Η δολοφονία Φλόιντ, η ετυμηγορία και το μέλλον

Η καταδίκη του αστυνομικού που σκότωσε τον Τζορτζ Φλόιντ, πατώντας τον στον σβέρκο με το γόνατο επί περισσότερα από εννέα λεπτά, δεν είναι η αρχή μιας νέας εποχής για την αστυνομική βία εναντίον των μαύρων στις ΗΠΑ. Και βεβαίως δεν είναι ούτε απόδειξη ότι το σύστημα λειτουργεί. Είναι, κατά γενική ομολογία, η εξαίρεση. Η καταδίκη αστυνομικού για δολοφονία ή ανθρωποκτονία υπόπτου είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο γεγονός στις ΗΠΑ. Από το 2005 μέχρι σήμερα, μόνο επτά αστυνομικοί έχουν καταδικαστεί. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, ότι οι πιθανότητες να καταδικαστεί ένας αστυνομικός είναι μία στις 2.000.

Ο σημαντικός ρόλος
των διαδηλώσεων

Υπάρχει όμως σήμερα ένα μομέντουμ για αλλαγή, χάρη και στις μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν στις ΗΠΑ και στον κόσμο μετά τη δολοφονία του Φλόιντ στη Μινεάπολη πέρυσι τον Μάιο. Μερικοί κάνουν παραλληλισμούς με την εποχή των αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων, στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

Η καταδίκη του 45χρονου αστυνομικού Ντέρεκ Σόβιν δίνει νέα ώθηση στο νομοσχέδιο που θα επιβάλει αυστηρότερα όρια στη συμπεριφορά των αστυνομικών και περισσότερη λογοδοσία, και το οποίο βρίσκεται στο Κογκρέσο επί σχεδόν έναν χρόνο. Το κυριότερο σημείο τριβής είναι η λεγόμενη «ειδική ασυλία» των αστυνομικών, η νομική ασπίδα που τους προστατεύει. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κάλεσε το Κογκρέσο να ψηφίσει το «Νομοσχέδιο Τζορτζ Φλόιντ για τη Δίκαιη Αστυνόμευση», όπως τιτλοφορείται.

Κατέθεσαν εναντίον
του συναδέλφου τους

Ενας άλλος λόγος που η δίκη του Σόβιν ήταν διαφορετική είναι ότι πρώτη φορά αστυνομικοί κατέθεσαν εναντίον συναδέλφου τους. Τους επαίνεσε ακόμα και ο Μπάιντεν επειδή δεν λειτούργησαν συντεχνιακά και έσπασαν το «μπλε τείχος της σιωπής».

Ο αμερικανός πρόεδρος προκάλεσε ερωτήματα, κυρίως εκτός ΗΠΑ, για προσπάθεια επιρροής της Δικαιοσύνης επειδή, προτού βγει η απόφαση, εξέφρασε την ελπίδα ότι θα ήταν η «σωστή». Οπως τόνισε και ο ίδιος, δεν θα έπαιρνε δημοσίως θέση αν οι 12 ένορκοι δεν ήταν ήδη απομονωμένοι για να διαβουλευτούν (στο αμερικανικό δικαστικό σύστημα, οι ένορκοι κλείνονται σε ένα ξενοδοχείο και διαβουλεύονται χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο, ούτε με την οικογένειά τους, έως ότου βγάλουν ομόφωνη απόφαση). Δικαστής θα ορίσει την ποινή του Σόβιν σε περίπου οκτώ εβδομάδες. Θα μπορούσε να φθάσει τα 40 χρόνια, αλλά μάλλον θα κυμανθεί γύρω στα 12.

Τρεις νεκροί την ημέρα
από χέρι αστυνομικού

Σύμφωνα με βάσεις δεδομένων τόσο της οργάνωσης Mapping Police Violence όσο και της εφημερίδας «Washington Post», από το 2013 και μετά γύρω στα 1.100 άτομα τον χρόνο χάνουν τη ζωή τους από αστυνομικό. Οι μαύροι, αν και αποτελούν το 13% του αμερικανικού πληθυσμού, είναι θύματα αστυνομικής βίας στο 50% και πλέον των περιπτώσεων.

Αφότου ξεκίνησε η δίκη του Σόβιν στις 29 Μαρτίου, περισσότερα από τρία άτομα την ημέρα έχασαν τη ζωή τους από αστυνομικούς στις ΗΠΑ. Ανάμεσά τους ο Ντόντε Ράιτ, που σκοτώθηκε κοντά στο δικαστήριο στη Μινεάπολη από αστυνομικό που υποστηρίζει ότι μπέρδεψε το όπλο της με τέιζερ. Λίγα λεπτά προτού διαβαστεί η ετυμηγορία των ενόρκων, η 16χρονη Μακάια Μπράιαντ έπεσε νεκρή από τέσσερις σφαίρες αστυνομικού στο Κολάμπους του Οχάιο.

