Η τέχνη στο Δίκτυο

Λίγο παραπάνω από έναν χρόνο πριν, τον Νοέμβριο του 2019, στη διεθνή εικαστική έκθεση Abu Dhabi Art την παράσταση έκλεψε το πρώτο ρομπότ-ζωγράφος, η Ai-Da. Η Ai-Da σχεδιάστηκε από μια εταιρεία ρομποτικής στην Κορνουάλη σε άμεση συνάρτηση με αλγορίθμους ανεπτυγμένους από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Χρησιμοποιεί μια κάμερα μέσα στο μάτι της για να ζωγραφίζει με το ρομποτικό της χέρι. Ολοι πρόσεξαν την πανέμορφη γυναίκα-ρομπότ που ζωγράφιζε σαν αληθινός καλλιτέχνης. Η δύναμη της τεχνολογίας είχε καθηλώσει τότε τους επισκέπτες της έκθεσης στο πολιτιστικό κέντρο Manarat Al Saadiyat του φιλόδοξου και μεγαλοπρεπούς εμιράτου. Δεκατρείς και κάτι μήνες μετά, η πανδημία είναι πλέον ο βασικός λόγος που ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι καθηλωμένη από τη δύναμη της τεχνολογίας. Επιστήμονες σε ολόκληρο τον πλανήτη εργάζονται πυρετωδώς για την τελειοποίηση και έγκριση και άλλων εμβολίων, αλλά και μιας αποτελεσματικής θεραπείας για την COVID-19 και οι ανά τον κόσμο κυβερνήσεις επιστρατεύουν κάθε δυνατό μέσο και μέτρο για την προστασία των πολιτών και τη συγκράτηση της πανδημίας. Η ζωή όλων μας έχει αλλάξει και ο χώρος της τέχνης προσαρμόζεται στη νέα πραγματικότητα.

Μπορεί ο φημισμένος γκαλερίστας Ντέιβιντ Ζουίρνερ να αποφάσισε να δημιουργήσει τα λεγόμενα online viewing rooms εδώ και τρία χρόνια και να τον ακολούθησαν σύντομα οι μεγαλύτερες αίθουσες τέχνης ανά τον κόσμο, όμως ήταν η περασμένη χρονιά που εκτόξευσε στα ύψη τη διαδικτυακή δράση της πρωτογενούς αγοράς. Τη σκυτάλη πήραν γρήγορα και τα σπουδαιότερα μουσεία του πλανήτη, όπως τα Μουσεία του Βατικανού στη Ρώμη, η Εθνική Πινακοθήκη στο Λονδίνο και το Μουσείο Ορσέ στο Παρίσι, διοργανώνοντας ξεναγήσεις για τους φιλότεχνους με το πάτημα ενός κουμπιού. Μπορεί λοιπόν οι παγκόσμιοι πολιτιστικοί θησαυροί της ανθρωπότητας να μην ήταν το τελευταίο διάστημα εύκολα επισκέψιμοι, αλλά καθένας μας είχε τη δυνατότητα να τους θαυμάσει από το σπίτι του (δωρεάν και δίχως τη συνηθισμένη αναμονή στην ουρά). Οι σημαντικότερες ετήσιες εκθέσεις παγκοσμίως, όπως η Art Basel και η Frieze, πραγματοποιούνται επίσης διαδικτυακά. Η πρώτη που είδαμε μόνο μέσα από τις οθόνες του υπολογιστή μας ήταν η Art Basel του Χονγκ Κονγκ τον περασμένο Μάρτιο. Εκεί παρουσιάστηκαν πάνω από 2.000 έργα τέχνης, συνολικού κόστους περίπου 270 εκατομμυρίων δολαρίων. Περίπου 70 από τα έργα αυτά κοστολογήθηκαν σε τιμές άνω του ενός εκατομμυρίου δολαρίων έκαστο. Πλέον είναι σχεδόν δεδομένο πως τα εικαστικά δρώμενα-θεσμοί παγκοσμίως δεν αναβάλλονται λόγω συγκυριών αλλά ψηφιοποιούνται.

