«Η Δύση παραμένει το πλουσιότερο και αμυντικά ισχυρότερο μέρος του κόσμου»

Η Δύση παραμένει, παρά τα όσα πίστευε ο Βλαντίμιρ Πούτιν και παρά τα εσωτερικά της προβλήματα, το πλουσιότερο, δημοκρατικότερο, ανθεκτικότερο και αμυντικά ισχυρότερο μέρος του κόσμου, τονίζει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» λίγο πριν από τη συμμετοχή της στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (6-9 Απριλίου) η Ρόζα Μπάλφουρ. Η διευθύντρια του Carnegie Europe, μία εκ των σημαντικότερων δεξαμενών σκέψης στην Ευρώπη, θεωρείται από τις πλέον ψύχραιμες φωνές στην ανάλυση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Η κυρία Μπάλφουρ θεωρεί ότι η ΕΕ θα υποστεί μία αναπόφευκτη αστάθεια λόγω της σύγκρουσης στην Ουκρανία, αλλά ακόμη και στην περίπτωση ενός παρατεταμένου πολέμου θα τα κατάφερνε – αν και όχι χωρίς κόστος. Για την ίδια, ο ρόλος που θα διαδραματίσει η Κίνα θα είναι κομβικός σχετικά με το αν θα οδηγηθούμε σε έναν Ψυχρό Πόλεμο.

Αν είχατε μία κρυστάλλινη μπάλα μπροστά σας, πώς θα διαβάζατε το μέλλον της ευρωπαϊκής και της διεθνούς τάξης ασφαλείας για τα επόμενα ένα ως τρία χρόνια;

«Η ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας θα εξαρτηθεί από το αν και με ποιον τρόπο θα τερματιστεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αυτή τη στιγμή, χρειάζεται να προετοιμαστούμε για μία μακρά περίοδο αντιπαράθεσης επί ουκρανικού εδάφους η οποία θα καταστήσει την Ευρώπη ασταθή. Το πρώτο κύμα συνεπειών θα είναι στους τομείς της ασφάλειας, την ενέργειας και της ανθρωπιστικής διάστασης. Το ΝΑΤΟ θα ενισχύσει την ανατολική του πτέρυγα και οι ευρωπαϊκές χώρες αποφάσισαν να δαπανήσουν περισσότερα στην άμυνα. Η ΕΕ διαφοροποιεί το ενεργειακό της μείγμα με μια άνευ προηγουμένου ταχύτητα. Η Ευρώπη ανοίγει τις πόρτες της στους πρόσφυγες. Ολα αυτά έχουν κόστος και δευτερεύουσες επιπτώσεις: αύξηση τιμών και πληθωρισμό, δημόσιο χρέος, πιθανές αρνητικές συνέπειες σε άλλους τομείς πολιτικής. Θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κοινωνική αναταραχή, άνοδο του λαϊκισμού και άλλες πολιτικές δοκιμασίες που ίσως θρυμματίσουν την ευρωπαϊκή αποφασιστικότητα».

Είναι πιθανός ένας Ψυχρός Πόλεμος και ποια άλλα σενάρια εσείς βλέπετε;

«Σε διεθνές επίπεδο, η Κίνα αποτελεί το κλειδί για το αν ο κόσμος θα διχαστεί περαιτέρω, κινούμενος προς κάποιο είδος Ψυχρού Πολέμου ή αν θα υπάρξει στροφή προς μεγαλύτερη περιφερειοποίηση. Για την Ευρώπη αυτό θα έχει συνέπειες. Ακόμη και αν η ΕΕ δεν έχει επιτύχει στις φιλοδοξίες της να είναι ένας παγκόσμιος δρώντας, με όρους εμπορίου, η Ευρώπη έχει παγκόσμια συμφέροντα. Και τα δύο σενάρια – περιφερειοποίηση ή διχασμός – μειώνουν το αποτύπωμα της ΕΕ στη διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος. Θα είναι θεμελιώδες ότι ενώ η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία κρίση επί θύραις και οικοδομεί πολιτική στήριξη για να υποστηρίξει αυτή την απόφαση, εμπλέκεται επίσης με τον υπόλοιπο κόσμο και τις συνέπειες που αυτός ο πόλεμος έχει σε πιο εύθραυστες καταστάσεις σε άλλα σημεία του πλανήτη. Οπως λένε οι Αμερικανοί, «οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να περπατήσουν και να μασήσουν τσίχλα την ίδια στιγμή»».