Οι αιτίες πίσω
από την ατιμωρησία

Οι κυριότεροι λόγοι για την ατιμωρησία των αστυνομικών είναι τα ισχυρά τους συνδικάτα που εξασφαλίζουν ευνοϊκούς νόμους και η τάση του συστήματος να συντάσσεται με τους ενστόλους. Στην υπόθεση της 26χρονης Τέιλορ, για παράδειγμα, που συνέβη στο Λούιβιλ του Κεντάκι τον Μάρτιο του 2020, δεν απαγγέλθηκαν κατηγορίες εναντίον των δύο αστυνομικών που τη σκότωσαν με έξι σφαίρες όταν εισέβαλαν σε λάθος σπίτι. Το γεγονός ότι ο φίλος της πυροβόλησε πρώτος (επειδή πέρασε για διαρρήκτες τους αστυνομικούς που φορούσαν πολιτικά και εισέβαλαν χωρίς προειδοποίηση) βαραίνει περισσότερο, σύμφωνα με τον ποινικό κώδικα, από τα λάθη των αστυνομικών.

Οι αμερικανικοί ομοσπονδιακοί και πολιτειακοί νόμοι ορίζουν ότι ένας αστυνομικός μπορεί να χρησιμοποιήσει θανάσιμη βία αν έχει «εύλογο» φόβο για επικείμενο θάνατο ή τραυματισμό του ιδίου ή τρίτου προσώπου. Οι περισσότερες Πολιτείες έχουν υιοθετήσει τη λεγόμενη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Αστυνομικών.

Το Μέριλαντ ήταν η πρώτη Πολιτεία που έκανε νόμο τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Αστυνομικών στη δεκαετία του ’70. Αυτόν τον μήνα, έγινε και η πρώτη που την κατάργησε…

Οπως έγραψε ο αδελφός του Τζορτζ Φλόιντ, Φιλονίς, σε άρθρο του στην «Washington Post» αυτή την εβδομάδα, «μόνο με την πάροδο του χρόνου θα μάθουμε αν η καταδίκη του Σόβιν θα αποτελέσει την αρχή μιας πραγματικής αλλαγής στις ΗΠΑ».

Διαφορετικοίκανόνεςσε ΗΠΑ καιΕυρώπη

Ο δρόμος προς τη δικαιη αστυνόμευση μοιάζει ακόμη πολύ μακρύς στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, οι ειδικοί που είδαν το βίντεο με τον λευκό αστυνομικό να πυροβολεί θανάσιμα τη μαύρη 16χρονη Μακάια Μπράιαντ θεωρούν ότι η χρήση του όπλου του ήταν εκ πρώτης όψεως δικαιολογημένη και ότι είναι απίθανο να οδηγηθεί σε δίκη για κατάχρηση βίας. Οι Ευρωπαίοι που βλέπουν το ίδιο βίντεο θεωρούν απαράδεκτο ότι η πρώτη αντίδραση των αστυνομικών ήταν οι θανάσιμοι πυροβολισμοί, και μάλιστα χωρίς προειδοποίηση, και ότι τόσοι αστυνομικοί δεν προσπάθησαν καν να σταματήσουν με άλλον τρόπο τη 16χρονη, και ας πήγαινε να μαχαιρώσει (με μαχαίρι φαγητού) μια γυναίκα. Στην Ισπανία, οι αστυνομικοί οφείλουν πρώτα να ρίχνουν προειδοποιητική βολή, αν υπάρχει χρόνος, μετά να πυροβολούν σε σημείο του σώματος που δεν προκαλεί θάνατο και η θανάσιμη βολή είναι η τελευταία επιλογή. Στην Ευρώπη, η λαβή του Σόβιν που σκότωσε τον Φλόιντ απαγορεύεται ως αστυνομική μέθοδος παντού εκτός από τη Γαλλία. Η χρήση θανάσιμης βίας από αστυνομικούς επιτρέπεται μόνο όταν είναι «απολύτως απαραίτητη», ενώ στις ΗΠΑ επιτρέπεται όποτε υπάρχει «εύλογη πεποίθηση» ότι κινδυνεύει η ζωή τους.

Το βίντεο που έκανε τη διαφορά

Ο κυριότερος μάρτυρας στη δίκη του Σόβιν ήταν αναμφίβολα το βίντεο (φωτογραφία αριστερά) που τράβηξε με το κινητό της η 17χρονη Νταρνέλα Φρέιζιερ, και το οποίο δείχνει τον Φλόιντ να λέει επανειλημμένως «I can’t breathe» και τον Σόβιν να τον πατάει με δύναμη στον σβέρκο, ακόμα και αφού έχει ξεψυχήσει. Το βίντεο είναι ο λόγος που η υπόθεση τράβηξε τόσο πολλή προσοχή.