Οι μεγαλύτεροι οίκοι δημοπρασιών πραγματοποιούν από τις αρχές της πανδημίας ηλεκτρονικές δημοπρασίες σημειώνοντας μεγάλα ρεκόρ. Τα δύο πιο ακριβά έργα τέχνης που πωλήθηκαν είχαν άρωμα Κίνας. Το πρώτο είναι το «Three Studies of Lucian Freud» του Φράνσις Μπέικον, το οποίο πωλήθηκε από τον Sotheby’s κατά τη διάρκεια live stream δημοπρασίας από το Χονγκ Κονγκ, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη στις 30 Ιουνίου 2020 για 84,6 εκατομμύρια δολάρια. Ενδιαφέρον στοιχείο σε αυτή την πώληση είναι πως ο πλειοδότης, που υπήρξε ανταγωνιστής του τελικού αγοραστή, ήταν ένας συλλέκτης από την Κίνα o οποίος συμμετείχε διαδικτυακά και πως για εκείνον υπήρχε «ταβάνι» αύξησης της κάθε προσφοράς του κατά 100.000 δολάρια μόνο, σε σχέση με το αστρονομικό ποσό των 900.000 δολαρίων που είχε τη δυνατότατα να ανεβάζει με το κάθε του χτύπημα την αξία του έργου ο συμμετέχων από το τηλέφωνο. Το δεύτερο ακριβότερο έργο που πωλήθηκε εφέτος σε δημοπρασία ήταν ένα κινεζικό χειρόγραφο, το οποίο χρονολογείται από το 1610. Το χειρόγραφο, που απεικονίζει δέκα διαφορετικές απόψεις ενός βράχου στα ανατολικά της Κίνας κοντά στην περιοχή Ανχούι, πωλήθηκε για 76,6 εκατομμύρια δολάρια τον περασμένο Οκτώβριο από τους Poly Auctions στο Πεκίνο. Η μάχη για την απόκτησή του διήρκεσε σχεδόν μία ώρα.

Τη χρονιά που πέρασε ο κόσμος της τέχνης δραστηριοποιήθηκε με ηλεκτρονικά μέσα και για την ενίσχυση της αντιμετώπισης του ιού. Μια από τις γνωστότερες γκαλερί στο Λονδίνο, η White Cube, διέθεσε προς ηλεκτρονική πώληση 250 τυπώματα του φημισμένου βρετανού εικαστικού Χάρλαντ Μίλερ, ο οποίος νόσησε και ο ίδιος με COVID-19. Ο στόχος επιτεύχθηκε και 1.250.000 στερλίνες δόθηκαν για τη στήριξη όσων εργάζονται στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης του κορωνοϊού στα βρετανικά νοσοκομεία. Στον γνωστό οίκο δημοπρασιών Bonhams ο αλτρουισμός είχε όνομα – The BLUE Auction – και κατάφερε να συγκεντρώσει πάνω από 400.000 στερλίνες σε σιωπηρή δημοπρασία τον περασμένο Απρίλιο. Διασημότητες και εικαστικοί από όλον τον πλανήτη ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον διεθνούς φήμης οίκο και κάλεσαν φιλότεχνους και φιλάνθρωπους να επενδύσουν σε σημαντικά έργα τέχνης ή σπάνιες εμπειρίες. Οι επιλογές ήταν εντυπωσιακές και περιλάμβαναν από έργα των σερ Αντονι Γκόρμλεϊ, Ανις Καπούρ και Τζούλιαν Οπι μέχρι δείπνο στο «Claridge’s» με την Τζόαν Κόλινς.

Σε γενικές γραμμές, η πανδημία μετέφερε αστραπιαία τον κόσμο της τέχνης στο Διαδίκτυο, θέτοντας τις βάσεις για μια αγορά πιο ανοιχτή και πιο διαφανή από ποτέ. Το πρώτο εξάμηνο του 2020 έφερε μεγάλα διλήμματα στην αγορά και το 83% των γκαλερί παγκοσμίως δήλωσαν πτώση εσόδων. Η αντίδραση όμως ήταν άμεση και το δεύτερο εξάμηνο έφερε πιο αισιόδοξα μηνύματα. Σύμφωνα με τη Hiscox Online Art Trade Report 2020, οι συλλέκτες αγόρασαν τέχνη μέσα από το Διαδίκτυο 50% περισσότερο. Μεγάλο ποσοστό αυτών των αγοραστών ήταν οι λεγόμενοι millennials, πολλοί από τους οποίους επένδυαν στην τέχνη για πρώτη φορά. Στην επιτυχημένη πλατφόρμα Artsy αυξήθηκε κατά 40% η εμπορική δραστηριότητα.

Τα μάτια όλων είναι πλέον στραμμένα στο προσεχές διάστημα, με την ελπίδα ότι η πανδημία θα καταλαγιάσει μέσα στο έτος που διανύουμε. Οπως για κάθε πτυχή της ζωής μας, έτσι και για ό,τι αφορά την τέχνη, επικρατεί μεγάλη προσμονή για το ποιες είναι οι αλλαγές και οι καινοτομίες που θα διαρκέσουν και ποιες εκείνες που θα αφήσει οριστικά πίσω του το 2021.

Η κυρία Μαρία Μιγάδη είναι ιστορικός τέχνης (MA with Merit, School of Oriental and African Studies, University of London).