Ιδού η ευκαιρία

Ηιδέα της κρίσης που μεταμορφώνεται σε ευκαιρία είναι παλιά, έχει αποδειχθεί διαχρονικά αποτελεσματική και μέρες όπως αυτές που βιώνει ο πλανήτης, με τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού, προωθείται περίπου ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία από τα χείλη ακαδημαϊκών, πολιτικών, επιχειρηματιών. Μια απλή ερμηνεία βρίσκεται στην εσωτερική ανάγκη των ανθρώπων να πιστέψουν πως όλα θα πάνε καλά στο τέλος. Ομως, η ουσία της πρόκλησης να βγει κάτι θετικό από μια αρνητική κατάσταση δεν έχει να κάνει με την ψυχολογία της μάζας, αλλά με έναν στρατηγικό σχεδιασμό, που πρέπει να είναι οραματικός και συνάμα ρεαλιστικός.

Απαραίτητη προϋπόθεση υλοποίησης κάθε μεγαλόπνοου σχεδίου, κάθε μεταρρύθμισης, είναι η στήριξη της κοινωνίας. Οταν ο πολίτης αντιληφθεί πως μια πολιτική είναι προς όφελός του τη στηρίζει. Αυτό αποδείχθηκε, άλλωστε, στη διαχείριση της κρίσης του κορωνοϊού στην Ελλάδα. Τα μέτρα πέτυχαν, οι πολίτες πειθάρχησαν, η χώρα απολαμβάνει διεθνή αναγνώριση ως κράτος-πρότυπο που πρόταξε την προστασία του υπέρτατου αγαθού, της ζωής. Τι συνέβη, όμως, και μια κοινωνία που για χρόνια ήταν συνηθισμένη να «αυτορρυθμίζεται» σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινής ζωής, έδειξε εμπιστοσύνη στους θεσμούς, ενστερνίστηκε την ατομική ευθύνη και πορεύτηκε ενωμένη; Περάσαμε από την αυτορρύθμιση στην αυτομεταρρύθμιση;

Είναι γεγονός πως είχαμε συνηθίσει κάθε τι νέο να ενεργοποιεί αντιδραστικά ανακλαστικά. Οποτε κάποια προτεινόμενη αλλαγή έβγαζε οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα από την ασφάλεια της στασιμότητας, αυτομάτως την τοποθετούσε απέναντι, ως θιγόμενη. Ομως, πρόοδος με φοβικά σύνδρομα δεν συντελείται, ούτε και ο στρουθοκαμηλισμός μπορεί να βοηθήσει ένα έθνος να προκόψει σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η επέλαση της πανδημίας, οι τραγικές εικόνες με τους χιλιάδες νεκρούς σε ευρωπαϊκές χώρες, ίσως ήταν το λάκτισμα που χρειαζόταν η ελληνική κοινωνία για να τεθεί προ των ευθυνών της, να αντιληφθεί το «αύριο θα ‘ναι αργά».

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, τα ελληνικά πανεπιστήμια κλήθηκαν να υπηρετήσουν τον εθνικό στόχο τού «Μένουμε σπίτι – Μένουμε ασφαλείς», προσαρμόζοντας την εκπαιδευτική τους λειτουργία στα νέα δεδομένα. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο οι αριθμοί είναι συντριπτικοί, δείχνουν πως το εγχείρημα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία, τέτοια που με σύνεση και επίγνωση μας επιτρέπει να προχωρήσουμε με λεπτομερή σχεδιασμό και στην εξ αποστάσεως αξιολόγηση των φοιτητών μας. Είναι η ευόδωση μιας συλλογικής προσπάθειας, χωρίς καμία διάθεση εξιδανίκευσης των συνθηκών μέσα στις οποίες πορευτήκαμε.

