Η πανδημία ως καταλύτης για έναν καλύτερο κόσμο

Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί από την COVID-19, σχεδόν μισό εκατομμύριο έχουν χάσει τη ζωή τους. Η ξαφνική αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας από τον μισό πληθυσμό του πλανήτη έχει βυθίσει την παγκόσμια οικονομία σε μια ύφεση πρωτόγνωρη, τουλάχιστον μεταπολεμικά. Κάποιοι βιάστηκαν να μιλήσουν για έναν ιό «κομμουνιστή», που πλήττει τις πλούσιες και οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Γρήγορα αποδείχθηκε ότι αυτό δεν ισχύει. Οι οικονομικά ισχυροί έχουν μεγαλύτερες αντιστάσεις για να αντιμετωπίσουν και το υγειονομικό και το κοινωνικό σκέλος της κρίσης.

Αν κάποιοι εκ των ισχυρών πελαγοδρομούν, διστάζουν ή και αρνούνται να αναλάβουν τις αυξημένες ευθύνες που τους αναλογούν για την αντιμετώπιση μιας κρίσης, που για τους αδύναμους εξελίσσεται σε ανθρωπιστική καταστροφή, είναι ένα ζήτημα που έχει να κάνει με τον κυνισμό και την οίηση που τους τυφλώνουν. Και σε κυβερνητικό αλλά και σε κοινωνικό-επιστημονικό επίπεδο. Φάνηκε αυτό καθαρά από τις συμπεριφορές κυβερνώντων στο εσωτερικό των χωρών τους και από τις συμπεριφορές επιφανών επιστημόνων σε διήμερα πάρτι γενεθλίων.

Ασφαλώς η εξέλιξη της πανδημίας θα εξαρτηθεί από την ανακάλυψη ενός εμβολίου για τον ιό. Κάτι που οι ειδικοί τοποθετούν σε χρονικό ορίζοντα ενός και πλέον έτους. Εως τότε υποχρέωση των κυβερνώντων είναι να εξασφαλίσουν ότι η Γη θα συνεχίσει να… γυρίζει και ότι θα συνεχίσει να είναι «Γη των ανθρώπων». Και ότι μαζί με αυτή θα κινείται και η οικονομία. Διότι προς το παρόν οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών συναγωνίζονται σε απαισιοδοξία.

Τι «βλέπουν» οι θεσμοί

Συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας κατά 3% προβλέπει για το 2020 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ειδικότερα για τις ΗΠΑ προβλέπει ύφεση 5,9% και για την ευρωζώνη 7,5%. Η Ελλάδα, με προβλεπόμενη ύφεση 10%, συγκαταλέγεται λόγω τουρισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που θα υποφέρουν πολύ οικονομικά. Περισσότερο ακόμη και από την Ιταλία και την Ισπανία, όπου η πανδημία «θέρισε», για τις οποίες το Ταμείο προβλέπει ύφεση 9,1% και 8% αντίστοιχα.

Σε αντίθεση με το ΔΝΤ, μικρότερη ύφεση για την ελληνική οικονομία σε σχέση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης προβλέπει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει νέα έξαρση του κορωνοϊού, ο ΟΟΣΑ προβλέπει μείωση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 8% εφέτος έναντι κάμψης 9,1% στην ευρωζώνη.

Το φάσμα της φτώχειας

Πιο απαισιόδοξη εμφανίζεται η Παγκόσμια Τράπεζα, που θεωρεί ότι εφέτος το παγκόσμιο ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 5%. Αίσθηση προκάλεσε η διαπίστωση του προέδρου της, Ντέιβιντ Μόλπας, ότι «το επίπεδο ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων έχει καταστραφεί» και ότι «περισσότεροι από 60 εκατομμύρια άνθρωποι θα περιέλθουν σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας» (σε απόλυτη φτώχεια θεωρεί ο διεθνής Οργανισμός ότι βρίσκονται όσοι διαβιούν με λιγότερα από 1,90 δολάρια ημερησίως).

Για την ανάγκη στήριξης των πιο αδύναμων και ευάλωτων μίλησε εξάλλου και η επικεφαλής του ΔΝΤ. «Η ανεργία καλπάζει παγκοσμίως. Επείγει να παράσχουμε έγκαιρη και στοχευμένη βοήθεια στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά που πλήττονται». Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα μίλησε για επιδοτήσεις μισθών, για παράταση των επιδομάτων ανεργίας και για προσαρμογή δανειακών όρων. «Οσοι διαθέτουν περισσότερους πόρους θα χρειαστεί να κάνουν περισσότερα. Αλλοι με περιορισμένους πόρους θα χρειαστούν περισσότερη στήριξη» πρόσθεσε.

Τώρα όλοι Κέινς

Ακόμη και οι «τενόροι» του οικονομικού φιλελευθερισμού αναγνωρίζουν ότι πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια υπέρβασης της κρίσης θα παίξουν οι κυβερνήσεις. Και με τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την εποπτεία των προγραμμάτων υγειονομικής προστασίας και με τη ρύθμιση της διανομής κονδυλίων που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη φορολόγηση των πολιτών. Και οι ειδικοί θεωρούν ότι οι συγκυρίες ευνοούν μεταρρυθμίσεις εκ μέρους των κυβερνήσεων στο φορολογικό πεδίο, προς την κατεύθυνση της δικαιότερης κατανομής των βαρών και του περιορισμού της φοροδιαφυγής. Ακόμη και της προκλητικής δράσης των φορολογικών παραδείσων.

Κάτι τέτοιο θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις να ασκήσουν μια κοινωνική-ανθρωπιστική πολιτική δίχως να αυξήσουν δραματικά τον δανεισμό τους. Διότι, όπως επισήμανε και η πρόεδρος της Ευρωτράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ, «τα νοικοκυριά σε χώρες που είχαν υψηλά ποσοστά ανεργίας πριν από την πανδημία, περιορισμένη ικανότητα καταφυγής σε υπάρχουσες αποταμιεύσεις και πολλά κόκκινα δάνεια θα επηρεαστούν ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις της πανδημίας».

Ευκαιρίες για κέρδη η μετά COVID-19 εποχή θα φέρει πολλές. Ευκαιρίες για μια ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας σε νέες, δικαιότερες για τον άνθρωπο και φιλικότερες προς το περιβάλλον βάσεις, θα μπορούσαν να ξεπηδήσουν τώρα. Μέσα από τον ζόφο της πανδημίας. Με ευθύνη και με συνεργατική πρωτοβουλία των κυβερνήσεων.

Είναι χαρακτηριστικές οι επισημάνσεις ενός από τους πιο επιτυχημένους τραπεζίτες της Wall Street, του Τζέιμι Ντάιμον: «Διακαής πόθος μου είναι να λειτουργήσει η πανδημία ως καμπανάκι αφύπνισης και ως καταλύτης για να ανοικοδομήσουμε μια οικονομία που θα δημιουργεί και θα στηρίζει ευκαιρίες για περισσότερους ανθρώπους, ιδιαιτέρως για όσους συστηματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα μένουν πίσω».

Και στο εφετινό Φόρουμ του Νταβός εξάλλου, πριν από την πανδημική εξέλιξη του κορωνοϊού δηλαδή, ο διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan είχε διαπιστώσει ότι «ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή» και ότι «για να διασωθεί ως σύστημα πολιτικοοικονομικής διακυβέρνησης θα πρέπει να αρχίσει να δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες για περισσότερους ανθρώπους».