Η γυναίκα που σηκώθηκε όρθια στο πάλκο

Στη Μαρίκα Νίνου, που στα λίγα χρόνια της ζωής της και στα ακόμα λιγότερα της καριέρας της άλλαξε τη ροή στον χώρο του τραγουδιού αλλά και τη θέση της γυναίκας μέσα σε αυτό, είναι αφιερωμένη η νέα παραγωγή του Θεάτρου Τέχνης με τον τίτλο «Μαρίκα Νίνου, σαν άστρο». Με την υπογραφή της Μαριάννας Κάλμπαρη σε συνεργασία με τον Γιάννο Περλέγκα, η παράσταση, με αφορμή και με άξονα την ιστορία της Νίνου, αναφέρεται σε μια ολόκληρη εποχή, ένα μουσικό ρεύμα. Ακόμα περισσότερο μιλάει για την ακμή αυτής της μουσικής που είναι ακόμα ζωντανή, παρότι δεν γράφονται πια τραγούδια και έχει περάσει η χρυσή της εποχή που ταυτίστηκε με τη μεγάλη ρεμπέτισσα.

«Ολα ξεκίνησαν από την πρόταση που έφερε η Βερόνικα Δαβάκη, που έχει πάθος με τη Νίνου και έχει γνωρίσει την οικογένειά της, τις ανιψιές, τον εγγονό της. Αρχίσαμε όλοι μαζί και με τον Γιάννο, που έχει γνώση και αγάπη του αντικειμένου, να το οργανώνουμε» λέει η σκηνοθέτις. Και συνεχίζει: «Στην παράσταση υπάρχουν στιγμές δραματοποιημένες, αλλά για τη δική μου αισθητική δεν μπορείς να μιλήσεις για πραγματικά πρόσωπα με ηθοποιούς που τα ερμηνεύουν – κάποια κάνει τη Μαρίκα, κάποιος τον Χιώτη. Οπότε μέσα από μια αφήγηση, πολύ ζωντανή, και χρησιμοποιώντας πολλές μαρτυρίες, είτε αυθεντικές είτε κείμενα που έχουν γραφτεί με αφορμή αληθινές μαρτυρίες, δημιουργείται μια γλώσσα που ταιριάζει με αυτόν τον κόσμο. Και οδηγεί στα τραγούδια που είναι παρόντα σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Γιατί είναι δραματουργία τα τραγούδια. Η μισή ιστορία λέγεται σε κείμενο και η άλλη μισή με τραγούδια».

Ρυθμός και κίνηση

Με τη σκηνή του θεάτρου να γίνεται άλλοτε πάλκο και άλλοτε όχι, η παράσταση διαθέτει ρυθμό και κίνηση, ενώ ένα επιπλέον στοιχείο έρχεται να προστεθεί με τον χορό και τα ακροβατικά από τη Χριστίνα Σουγιουλτζή. «Είναι ένας πολύ ιδιαίτερος ρόλος μέσα στην παράσταση και ίσως είναι και το πιο δραματικό πρόσωπο. Είναι το πάσχον βουβό πρόσωπο που μοιάζει σαν να αφηγείται όλη αυτή την περιπέτεια της ζωής, τη σισύφεια προσπάθεια επιβίωσης».

Αυτονόητα σχεδόν, η παράσταση εστιάζει όχι μόνο στη χρυσή εποχή του ρεμπέτικου, αλλά και στο τι σήμαινε τότε να είσαι γυναίκα και μάλιστα στον ανδροκρατούμενο χώρο του τραγουδιού. «Η Νίνου τραγούδησε μόνο επτά χρόνια, κι όμως μαζί της ξεκίνησε κάτι καινούργιο. Ηταν η γυναίκα που σηκώθηκε όρθια και τραγούδησε, βάζοντας άλλους κανόνες στο παιχνίδι, γιατί ως τότε το πάλκο ήταν καθιστό και καθαρά ανδρικό» εξηγεί η Κάλμπαρη. «Η Νίνου είχε μια θεατρικότητα και μια δυνατότητα να ξεσηκώνει το κοινό. Γιατί αυτή η μουσική έχει να κάνει και με αυτόν τον καημό, με τη νοσταλγία για τα πράγματα που δεν έχει ζήσει κάποιος. Παράλληλα κατάφερε να το διαφοροποιήσει αυτό και να οδηγήσει το κοινό προς την κατεύθυνση και τη διάθεση να χορέψει. Και έγινε πια η γυναίκα πρωταγωνίστρια. Και από τότε ξεκινάει ταυτόχρονα η καταγραφή των ερμηνείων από τις εταιρείες με το γραμμόφωνο. Οπότε έρχονται μαζί και το παιχνίδι ανταγωνισμού και το σταρ σίστεμ, οι μύθοι και η απομυθοποίηση. Αλλαζε η κοινωνία και μαζί άλλαζαν το τραγούδι και η διασκέδαση και γεννιόταν ένας άλλος κόσμος, αυτός που φθάνει ως το σήμερα».

