Η μεγάλη επέτειος του Γιόζεφ Μπόις

Δημιούργησε κόντρα στο ρεύμα και προκάλεσε τον θαυμασμό αλλά και τις έντονες αντιδράσεις. Οπως και αν αισθάνθηκαν όσοι ήρθαν αντιμέτωποι με το έργο του και την «κοινωνική γλυπτική» του Γιόζεφ Μπόις (1921-1986) θεωρώντας τον είτε διάνοια είτε τσαρλατάνο της τέχνης, κανείς δεν μπόρεσε να αμφισβητήσει τη μεγάλη επιρροή που άσκησε στην τέχνη της μεταπολεμικής Ευρώπης, και όχι μόνο. Ακόμα και σήμερα βρίσκεται στο πάνθεον των μεγάλων της σύγχρονης τέχνης μαζί με τον Μαρσέλ Ντισάν, τον Αντι Γουόρχολ ή ο Τζον Κέιτζ, προσωπικότητες που αποδέσμευσαν την τέχνη από τις αναμενόμενες προσδοκίες για την υλικότητά της και το καλλιτεχνικό «ταλέντο» του δημιουργού τους. «Κάθε άνθρωπος είναι καλλιτέχνης» είναι εξάλλου η ρήση που έμεινε στην Ιστορία από αυτόν τον μεγάλο σαμάνο της σύγχρονης τέχνης, που συνέδεσε την τέχνη με τη δημοκρατία. Δεδομένου ότι αυτή τη χρονιά συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του (στις 12 Μαΐου του 1921), το κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, διοργανώνει ένα μεγάλο «πάρτι», κοινώς μια σειρά από εκθέσεις, δράσεις, συναυλίες, διαλέξεις και θεατρικές παραστάσεις προκειμένου να αρθρωθούν επίκαιρα ερωτήματα σχετικά με την τέχνη και τη σκέψη του όσο και με τη διαχρονικότητά τους. Περισσότερα από 20 μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα σε 12 πόλεις του κρατιδίου προσκαλούν τους επισκέπτες να μπουν σε διάλογο με το έργο του Μπος και να έρθουν σε επαφή με το μυστήριο, τη μυθολογία αλλά και τις αντιφάσεις του καλλιτέχνη χάρη στη συντονισμένη προσπάθεια μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών του κρατιδίου και τους Οϊγκεν Μπλούμε και Κάθριν Νίκολς που είχαν επιμεληθεί μια μεγάλη έκθεση του Μπόις στο Hamburger Bahnhof στο Βερολίνο το 2008.

Εκθέσεις

Για παράδειγμα, στην πόλη Κρέφελντ, όπου γεννήθηκε o Μπόις, στο μουσείο Kaiser Wilhelm θα φιλοξενηθεί η έκθεση «Beuys and Duchamp. Artists of the future» (από 8/10/21), η πρώτη μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στους δύο καλλιτέχνες που είπαν επί της ουσίας το ίδιο πράγμα, αν και με άλλα λόγια, ότι ο καθένας μπορεί να είναι καλλιτέχνης. Στη μικρή πόλη όπου μεγάλωσε, το Κλέβε, το μουσείο Kurhaus εστιάζει στο πρώιμο έργο του μέσα από την έκθεση «Ιntuition! Dimensions of the early work of Joseph Beuys 1946-1961» (από τις 19/6/21) στην οποία εξετάζεται η περίοδος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν δηλαδή ο Μπόις επέστρεψε στην πόλη στα 24 του, μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων του ως καθηγητή στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ.

Εκείνα τα χρόνια άρχισαν να μορφοποιούνται οι βασικές κατευθύνσεις της μελλοντικής δουλειάς του, μεταξύ άλλων η σχέση του με τη θρησκεία και τον χριστιανισμό, η αναπαράσταση των ζώων, η επανερχόμενη φιγούρα του σαμάνου ή των πρακτικών του σαμανισμού. Το Μουσείο Schloss Moyland στο Μπέντμπουργκ-Χάου όπου φυλάσσεται ένα μεγάλο αρχείο σχετικό με το έργο και τη ζωή του θα φιλοξενήσει αντίστοιχα την «Joseph Beuys and the shamans» (από τις 2/5/21). Η έκθεση θα εστιάζει σε βασικές πτυχές αυτού του μαγικο-θρησκευτικού «κινήματος» το οποίο για τον Μπόις ήταν ένας πνευματικός τόπος όπου μπορούσαν να συμφιλιωθούν η λογική και η διαίσθηση.

Προσωπική μυθολογία

Κομβική θέση στον μεγάλο εορτασμό έχει βέβαια και το Ντίσελντορφ. Στην Ακαδημία Τεχνών της πόλης σπούδασε (την περίοδο 1946-1952) αλλά και δίδαξε μέχρι την απομπομπή του από αυτήν το 1972 επειδή είχε καταργήσει τα κριτήρια που ήταν αποδεκτά από τη σχολή αλλά και το όριο εισαγωγής των φοιτητών στο μάθημά του. Στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κ20 του Ντίσελντορφ προσεγγίζονται οι διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του Μπόις μέσα από την έκθεση «Εveryone is an artist. Cosmopolitan exercises with Joseph Beuys» (από τις 27/3). Επαναστάτης, νομάς, αλχημιστής, δάσκαλος, σαμάνος, ο Γιόζεφ Μπόις έχτισε την απόλυτη προσωπική του μυθολογία.

Ορισμένες φορές και με ιστορίες που τελικά αποδείχτηκαν αυτό ακριβώς, δηλαδή μύθοι. Οπως η περιπέτεια όταν κατέπεσε το «στούκας» της Λουφτβάφε που οδηγούσε στην Κριμαία το 1944. Σύμφωνα με τον θρύλο, τον είχαν περιμαζέψει Τάταροι και τον είχαν μεταφέρει με έλκηθρο σε σκηνή όπου τον διατήρησαν ζεστό τυλίγοντάς τον με κουβέρτες από τσόχα και βάζοντάς τον σε μια επιφάνεια από λίπος για να επιτύχουν θερμική μόνωση, υλικά που αποτέλεσαν τελικά πρώτη ύλη σε έργα του. Σύμφωνα με άρθρο που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine Zeitung» το 2000,η αλήθεια ήταν ότι τον είχε ανακαλύψει μια ομάδα της Λουφτβάφε και όχι οι Τάταροι και ότι είχε οδηγηθεί σε στρατιωτικό νοσοκομείο…