Η Ενωμένη Ευρώπη και οι στόχοι της έως το 2025

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι κατά την πρώτη εικοσαετία του 21ου αιώνα η Ευρώπη αναπτύχθηκε εντυπωσιακά σε έκταση. Δεν αναπτύχθηκε όμως αναλόγως και σε βάθος. Μετά την πρόσφατη ανανέωση των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εν όψει της επιλογής νέων προσώπων στην ηγεσία των ευρωπαϊκών θεσμών, η Κομισιόν δημοσιοποίησε τον απολογισμό των εργασιών για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης. Τον απολογισμό, δηλαδή, της πορείας που έχει διανυθεί την τελευταία τετραετία, μετά τη δημοσίευση της περίφημης Εκθεσης των Πέντε Προέδρων για την ενίσχυση της ευρωζώνης και την ενδυνάμωση της ΟΝΕ με χρονικό ορίζοντα το 2025 – πρόκειται για τους προέδρους της Κομισιόν, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Eurogroup, της Ευρωτράπεζας και του Ευρωκοινοβουλίου.

Στη σύνοδο κορυφής της 21ης Ιουνίου τέθηκαν επί τάπητος οι μεγάλες αλλαγές που επίκεινται στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τόσο τους θεσμούς όσο και τα δύο φλέγοντα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της συγκυρίας, που είναι το Brexit και το Μεταναστευτικό. Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ επανέλαβε την πεποίθησή του ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά, αλλά πρόσθεσε ότι απομένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Ο απερχόμενος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προσδιόρισε πέντε στόχους που οφείλει να πετύχει η ΕΕ για να επιβιώσουν η ίδια και το ευρώ: «Περισσότερες θέσεις εργασίας, ανάπτυξη, επενδύσεις, κοινωνική δικαιοσύνη και μακροοικονομική σταθερότητα για τα μέλη της ζώνης του ευρώ, καθώς και για την ΕΕ ως σύνολο». 

Οι 5 θεσμικές εκκρεμότητες

Στο πλαίσιο αυτό άμεση προτεραιότητα έχει η επίλυση των θεσμικών εκκρεμοτήτων στην ΕΕ, που είναι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, αρχής γενομένης από τις πολιτικές διαπραγματεύσεις για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης των Καταθέσεων, η ολοκλήρωση των τροποποιήσεων στη Συνθήκη για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) με σκοπό την ταχεία επικύρωσή της από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης (στόχος είναι να ενσωματωθεί ο ΕΜΣ στο δίκαιο της ΕΕ), η συμφωνία σχετικά με τα κύρια χαρακτηριστικά του δημοσιονομικού μέσου για τη σύγκλιση και την ανταγωνιστικότητα και, τέλος, η επιτάχυνση των διεργασιών για την ένωση κεφαλαιαγορών και την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ.

Ειδικότερα, η απερχόμενη Επιτροπή σημειώνει ότι έχει επιτευχθεί πρόοδος σχετικά με το μελλοντικό δημοσιονομικό μέσο για τη σύγκλιση και την ανταγωνιστικότητα στην ευρωζώνη με την πρόταση της Κομισιόν για την υιοθέτηση ενός συμβιβαστικού προγράμματος στήριξης των μεταρρυθμίσεων (οι συναινέσεις είναι, ως γνωστόν, η πεμπτουσία της ΕΕ…). Σημειώνει επίσης ότι έχει επιτευχθεί πρόοδος για τη δημιουργία μηχανισμού ασφαλείας στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης με τη μορφή πιστωτικού ορίου. Ο μηχανισμός ασφαλείας θα λειτουργεί ως έσχατη λύση για τη στήριξη της αποτελεσματικής και αξιόπιστης διαχείρισης των τραπεζικών κρίσεων στο πλαίσιο του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης και θα χρηματοδοτείται από τις ευρωπαϊκές τράπεζες.

