«Η ιδέα του κοινού καλού έχει υποχωρήσει»

Το 1999 ο Χέερτ Μακ ταξίδευε ανά την Ευρώπη για μια σειρά ανταποκρίσεων που δημοσιεύονταν στην εφημερίδα «Handelsblatt» εν είδει ανασκόπησης του εκπνέοντος 20ού αιώνα. Συζητώντας για το βιβλίο που προέκυψε από αυτές και εκδόθηκε και στα ελληνικά το 2008 με τίτλο Στην Ευρώπη, τον είχα ρωτήσει πού θα ταξίδευε αν έπρεπε να γράψει κάτι αντίστοιχο για τον 21ο αιώνα. «Στην Κίνα ή στην Ινδία, πιστεύω», μου απάντησε τότε. Να όμως που 14 χρόνια μετά οι Μεγάλες προσδοκίες (εκδ. Μεταίχμιο), καρπός περιηγήσεων από το 1999 ως το 2021, μιλούν πάλι για την ήπειρο του ευρώ, της πολιτικής δυσφορίας, των κρίσεων. Γελάει όταν του το υπενθυμίζω στην τωρινή μας συνομιλία μέσω Zoom: «Η Ιστορία είναι πάντοτε απρόβλεπτη! Στα τέλη του 20ού αιώνα ήμασταν όλοι άκρως αισιόδοξοι, επικρατούσε αίσθηση θριάμβου, στα όρια της υπεροψίας. Δικαιολογημένη ως έναν βαθμό, αλλά ήδη η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε κάνει αρκετά λάθη. Το κυριότερο ήταν οι ημιτελείς κατασκευές: το άνοιγμα των συνόρων χωρίς κοινή μεταναστευτική πολιτική, η θέσπιση κοινού νομίσματος χωρίς κοινή οικονομική πολιτική, η συμπεριφορά υπερδύναμης χωρίς κοινή εξωτερική πολιτική, η οικοδόμηση ομοσπονδίας με διατήρηση της κυριαρχίας των συμβαλλόμενων εθνών-κρατών χάρη στο βέτο. Ετσι, ο Ορμπαν ως πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, μιας χώρας 10 εκατομμυρίων από τα 460 εκατομμύρια των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μπορεί να μπλοκάρει όλες τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Παρόμοιες καταστάσεις δυσχεραίνουν τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε βαθμό πλήρους αδυναμίας. Πληρώσαμε, θαρρώ, βαρύ τίμημα γι’ αυτές τις ημιτελείς κατασκευές τη δεκαετία 2010-2020».

Θα προσμετρούσε στο τίμημα και την ελληνική κρίση χρέους; «Η Ελλάδα υπέφερε από την εντελώς οικονομίστικη λογική του Eurogroup που αδιαφορεί για τις πολιτικές συνέπειες» λέει ο Χέερτ Μακ. «Αλλά αυτός ήταν ένας τρόπος να προστατευθούν οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες από το ελληνικό χρέος. Ζω σε χωριό κάποιες εποχές του χρόνου, θα το περιγράψω με όρους του χωριού μου. Υπάρχουν επαγγελματίες που συναλλάσσονται με την τοπική τράπεζα, υπάρχουν άνθρωποι που δεν είναι και τόσο προσεκτικοί με τα χρήματά τους και υπάρχει και ο διευθυντής της τράπεζας που τους γνωρίζει από χρόνια. Εφόσον όλα αυτά τα χρόνια τούς δανείζει μεγάλα ποσά, είναι και εκείνος υπεύθυνος για τα χρέη τους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτή η έμμεση ευθύνη ακυρώθηκε ευθύς εξαρχής. Και από την ελληνική πλευρά, όμως, θα είδατε ότι είμαι ιδιαίτερα επικριτικός προς τον Γιάνη Βαρουφάκη. Είχε δίκιο για το βάρος του χρέους: ήταν πολύ υψηλό, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να το εξοφλήσει. Οταν έχεις δίκιο και είσαι μέλος μιας κοινότητας όπου προσέρχεσαι για να το υποστηρίξεις, πρέπει να πολεμήσεις έξυπνα, διπλωματικά, με συμμαχίες. Ο Βαρουφάκης δεν λειτούργησε έτσι στο Eurogroup. Και όταν αναζητούσε δημοψηφισματικές λύσεις από το εσωτερικό της Ελλάδας ξεχνούσε ότι και οι υπόλοιπες χώρες είναι δημοκρατικές».