγοράζει τεράστιο όγκο διαφημίσεων κάθε φορά που ο Τραμπ δημιουργεί μια «καταιγίδα» με τις δηλώσεις του. Ο κύκλος είναι θαυμαστός στη σύλληψή του: ο πρόεδρος λέει κάτι τραβηγμένο, αμφιλεγόμενο ή προσβλητικό και αυτό δημιουργεί τεράστια αύξηση αναζήτησης για το θέμα στο Internet, δίνοντας στο επιτελείο του την «πάσα» για να πλασάρει ιντερνετικές διαφημίσεις για την επανεκλογή του Τραμπ. Οι διαφημίσεις αυτές προτρέπουν τους χρήστες να στείλουν μήνυμα στο επιτελείο του προέδρου, να απαντήσουν σε μια προεκλογική ερώτηση για δημοσκοπικούς λόγους ή να αγοράσουν καπέλα, ποτήρια μπίρας και άλλα αντικείμενα με το λογότυπο του Τραμπ – όλα αυτά καταλήγουν στο να συγκεντρώνει το επιτελείο του τα στοιχεία επικοινωνίας των πιθανών οπαδών του προέδρου. Ηδη έχει φτιάξει μια τεράστια βάση δεδομένων με εκατομμύρια ονόματα.

Αλλος τρόπος συλλογής στοιχείων επικοινωνίας είναι ο εξής: στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του Τραμπ υπάρχουν γιγαντοαφίσες και ανακοινώσεις που ζητούν από τους παρισταμένους να στείλουν μήνυμα από το κινητό τους με τη λέξη «Wall» (δηλαδή «Τείχος», το γνωστό τείχος στα σύνορα με το Μεξικό) ή «Trump». Το επιτελείο του συλλέγει τους αριθμούς των κινητών τηλεφώνων των ανθρώπων που ανταποκρίνονται και κατασκευάζει έναν χάρτη ένθερμων οπαδών και πιθανών εθελοντών για την επανεκλογή του προέδρου σε κάθε γωνιά των ΗΠΑ, τους οποίους αποκαλεί «στρατό του Τραμπ».

Αυτού του είδους η εκστρατεία για την επανεκλογή ενός προέδρου δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στο παρελθόν. Είναι αποκλειστικά επικεντρωμένη στο να συσπειρώσει τους υποστηρικτές του και να τους κάνει να πάνε να ψηφίσουν την ημέρα των εκλογών και δεν κάνει καμία προσπάθεια για να προσελκύσει ψηφοφόρους από άλλα στρατόπεδα ή δημογραφικές κατηγορίες.

Θέματα που προωθεί

Τα θέματα που επιλέγει να προωθήσει είναι εκείνα που ενθουσιάζουν τους οπαδούς του αλλά προκαλούν απελπισία σε πολλές άλλες κατηγορίες Αμερικανών. Αντιμεταναστευτική ρητορική και ανέγερση τείχους στα σύνορα με το Μεξικό, περικοπές στη φορολογία, άνοιγμα του (πρώην προστατευόμενου) Εθνικού Αρκτικού Καταφυγίου Αγριας Ζωής της Αλάσκας στην εξόρυξη πετρελαίου και αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής, ματαίωση του Σχεδίου για Καθαρή Ενέργεια, αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν και τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα – αυτά είναι τα θέματα που προωθεί ως επιτεύγματα της πρώτης του θητείας.  

Η επιλογή αυτού του είδους εκστρατείας, επικεντρωμένης στους ήδη οπαδούς του, είναι περίεργη δεδομένης της προσωπικότητας του Τραμπ. Ο πρόεδρος περνιέται για μεγάλος πωλητής, αλλά μέχρι στιγμής δεν κάνει τον κόπο να πουλήσει τον εαυτό του σε άλλες δημογραφικές κατηγορίες πέρα από την εκλογική βάση του.

Δύο φορές τον μήνα ο Τραμπ ενημερώνεται για τις δημοσκοπήσεις. Προς το παρόν, αυτές δείχνουν ότι σε εθνικό επίπεδο το ποσοστό του υπολείπεται από εκείνο των επικρατέστερων υποψηφίων για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος – το οποίο εκνευρίζει τον πρόεδρο. Πρόσφατα απέλυσε εξοργισμένος τους τρεις από τους πέντε δημοσκόπους του λόγω μιας διαρροής μυστικών δημοσκοπήσεων που τον έδειχναν να υπολείπεται με διψήφιο αριθμό του Τζο Μπάιντεν, πρώην αντιπροέδρου του Μπαράκ Ομπάμα και επικρατέστερου για το χρίσμα των Δημοκρατικών, σε αρκετές κρίσιμες Πολιτείες.   

Δημοσκόπηση

Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Quinnipiac University, αν γίνονταν εκλογές σήμερα, ο Μπάιντεν θα επικρατούσε έναντι του Τραμπ (με 53% έναντι 40%), το ίδιο και ο Μπέρνι Σάντερς (51% έναντι 42%), η Καμάλα Χάρις (49% έναντι 41%), η Ελίζαμπεθ Γουόρεν (49% έναντι 42%), ο Πιτ Μπούτιγκιγκ (47% ένατι 42%) και ο Κόρι Μπούκερ (47% έναντι 42%).

Ομως ο Τραμπ απολαμβάνει υποστήριξη 94% ανάμεσα στους Ρεπουμπλικανούς ψηφοφόρους, το οποίο είναι εξαιρετικά υψηλό ποσοστό. Και σημαίνει ότι ενώ τον απεχθάνονται οι περισσότεροι Δημοκρατικοί, είναι πολύ δημοφιλής στους Ρεπουμπλικανούς.

Αυτή την εβδομάδα θα πραγματοποιηθούν τα πρώτα τηλεοπτικά ντιμπέιτ ανάμεσα στους διεκδικητές του χρίσματος των Δημοκρατικών. Επειδή είναι πάρα πολλοί – είκοσι – θα μοιραστούν στα δύο: η πρώτη τηλεμαχία θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη και η δεύτερη την Πέμπτη. Η επιλογή έγινε με κλήρωση και τα περισσότερα «ονόματα» είναι συγκεντρωμένα στο ντιμπέιτ της Πέμπτης: Μπάιντεν, Σάντερς, Χάρις και Μπούτιγκιγκ μεταξύ άλλων, ενώ ανάμεσα στους συμμετέχοντες στο πρώτο ντιμπέιτ είναι ο Μπέτο Ο’Ρουρκ και η Γουόρεν.