Κάθε έκτακτη κατάσταση αφενός απαιτεί άμεσες ενέργειες, αφετέρου αποκαλύπτει τις δομικές αδυναμίες ενός συστήματος. Ακριβώς στο σημείο αυτό εντοπίζεται η ουσία τού… πώς μια κρίση μετεξελίσσεται σε ευκαιρία και ακριβώς από εκεί ξεκινήσαμε, από το να εντοπίσουμε τις αδυναμίες μας. Την 11η Μαρτίου, όταν ανεστάλη η με φυσική παρουσία εκπαιδευτική λειτουργία στα ΑΕΙ, αυτό που διαθέταμε ήταν οι τεχνολογικές υποδομές να υποστηρίξουμε την εξ αποστάσεως διδασκαλία και μια αριθμητική αποτύπωση στοιχείων για τους συναδέλφους, που αξιοποιούσαν μέχρι τότε την υποστηρικτική της διά ζώσης διδασκαλίας πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης eLearning.auth. Την ίδια εκείνη ημέρα, όμως, δεσμευτήκαμε πως το ακαδημαϊκό εξάμηνο δεν θα χαθεί, πως δεν θα αφήναμε κανέναν συνάδελφο, κανέναν φοιτητή μας να μείνει πίσω, χωρίς υποστήριξη. Και το πετύχαμε, με τον αριθμό των φοιτητών στις ψηφιακές αίθουσες να ξεπερνά κατά πολύ την αντίστοιχη συμμετοχή στα αμφιθέατρα.

Καθώς σταδιακά η ζωή μας επιστρέφει στην κανονικότητα – και με την ελπίδα ότι η εξέλιξη της πανδημίας δεν θα απαιτήσει τον ερχόμενο χειμώνα ακραία περιοριστικά μέτρα – είναι αναγκαία μια διευκρίνιση σε ό,τι αφορά τον ορισμό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Είναι άλλη κατάσταση η αναγκαστική και από τη μία μέρα στην άλλη μετάβαση από το αμφιθέατρο στην ψηφιακή αίθουσα, όπως την επέβαλε η πανδημία, και άλλη ο μετασχηματισμός της μαθησιακής εμπειρίας μέσα από τη σταθερή αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων. Οπως και είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι ο στρατηγικός σχεδιασμός προγραμμάτων εξ αποστάσεως προπτυχιακής ή μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, που θα απευθύνονται σε ξένους φοιτητές και θα εξασφαλίσουν επιπρόσθετους οικονομικούς πόρους στο Πανεπιστήμιο. Βέβαια, η εξ αποστάσεως διδασκαλία ποτέ δεν θα υποκαταστήσει τη διά ζώσης.

Η μεγαλύτερη δυσκολία στη διεξαγωγή των διαδικτυακών μαθημάτων κατά τους προηγούμενους μήνες είχε να κάνει με την κατά διαστήματα υπερφόρτωση στις πλατφόρμες τηλεκπαίδευσης, τις οποίες – σε συνθήκες εγκλεισμού λόγω της πανδημίας – χρησιμοποιούσαν ταυτόχρονα εκατομμύρια φοιτητές και μαθητές σε όλον τον πλανήτη.

Ομως, η άλλη όψη της ψηφιακής αίθουσας που «πετούσε έξω» για στιγμές κάποιους φοιτητές είναι αυτή που μας δίνει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: Στο εντελώς νέο τοπίο της διεθνοποιημένης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ξεκινάμε όλοι από την ίδια αφετηρία, διαθέτοντας τα ίδια ή παρόμοια ψηφιακά εργαλεία και στον αλγόριθμο της αξιολόγησης των πανεπιστημίων η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας, πιο σημαντικός από προϋπολογισμούς, κτιριακές υποδομές και άλλους δείκτες. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο προσπαθούν επενδύοντας στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση να περιορίσουν τις απώλειες σε ξένους φοιτητές και δίδακτρα που καταγράφουν λόγω της πανδημίας. Να μείνουμε θεατές των εξελίξεων ή να δείξουμε τον δρόμο; Με την ποιότητα των προγραμμάτων σπουδών μας, την αριστεία που υπηρετούμε, για την πατρίδα μας που υπερήφανα εκπροσωπούμε, αξιώνουμε να είμαστε πρωτοπόροι. Ιδού η ευκαιρία μας!

Ο κ. Νίκος Παπαϊωάννου είναι πρύτανης του ΑΠΘ.