«Η πρόοδος είναι μια φαντασίωση»

Η επιτυχία της ταινίας «Εμείς οι δυο» («Deux»), που προβάλλεται από την περασμένη Πέμπτη στις αίθουσες, οφείλεται τόσο στο θέμα της, τις συνέπειες του απαγορευμένου έρωτα ανάμεσα σε δύο γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, τη Μαντλέν και τη Νίνα, όσο και στις ερμηνείες των Mαρτέν Σεβαλιέ, Μπάρμπαρα Σούκοβα που τις υποδύονται (αντιστοίχως) με αξιοθαύμαστη χημεία ανάμεσά τους.

Ενας τρίτος λόγος της επιτυχίας του «Εμείς οι δυο», όμως, είναι η σκηνοθεσία της ταινίας – ισορροπημένη, ακριβής, αψεγάδιαστη. Τίποτε δεν μένει στο κενό, τα πάντα εικονογραφούνται με σοβαρότητα και αληθινή αγάπη προς τις δύο τόσο ενδιαφέρουσες αυτές ηρωίδες, που δεν μάχονται μόνο με τους άλλους, αλλά και με τους ίδιους τους εαυτούς τους. Οταν, δε, αντιλαμβάνεσαι ότι πρόκειται για την πρώτη μεγάλου μήκους κινηματογραφική ταινία του δημιουργού της, τότε αισθάνεσαι ότι αυτός ο πραγματικά ταλαντούχος άνθρωπος, ονόματι Φίλιπο Μενεγκέτι, έχει πραγματικά πολλά ακόμα να δώσει.

Πρώτες εμπειρίες στη Νέα Υόρκη

Με καταγωγή από την Πάντοβα της Ιταλίας, ο Φίλιπο Μενεγκέτι, τον οποίο συνάντησα πριν από μερικούς μήνες στο Παρίσι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ UNIFRANCE (προώθησης γαλλικού κινηματογράφου), είχε τις πρώτες του κινηματογραφικές εμπειρίες στους κύκλους του ανεξάρτητου κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Ο Μενεγκέτι σπούδασε κινηματογράφο και ανθρωπολογία στη Ρώμη και εν συνεχεία, για αρκετά χρόνια, εργάστηκε ως πρώτος βοηθός σκηνοθέτη.

Ακολούθησε η προσωπική σκηνοθεσία με μικρού μήκους ταινίες: «Undici» (2011) και «L’ intruso» (2012). Η τελευταία επιλέχτηκε και βραβεύτηκε σε ιταλικά και διεθνή φεστιβάλ, κερδίζοντας μάλιστα το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Premiers Plan d’ Angers το 2013. Πριν από δύο χρόνια ο Μενεγκέτι μετακόμισε στη Γαλλία και εκεί σκηνοθέτησε τη μικρού μήκους «The Beast», η οποία διαγωνίστηκε στο SXSW South by Southwest και σε άλλα διεθνή φεστιβάλ κερδίζοντας πολλά βραβεία. Η ώρα για μια μεγάλου μήκους ταινία είχε φτάσει…

Στον παλμό της εποχής

Ρωτώ τον Μενεγκέτι, έναν νέο σχετικά άνθρωπο, γιατί είναι άραγε τόσο δύσκολο ακόμα και για τις νεότερες γενιές να αποδεχτούν τη σεξουαλικότητα έτσι όπως είναι. Γιατί, με άλλα λόγια, τη θεωρούν ακόμα και σήμερα ταμπού; «Υποθέτω ότι τελικά η πρόοδος είναι μια φαντασίωση» απάντησε γελώντας ο σκηνοθέτης. «Σίγουρα πρόοδος δεν είναι κάτι που εξελίσσεται από το κακό προς το καλό ή από το καλό προς το καλύτερο με έναν γραμμικό, ευθύ, σωστά προγραμματισμένο τρόπο». Ο Μενεγκέτι φέρνει ένα παράδειγμα. Η συγγραφή του σεναρίου του «Εμείς οι δυο», η οποία κράτησε αρκετό καιρό, συνέπεσε με τις διαδηλώσεις που έγιναν στο Παρίσι κατά του γάμου των ομοφυλοφίλων. «Φανταστείτε πόσο αποθαρρυντικό ήταν να γράφεις το σενάριο μιας τέτοιας ταινίας και να βλέπεις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους να διαμαρτύρονται για αυτό που στην ουσία η ιστορία μας πρεσβεύει». Ομως την ίδια ώρα η πρόκληση για τον Μενεγκέτι και τη συνεργάτριά του στο σενάριο Μαλισόν Μποβορασμί ήταν εξίσου μεγάλη και αυτή τελικά είχε τον πρώτο λόγο. «Γιατί αντιλαμβανόμασταν ότι γράφαμε για κάτι πολύ σοβαρό, για ένα θέμα που απασχολεί τον κόσμο» είπε.