Διαχρονικές επιτυχίες

Γεννημένη το 1922 πάνω σ’ ένα καράβι, όπως θέλει ο μύθος, η Μαρίκα Νίνου φυγαδεύτηκε με την οικογένειά της και άλλους πρόσφυγες όταν έγινε η Καταστροφή της Σμύρνης. Το πραγματικό της όνομα ήταν Ευαγγελία Αταμιάν και ήταν αρμενικής καταγωγής. Μεγάλωσε στην Κοκκινιά και από νωρίς οι δάσκαλοί της ξεχώρισαν τα φωνητικά της προσόντα. Το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή το χρωστά τον δεύτερο άνδρα της – τον θιασάρχη Νίκο (Νίνο) Νικολαΐδη – και στην πεθερά της, που θεωρούσε ότι παρέπεμπε στη μεγάλη θεατρίνα της εποχής Μαρίκα Κοτοπούλη. Από τον πρώτο της γάμο είχε έναν γιο. Ως το 1957 που διήρκεσε η σύντομη ζωή της (πέθανε από καρκίνο) κατάφερε να πετύχει πολλά – όσο δύσκολα κι αν ήταν εκείνα τα χρόνια. Πρόλαβε να συνεργαστεί με τα μεγάλα ονόματα της εποχής της – Τσιτσάνης, Χιώτης, Περιπινιάδης, Παπαϊωάννου, Μητσάκης -, να ερμηνεύσει διαχρονικές, όπως αποδείχθηκαν, επιτυχίες και να αφήσει το στίγμα της στον χώρο της μουσικής αλλά και της κοινωνίας, σηκώνοντας το γυναικείο της ανάστημα. Γι’ αυτό και ακόμα την ακολουθεί η φήμη της σπουδαίας ερμηνευτικής της ικανότητας και της ξεχωριστής σκηνικής της παρουσίας.

«Ενας κόσμος άγριος»

Ολος αυτός ο κόσμος περνά μέσα από την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, «ένας κόσμος άγριος, όπως ήταν ο κόσμος του ρεμπέτικου» επισημαίνει η Μαριάννα Κάλμπαρη, που θυμίζει τη διάλεξη-ορόσημο του Μάνου Χατζιδάκι στο θέατρο του Καρόλου Κουν και την επίδραση που είχε: «Γιατί ο Χατζιδάκις είναι εκείνος που λέει ότι το είδος δεν είναι για τους απόκληρους της κοινωνίας. Ρεμπέτικο ονομάστηκε αργότερα. Και έτσι ξαφνικά ανοίγει αυτό το είδος και γίνεται της μόδας. Μαζί ανοίγουν και τα κέντρα, «Πιγκάλ», «Τζίμης ο Χοντρός», που προσφέρουν θέαμα. Και αυτό συνδυάζεται με τις μαρκίζες, ποιος θα μπει πρώτο όνομα, στοιχεία που δεν υπήρχαν πριν, καθώς το είδος ήταν σχεδόν μόνο για μυημένους και στο περιθώριο».

Δραματουργία-σκηνοθεσία: Μαριάννα Κάλμπαρη, συνεργάτης στη δραματουργία-σκηνοθεσία: Γιάννος Περλέγκας, πρωτότυπα κείμενα: Μαριάννα Κάλμπαρη, μουσική επιμέλεια: Γιάννος Περλέγκας, σκηνικά-κοστούμια: Λουκία Χουλιάρα, χορογραφία: Χριστίνα Σουγιουλτζή, σχεδιασμός φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας, μουσική διδασκαλία: Αυγερινή Γάτση, Στράτος Γκρίντζαλης, ενορχήστρωση: Αυγερινή Γάτση, Στράτος Γκρίντζαλης, Γιάννος Περλέγκας, Μπάμπης Παπαδημητρίου. Παίζουν: Ευγενία Αποστόλου, Βερόνικα Δαβάκη, Δημήτρης Μαγγίνας, Γιάννος Περλέγκας, Μάνος Στεφανάκης. Συμμετέχει 4μελής ζωντανή ορχήστρα. Χορός-ακροβασία: Χριστίνα Σουγιουλτζή.Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» – ΦρυνίχουΠαραστάσεις: Τετάρτη & Κυριακή (19.00), Πέμπτη (21.00), Παρασκευή & Σάββατο (20.00).