Πιστεύετε ότι η Στρατηγική Πυξίδα είναι επαρκώς φιλόδοξη; Θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μία συνεκτική ευρωπαϊκή άμυνα, ακόμη και συμπληρωματική, στο ΝΑΤΟ ή η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία θα παραμείνει μία αυταπάτη και το ΝΑΤΟ θα είναι η μοναδική επιλογή;

«Η Στρατηγική Πυξίδα, όπως και πολλά από τα προηγούμενα κείμενα και προτάσεις της ΕΕ, είναι όσο ισχυρή μπορεί να είναι. Αναθεωρήθηκε πολλές φορές υπό το φως της αυξανόμενης ρωσικής επιθετικότητας και εγκρίθηκε στην κορύφωση της ευρωπαϊκής ενότητας και αποφασιστικότητας. Τα άστρα δεν θα μπορούσαν να έχουν ευθυγραμμιστεί καλύτερα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα: υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένας σύμμαχος, όπως οι σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, που αναμφίβολα υποστηρίζουν την πρωτοβουλία. Αν οι ευρωπαίοι ηγέτες συνεχίσουν με τις πολιτικές τους δεσμεύσεις, θα δούμε σημαντικά βήματα σε σχέση με πτυχές της ευρωπαϊκής ασφάλειας, όπως η κυβερνοασφάλεια, η διαλειτουργικότητα, η αυτόνομη ανάπτυξη στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, το ΝΑΤΟ παραμένει ο σημαντικότερος δρώντας για την άμυνα της Ευρώπης. Με την επικείμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο και την υιοθέτηση του Στρατηγικού Δόγματος, διακρίνω το δυναμικό για καλύτερη ευθυγράμμιση και συνέργεια μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ σε θέματα ασφαλείας, αλλά και μία ανανεωμένη εστίαση της Συμμαχίας στον αρχικό της στόχο: της εδαφικής άμυνας και αποτροπής».

Ποια θα έπρεπε να είναι τα βασικά στοιχεία μίας λύσης στην ουκρανική κρίση; Πώς βλέπετε το σενάριο της ουδετερότητας και της παροχής εγγυήσεων;

«Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, οι δύο πλευρές έχουν πραγματοποιήσει υποχωρήσεις στο ζήτημα της ουδετερότητας της Ουκρανίας, της «αποναζιστικοποίησης» της χώρας, κάτι το οποίο ήταν κατανοητό ως η εκδοχή του Κρεμλίνου για αλλαγή καθεστώτος, και άρα υπονοεί τη μόνιμη δυνατότητα της Ρωσίας για πολιτική υπονόμευση της Ουκρανίας. Αυτά είναι τα θετικά βήματα. Είναι όμως δύσκολο να δούμε μία συμφωνία επί αυτών όσο δεν είναι ορατή μία λύση επί του εδάφους. Η Ουκρανία δεν θέλει να παραδώσει την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος συνομιλεί τακτικά με τον Πούτιν, έχει επίσης δηλώσει ότι η Ρωσία θα πρέπει να εγκαταλείψει ολόκληρη την επικράτεια της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, αν είναι να βρεθεί μία λύση στην κρίση. Στο σημείο που βρισκόμαστε λοιπόν, το να φθάσουμε στις πολιτικές αρχές της ουδετερότητας και της πολιτικής ανεξαρτησίας εξαρτάται από τις μάχες επί του εδάφους».

Θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε έναν παρατεταμένο πόλεμο που θα έμοιαζε με ένα… «ευρωπαϊκό Αφγανιστάν»; Θα μπορούσαν τόσο η Ρωσία όσο και η Δύση να αντέξουν μία τέτοια εξέλιξη;

«Φοβάμαι ότι ένας παρατεταμένος πόλεμος είναι δυνατό να συμβεί, αν και δεν το θεωρώ πιθανό σενάριο. Θα τον άντεχε η Ρωσία; Οχι χωρίς ισχυρή υποστήριξη από την Κίνα. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε τον πραγματικό αντίκτυπο των κυρώσεων που έχουν αποφασιστεί κατά της Ρωσίας – και αυτό ίσως επιφέρει αλλαγή στη σημερινή κατάσταση. Μπορεί να τον αντέξει η Δύση; Ναι, αλλά με μεγάλο κόστος και πραγματοποιώντας μεγάλες επενδύσεις για την ενίσχυση της άμυνάς μας, τόσο οικονομικής όσο και στρατιωτικής, στη σφαίρα του κυβερνοχώρου και με την οικοδόμηση μίας ξεκάθαρης πολιτικής στρατηγικής. Παρά τις πολλές αδυναμίες που έκαναν τον Πούτιν να βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την ΕΕ ως ευρισκόμενες σε αναπότρεπτη παρακμή, και παρά τους πολλούς διχασμούς ανάμεσα στους Ευρωπαίους που ήταν εμφανείς κατά τις κρίσεις των τελευταίων 15 ετών στην Ευρώπη, αυτό που ονομάζουμε «Δύση» παραμένει το πλουσιότερο, δημοκρατικότερο, ανθεκτικότερο και αμυντικά ισχυρότερο μέρος του κόσμου».