Η ευκαιρία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η τοπική αυτοδιοίκηση, δήμοι και περιφέρειες, είναι μπροστά σε μια μοναδική ευκαιρία, ίσως και την τελευταία τόσο σημαντική, για να αλλάξουν άρδην την εικόνα στις τοπικές κοινωνίες. Εχουν μια μεγάλη ευκαιρία να διαμορφώσουν νέες συνθήκες, να βάλουν τα θεμέλια για μια νέα εποχή στην τοπική αυτοδιοίκηση που θα συμβαδίζει με τις νέες τεχνολογίες. Γενικά έχουν το διαβατήριο να εισέλθουν σε μια άλλη πραγματικότητα και εάν αξιοποιήσουν έξυπνα, γρήγορα και με μεθοδικότητα τους πόρους που προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης μπορούν να κάνουν πραγματικά άλματα.

Το διαβατήριό τους είναι το Ελληνικό Σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης, που αποτελεί παράλληλα και ένα πολυεργαλείο, το οποίο πρέπει περιφερειάρχες και δήμαρχοι να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ανέκαθεν η κριτική που γινόταν προς τις κυβερνήσεις ήταν «δεν έχουμε πόρους και δεν έχουμε τον μηχανισμό απορρόφησης». Πλέον πόροι υπάρχουν, αλλά το κρίσιμο είναι σε αυτή την πορεία μετασχηματισμού των τοπικών κοινωνιών μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης να υπάρξει αποσαφήνιση των διαδικασιών, αλλά και επιτάχυνση των ρυθμών υλοποίησης.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι υπάρχει πρόβλημα σε πολλούς δήμους στο πεδίο της παροχής τεχνικής βοήθειας. Είναι ένα θέμα που προβληματίζει πάρα πολλούς, καθώς σε πολύ μεγάλο βαθμό η τοπική αυτοδιοίκηση δεν έχει τον αναγκαίο μηχανισμό για να απορροφήσει τα ποσά που πρέπει, με κίνδυνο να χαθούν πόροι και άρα να παραμείνει κάρβουνο αυτή η μεγάλη βοήθεια.

Το στοίχημα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι να γίνει το Ταμείο Ανάκαμψης το… «χρυσόμαλλο δέρας» και να τους δώσει προοπτική για καλύτερες ημέρες. Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά για να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα θα πρέπει να δημιουργηθούν συνθήκες καλύτερης συνεργασίας όλων των επιπέδων διακυβέρνησης.

Αυτό θα δώσει απαντήσεις και λύσεις στα πραγματικά προβλήματα και τις ανάγκες κάθε περιοχής και κυρίως θα γίνει πράξη η περίφημη δίκαιη, βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη που προβάλλεται όλο και πιο έντονα.

Ομως για να γίνουν οι αναγκαίες τομές και να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις σημαντικές στην τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να αλλάξει και το σύστημα της διαχείρισης των δημοσίων επενδύσεων και κυρίως να αντιμετωπιστεί ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του.

Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει να λαμβάνει από προγράμματα και πόρους (Ταμείο Ανάκαμψης, νέο ΕΣΠΑ, πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης), ύψους περίπου 15 δισ. ευρώ τα επόμενα έξι χρόνια. Ομως δεν πρέπει να χαθεί χρόνος, διότι αυτό μεταφράζεται σε απώλεια πόρων. Εξάλλου είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ακόμα υπάρχουν κονδύλια προς απορρόφηση από το προηγούμενο ΕΣΠΑ. Αυτό δείχνει όμως και τις παθογένειες της ελληνικής γραφειοκρατίας, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με άμεσες και καίριες νομοθετικές παρεμβάσεις για να δοθούν πραγματικά εργαλεία στους δήμους και στις περιφέρειες ώστε να υπάρξει αναπτυξιακό αποτύπωμα.

Προ ημερών σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδος, ο Δημήτρης Σκάλκος, γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, είπε την εξής μεγάλη αλήθεια σε σχέση με την απορροφητικότητα: «Με βάση την ετήσια φέρουσα ικανότητα της Δημόσιας Διοίκησης και των Περιφερειακών Αρχών να απορροφούν κοινοτικούς πόρους δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα 5 δισ. Για να καταφέρουμε να απορροφήσουμε συνδυαστικά και τους πόρους του νέου ΕΣΠΑ, που είναι σημαντικά αυξημένοι, αλλά και το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει κατ’ ελάχιστο να απορροφούμε κατ’ έτος περί τα 10 δισ.  Είναι ένα τεράστιο κονδύλι που δεν έχουμε την πολυτέλεια να το αφήσουμε αναξιοποίητο».

Σε σχέση με το νέο ΕΣΠΑ στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο 14-20 οι ΟΤΑ και οι επιχειρήσεις τους υλοποιούν έργα προϋπολογισμού περισσότερα από 4,5 δισ. ευρώ που αποτελεί περίπου το 18,5% του προγράμματος. Τα συμβασιοποιημένα έργα όμως μέχρι το τέλος του 2020 μετά βίας ξεπερνούν το 50% και οι αντίστοιχες πληρωμές μετά βίας το 32%.

Οπως είναι εμφανές από τα στοιχεία, η πρόκληση είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχουν χρήματα, αλλά δεν γίνεται απορρόφησή τους, διότι απουσιάζει η τεχνική βοήθεια, ενώ το πρόγραμμα έχει σαφή στόχευση, όχι απλά έργα όπως ήταν συνηθισμένοι οι δήμοι έως σήμερα, αλλά έχουν κατεύθυνση την ψηφιακή μετάβαση, τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας, κ.ά.

Επ’ αυτού αναμένεται να υπάρξει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να δημιουργηθεί ένα ειδικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του Προγράμματος Τεχνικής Βοήθειας για την ενδυνάμωση της θεσμικής ικανότητας των αδύναμων δικαιούχων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, με αυξημένους πόρους.

Εάν η κατεύθυνση των κονδυλίων δεν είναι στοχευμένη, αλλά και με προτεραιότητες που σχετίζονται με την ευημερία και την ορθή λειτουργία των πόλεων και των περιφερειών και δεν γίνουν οι κατάλληλες μεταρρυθμίσεις, τότε οι χρηματοδοτήσεις δεν θα έχουν και το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Το παρελθόν διδάσκει και όπως έδειξε η πορεία του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης» χάθηκε πολύτιμος χρόνος και άρα και χρήματα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δήμοι δύο και τριών ταχυτήτων, όπως μπορεί να γίνει και τώρα, ενώ και με το ΕΣΠΑ δεν έτρεξαν καθόλου ικανοποιητικά projects όπως για τις έξυπνες πόλεις (smart cities), κ.ά.

Γι’ αυτό και χρειάζεται τεχνοκρατική ενίσχυση – δρομολογεί σχετικές διαδικασίες η κυβέρνηση – με νέο «αίμα» μέσω ΜΟΔ ΑΕ (Μονάδα Οργάνωσης και Διαχείρισης ΑΕ του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης) ώστε να υποστηριχθούν δήμοι και περιφέρειες σε αυτή τη μεγάλη… «Αργοναυτική Εκστρατεία» με στόχο το… «χρυσόμαλλο δέρας» των πόρων και να μη γίνουν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης… κάρβουνο στα χέρια δήμων και περιφερειών.