Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας από τις εκδόσεις του «Βήματος»

Με ένα μεγάλο εκδοτικό έργο και μια πλούσια ερευνητική δραστηριότητα το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους ερευνητικούς φορείς στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών. Οι εκδόσεις του καλύπτουν πολλά πεδία, όπως την Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, λεξικογραφία, αρχαία ελληνική γραμματεία, νεοελληνική λογοτεχνία. Ενας από τους στρατηγικούς στόχους του Ινστιτούτου είναι η κατάρριψη των μύθων που κυκλοφορούν για την Ιστορία της ελληνικής γλώσσας τοποθετώντας την μέσα στην Ιστορία.

Εμβληματικά βιβλία της σειράς «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία», η επιμέλεια της οποίας φέρει την υπογραφή του Δ. Ν. Μαρωνίτη, και το βιβλίο του Μανόλη Τριανταφυλλίδη «Τα οικογενειακά μας ονόματα» προσφέρει στους αναγνώστες του από την επόμενη Κυριακή «Το Βήμα». Με πρώτο το θεμελιακό έργο του A. – Φ. Χριστίδη «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας». Οπως επισημαίνει στην παρουσίαση του βιβλίου ο Δ. Ν. Μαρωνίτης: «Αποτελεί κατόρθωμα η Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, συνταγμένη από τον Τάσο Χριστίδη. Στην πραγματικότητα το εγχειρίδιο καλύπτει λίγο-πολύ όλο το φάσμα της ελληνικής γλώσσας, από τα προϊστορικά χρόνια έως τις μέρες μας, αποκαλύπτοντας με συναρπαστική ενάργεια τα μυστικά της γλώσσας και της γραφής ειδικότερα. Συγχρόνως, διαφωτίζει, με νηφάλιο και τεκμηριωμένο τρόπο παθολογικές εκτροπές στην πορεία της ελληνικής γλώσσας. Τα Παραρτήματά του εξάλλου προσφέρουν διαδοχικά κειμενικά παραδείγματα της εξελισσόμενης ελληνικής γλώσσας. Πρόκειται για θεμέλιο λίθο της εκπαιδευτικής Αρχαιογνωσίας και Αρχαιογλωσσίας, με την οποία επιδιώκονται η σχολική αποφόρτιση του αρχαίου κόσμου από ιδεολογικές παραμορφώσεις και η ανάδειξη της πραγματικής ιστορικής του αξίας, αποτυπωμένης τόσο στην εξελισσόμενη γλώσσα του όσο και στα διαδοχικά του κείμενα».

Ακολουθεί η «Αρχαία ελληνική γραμματολογία» του Φάνη Κακριδή. Στις φιλολογικές αρετές του εγχειριδίου ανήκει η συστηματική οικονομία του, με την οποία συστήνεται επαρκώς η αρχαία ελληνική γραμματεία κατά εποχές, γένη και είδη. Σε κάθε γραμματολογικό κεφάλαιο προτάσσονται οι ιστορικές και οι κοινωνικές συνθήκες που περιβάλλουν τα γράμματα και τις τέχνες .

Οι «Αρχαίοι Ελληνες φιλόσοφοι» των Βασίλη Κάλφα και Γιώργου Ζωγραφίδη καλύπτουν έξι συν έξι αιώνες, με σημείο τομής την εμφάνιση του χριστιανισμού. Το γεωγραφικό του φάσμα εκτείνεται στην οικουμένη της εποχής. Φιλοσοφικός στοχασμός και φιλοσοφικός βίος αποτελούν τους δύο άξονες περιστροφής του εγχειριδίου. «Πότε η αρχαία ελληνική φιλοσοφία σταματά να είναι ελληνική; Πότε να είναι αρχαία; Πότε να είναι φιλοσοφία;», Τα «προκλητικά» αυτά ερωτήματα σφραγίζουν το εγχειρίδιο.

Τέλος, «Τα οικογενειακά ονόματα» του Μανόλη Τριανταφυλλίδη θα μπορούσε να θεωρηθεί ο τελευταίος (9ος) τόμος των Aπάντων του, γιατί δημοσιοποιεί το κείμενο και το (σχετικό) αρχειακό υλικό που βρέθηκε στα κατάλοιπά του. Η μελέτη ασχολείται συστηματικά με την προέλευση και τη σημασία των νεοελληνικών οικογενειακών ονομάτων. Eξετάζει τόσο τους μηχανισμούς που οδήγησαν στη δημιουργία της τεράστιας ποικιλίας των επωνύμων όσο και ένα πλήθος ονόματα που προέρχονται είτε από το βαφτιστικό κάποιου προγόνου είτε από τον τόπο καταγωγής του, από το επάγγελμά του ή από κάποιο παρατσούκλι του.