Ο βρόχος των «κόκκινων» δανείων

Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης κεφαλαιαγορών κρίνεται ως ζήτημα κεφαλαιώδους σημασίας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της σταθερότητας του ευρώ. Στη σύνοδο κορυφής επισημάνθηκε η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε ό,τι αφορά τη μείωση του κινδύνου στην τραπεζική ένωση, δεδομένου ότι, βάσει στοιχείων της Κομισιόν, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων για το σύνολο των τραπεζών της ΕΕ έχει υποχωρήσει στο 3,3 % το τρίτο τρίμηνο του 2018 και τείνει να συρρικνωθεί σε προ κρίσης επίπεδα – εδώ μείζονα εξαίρεση αποτελεί, βεβαίως, η Ελλάδα, όπου τα «κόκκινα» δάνεια, αν και βαίνουν μειούμενα, ξεπερνούν ακόμα σε ποσοστό το 45%…

Η απερχόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εν προκειμένω υπογραμμίσει τη σημασία να επιταχυνθούν οι διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε ένα κοινό σύστημα διασφάλισης των καταθέσεων στη ζώνη του ευρώ. Μετά το τραπεζικό όνειδος της Κύπρου όλοι μιλούν πλέον για την ανάγκη «να πάψουν να επιβαρύνουν οι τράπεζες τους ευρωπαίους φορολογουμένους», όπως την περιγράφει ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής και υπεύθυνος για το ευρώ και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα Βάλντις Ντομπρόβσκις. Διότι μπορεί το «κούρεμα» των καταθέσεων να ήταν μια στοχευμένη πολιτική απόφαση των Βρυξελλών, όμως το σοκ που υπέστησαν οι καταθέτες σε ολόκληρη την Ευρώπη ήταν τέτοιο, που είναι άγνωστο πότε ο τραπεζικός τομέας θα ανακτήσει την εμπιστοσύνη τους.

Η θωράκιση του ευρώ

Σε ό,τι αφορά την ένωση κεφαλαιαγορών, στόχος και συνάμα αποστολή της επόμενης Επιτροπής είναι να θωρακιστούν θεσμικά και οικονομικά τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ώστε «να μπορούν να αντιμετωπίζουν μείζονες εσωτερικές ή εξωτερικές προκλήσεις και απειλές για τη σταθερότητα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης». Τέλος η Επιτροπή, ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα που της απηύθυναν οι ηγέτες στη σύνοδο κορυφής του περασμένου Δεκεμβρίου, σημειώνει ότι έχει εργαστεί και θα συνεχίσει να εργάζεται και μετά την ανανέωσή της με καινούργια στελέχη για την ανάπτυξη της διεθνούς χρήσης του ευρώ.

«Υπάρχει ευρεία υποστήριξη για τη μείωση της εξάρτησης από ένα μόνο κυρίαρχο παγκόσμιο νόμισμα. Και το ευρώ είναι το μόνο νόμισμα που διαθέτει όλα τα αναγκαία χαρακτηριστικά τα οποία επιζητούν οι συμμετέχοντες στην αγορά, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική λύση έναντι του αμερικανικού δολαρίου» σημειώνει η Κομισιόν. Είναι προφανείς και αυταπόδεικτες οι διαπιστώσεις της – γι’ αυτό άλλωστε το ευρώ πολεμήθηκε λυσσαλέα και λοιδορήθηκε και χλευάστηκε από το αγγλοσαξονικό νομισματικό κατεστημένο άμα τη γενέσει του. Οι προ ευρώ συσχετισμοί (60% των διεθνών συναλλαγών σε δολάριο, 20% σε γερμανικό μάρκο και 20% σε γεν) έχουν ανατραπεί, αλλά ακόμη πολλοί δυσκολεύονται να το χωνέψουν.

«Το ευρώ είναι ένας νέος είκοσι χρονών και είναι το δεύτερο νόμισμα παγκοσμίως, ενώ παρέμεινε ισχυρό ακόμη και στο αποκορύφωμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους» υπογραμμίζει στην έκθεσή της η Κομισιόν. Το ερώτημα, όμως, τώρα είναι αν θα έχει το νεαρό νόμισμα «τον βίο της ελιάς και της χελώνας», όπως λέει ο ποιητής. Η βούληση για μακροημέρευση και για περαιτέρω ενίσχυσή του διεθνώς είναι προφανές ότι υπάρχει στην έδρα της Επιτροπής στις Βρυξέλλες, στην έδρα της Ευρωτράπεζας στη Φρανκφούρτη και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες της ΟΝΕ. Αλλά δεν αρκεί η καλή βούληση στη ζωή. Χρειάζεται και κάτι που όλο και σπανίζει εσχάτως: τόλμη!