Εξάλλου η ιστορία της ταινίας έχει αρκετές ομοιότητες με μια παρόμοια, πολύ πιο σκληρή όμως, που ο ίδιος ο Μενεγκέτι είδε ως έφηβος να εκτυλίσσεται στη γενέτειρά του, την Πάντοβα. «Η ιστορία που λέω είναι πέρα για πέρα μυθοπλαστική, όμως υπάρχουν κάποια στοιχεία παρμένα από αυτά που είδα» είπε. «Μάλιστα, μπορώ να πω ότι οι άνθρωποι που έζησαν την πραγματική ιστορία με βοήθησαν με τον τρόπο τους να μπω καλύτερα στον κόσμο του κινηματογράφου. Από τότε είχα αποφασίσει, αν ποτέ μπορέσω, να κάνω μια ταινία για αυτό το θέμα – κάτι σαν μια ένδειξη ευγνωμοσύνης. Αυτή η ιστορία είχε σημαδέψει την εφηβεία μου και δεν είναι μόνο η αίσθηση της αδικίας που σε ταράζει, αλλά η δυσκολία να καταλάβεις το γιατί. Γιατί άραγε δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους ανθρώπους να είναι αυτό που πραγματικά θέλουν; Σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος. Ο λάθος λόγος. Ομως γι’ αυτό έκανα την ταινία, για να καταλάβω ένα θέμα που δεν καταλάβαινα. Η ταινία είναι κάτι σαν εργαλείο γνώσης για μένα τον ίδιο».

Ομοφοβία και αυτολογοκρισία

Μα πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, ρωτώ τον Φίλιπο Μενεγεκέτι. Πώς μπορείς να καταλάβεις κάτι μέσα από το δικό σου δημιούργημα; «Μπαίνοντας στη ζωή αυτών των ανθρώπων, μπόρεσα να τους καταλάβω καλύτερα» απάντησε αμέσως εκείνος. «Το ενδιαφέρον είναι ότι η πραγματικά ομοφοβική της ταινίας είναι η Μαντλέν, που φοβάται την άρνηση του κόσμου για τη σχέση της με τη Νίνα. Γιατί η ταινία μιλά επίσης για την αυτολογοκρισία, τη λογοκρισία που εμείς οι ίδιοι επιβάλλουμε στον εαυτό μας, όχι μόνο εκείνη που μας επιβάλλουν οι άλλοι. Μπορείς να κλείσεις τα μάτια σου στην κοινωνία, ποτέ όμως στον εαυτό σου».

Για τον Μενεγκέτι η ιστορία της ταινίας είναι πολυεπίπεδη και μιλά για τις πολλές και διάφορες εκφάνσεις της αγάπης. Το ερωτικό πάθος της Νίνα, η αγάπη της κόρης της Μαντλέν προς τη μητέρα της, η οποία νιώθει ότι την πρόδωσε, η ουσιαστική, διαχρονική αγάπη της Μαντλέν προς τη Νίνα αλλά και την κόρη της. «Η αγάπη είναι ένα πανέμορφο χάος» λέει ο σκηνοθέτης μνημονεύοντας μια ρήση των Γάλλων. «Δεν τη χειρίζεσαι εύκολα αλλά δεν μπορείς να κάνεις και χωρίς αυτή!».

Αγάπη για την Ελλάδα

Κλείνοντας την κουβέντα μας, ο Μενεγκέτι εκφράστηκε με πολύ όμορφα λόγια για την Ελλάδα. Συχνός επισκέπτης της χώρας μας, έχει περάσει μεγάλο διάστημα εδώ στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, πολύ πριν κληθεί από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για επαγγελματικούς λόγους. Ολα ξεκίνησαν από τον πρώτο έρωτά του, μια Ελληνίδα, «όμως στη συνέχεια ερωτεύτηκα ολοκληρωτικά και τη χώρα σας» είπε. «Αρχικά βρέθηκα στο Πήλιο και στις Σποράδες. Αργότερα πήγα παντού. Αιγαίο, Ιόνιο. Μου αρέσουν τα πάντα παντού στην Ελλάδα. Το φαγητό, οι παραλίες, οι άνθρωποι. Κυρίως οι γυναίκες… προφανώς (γέλια)».

Η ταινία «Εμείς οι δυο» προβάλλεται στις αίθουσες σε διανομή Filmtrade.