Η μεταπολεμική Ευρώπη

Ο κίνδυνος της συγγραφής ενός έργου που αγγίζει το παρόν, έστω και ως καταληκτικό σημείο, είναι να ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Ο διακεκριμένος βρετανός ιστορικός Ιαν Κέρσοου, συγγραφέας μιας βιογραφίας του Χίτλερ που εξακολουθεί να θεωρείται έργο αναφοράς είκοσι χρόνια μετά την έκδοσή της, βρέθηκε στην παράδοξη αυτή θέση το 2016: δίνοντας σχήμα στον δεύτερο τόμο της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας του, η οποία θα ολοκλήρωνε χρονολογικά την Penguin History of Europe (ένα μείζον εννεάτομο εγχείρημα με τη σύμπραξη σημαινόντων ονομάτων όπως αυτά του Αντονι Γκράφτον και του Ρίτσαρντ Εβανς), αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να ξανασκεφτεί τον τίτλο της. Η Θρυμματισμένη ήπειρος (Fractured Continent) δεν αρκούσε πια για το μέγεθος της αταξίας που μετά την ελληνική κρίση και το προσφυγικό κύμα του 2015, το Brexit και την άνοδο της Μαρίν Λεπέν απειλούσε να ανατρέψει ολόκληρο το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η Ευρώπη σε δίνη (Roller-Coaster) αποδίδει με πιστότητα τις διακυμάνσεις της μεταπολεμικής περιόδου, καθώς και την απουσία, όπως επισημαίνει ο Κέρσοου στα προλεγόμενά του, μιας ενοποιητικής θεματικής για τις επτά αυτές δεκαετίες.

Αυτό δεν εμποδίζει τον βρετανό ιστορικό να αφηγηθεί με ενάργεια τις ταλαντώσεις της εποχής, από την «ένδοξη τριακονταετία» της οικονομικής ανόδου και τις κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβολές της ως την κατάρρευση του κομμουνισμού και την έλευση της απρόσκοπτης παγκοσμιοποίησης. Πρακτικά, ο Κέρσοου βλέπει την Ευρώπη να εξελίσσεται μεταξύ «δύο εποχών ανασφάλειας» – της ψυχροπολεμικής πυρηνικής απειλής και της πρόσφατης δεκαετίας των κρίσεων, του Brexit και του Ντόναλντ Τραμπ. Τα μηνύματα είναι αντιφατικά: η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί ιδιότυπο και πρωτόγνωρο πολιτικό οργανισμό, η επιτυχία της ωστόσο αμφισβητείται από την αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων, το δημογραφικό έλλειμμα, την κλιματική αλλαγή, την πρόκληση λαϊκιστών δημαγωγών και νεοαυταρχικών καθεστώτων. Η συναρπαστική αυτή τοιχογραφία της εποχής μας κλείνει αναπόφευκτα με μια νότα αβεβαιότητας, ταιριαστής τόσο για τη στιγμή της συγγραφής της όσο και για τον τωρινό καιρό της πανδημίας.

Ian Kershaw,
Η Ευρώπη σε δίνη, 1950-2017
Μετάφραση Μενέλαος Αστερίου. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2020, σελ. 744, τιμή 40 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ)

Βάνα Μπούσε
Η καθημερινή ζωή
στην Ελλάδα του Οθωνα
Εκδόσεις Εστίας, 2020, σελ. 432, τιμή 15 ευρώ
Ημερολόγια, απομνημονεύματα, επιστολογραφία, περιηγητικά κείμενα αποτελούν την πρώτη ύλη από την οποία η συγγραφέας αντλεί τις μικρές, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της καθημερινότητας στη μετεπαναστατική Ελλάδα. Εδέσματα, ζαχαροπλαστική, ασθένειες και η θεραπεία τους, γιατροσόφια, αγορές, θέατρα και καφενεία, παιδεία, οπλοφορία, εγκληματικότητα και πολλές άλλες θεματικές συνθέτουν ένα απολαυστικό ανάγνωσμα.

Pierre Rosanvallon
Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία, 1968-2018
Μετάφραση
Κατερίνα Λαμπρινού.
Εκδόσεις Πόλις, 2020,
σελ. 416, τιμή 22 ευρώ
Το βιβλίο του γάλλου ιστορικού του Collège de France αποτελεί αναστοχασμό μιας εποχής, αλλά και προσωπική απολογία και αναδιατύπωση μιας μελλοντικής πρότασης αριστερής πολιτικής. Ο Πιερ Ροζανβαλόν μιλάει για την εξέγερση, την εξουσία, τη φθορά και την απογοήτευση μέσα από τη δική του πολιτική εμπειρία, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα τις ευρύτερες προϋποθέσεις μιας ανανέωσης.

Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης
Μεταξύ επανάστασης και μεταρρύθμισης. Ελευθέριος Βενιζέλος και βενιζελισμός, 1909-1922
Εκδόσεις Πατάκη, 2020,
σελ. 360, τιμή 19,90 ευρώ
Η περίοδος του «ώριμου και κλασικού βενιζελισμού» αποτελεί το εστιακό σημείο του βιβλίου του Σπυρίδωνος Πλουμίδη που διερευνά την ταλάντευση του Ελευθερίου Βενιζέλου μεταξύ ριζοσπαστικών και μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, καθώς και τη διαλεκτική σχέση των πολιτικών του προτάσεων με τις θέσεις της βασιλικής / αντιβενιζελικής μερίδας αποτυπώνοντας την ιστορία μιας πυκνής δεκαετίας.

Συλλογικό, Ενας αιώνας διεθνών σχέσεων, 1919-2019
Επιμέλεια Ανδρέας Γκόφας, Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Μαριλένα Κοππά.
Εκδόσεις Πεδίο, 2020,
σελ. 552, τιμή 31,90 ευρώ
Πενήντα κείμενα που διερευνούν το παρελθόν και επισκοπούν το σύγχρονο τοπίο των διεθνών σχέσεων, το θεωρητικό πεδίο αλλά και επιλεγμένους στοχαστές, συγκεντρώνονται σε έναν πολύτιμο τόμο, στον οποίο συμμετέχουν εκλεκτοί μελετητές (Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Κωνσταντίνα Μπότσιου, Χρήστος Α. Ροζάκης, Κωνσταντίνος Φίλης, Ανδρέας Γκόφας, Γιώργος Ευαγγελόπουλος, Μαριλένα Κοππά και πολλοί άλλοι).

Καρλ Μαρξ – Φρίντριχ Ενγκελς
Αλληλογραφία
για το Κεφάλαιο, τ. Β΄,
Εκδόσεις Σύγχρονη
Εποχή, 2020,
σελ. 560,
τιμή 20 ευρώ
Ο τόμος συγκεντρώνει επιστολές της περιόδου 1868-1895 που αφορούν την έκδοση των δύο ύστερων τόμων του Κεφαλαίου. Οι δυσχέρειες της συγγραφής, η οργάνωση του υλικού, οι εκδοτικές συνθήκες, το κοινωνικό περιβάλλον αποτυπώνονται παραστατικά στη μεταξύ των δύο αλληλογραφία ως τον θάνατο του Μαρξ, το 1883, όσο και στα μετέπειτα γράμματα του Ενγκελς.