Η δημοκρατίαστο απόσπασμα

Μια «δεύτερη 11η Σεπτεμβρίου» έζησαν οι ΗΠΑ όταν εξαγριωμένοι οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ εισέβαλαν στο Κογκρέσο, ντοπαρισμένοι από τις προτροπές του απερχόμενου προέδρου, και διέκοψαν για ώρες τη διαδικασία επικύρωσης της εκλογής του Τζο Μπάιντεν, στέλνοντας γερουσιαστές και βουλευτές πανικόβλητους να κρυφτούν για να σωθούν. «Μόνο» πέντε άτομα έχασαν τη ζωή τους, σε σχέση με τα σχεδόν 3.000 θύματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, όμως οι επιπτώσεις της εξέγερσης αυτής στην Ουάσιγκτον θα είναι πολλές και αναμένεται να εξελιχθούν σε βάθος χρόνου, επηρεάζοντας έντονα τις ΗΠΑ, όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Αλλωστε πολλοί χαρακτηρίζουν «τρομοκρατική» και την επίθεση στο Καπιτώλιο, απλώς πραγματοποιήθηκε από εγχώριους ακροδεξιούς τρομοκράτες αντί για ισλαμιστές.

Τεράστιο πλήγμα

στο κύρος των ΗΠΑ

Το δημοκρατικό πολίτευμα των ΗΠΑ δεν κινδυνεύει από την επίθεση στο Καπιτώλιο. Δεν είναι αυτή η χαριστική βολή, αν και τα τελευταία χρόνια η αμερικανική δημοκρατία αποδυναμώνεται από τον τραμπισμό, την εκλογή προέδρων που ηττήθηκαν στη λαϊκή ψήφο και το παρωχημένο σύστημα των εκλεκτόρων. Το παγκόσμιο κύρος των ΗΠΑ όμως υπέστη καίριο πλήγμα λόγω των εικόνων Μπανανίας από την Ουάσιγκτον.

Ψάχνοντας στην πρόσφατη ιστορία, δεν υπάρχει άλλη περίπτωση δημοκρατικής δυτικής χώρας στην οποία να έχει πραγματοποιηθεί εισβολή όχλου στο κοινοβούλιο. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η Αρμενία τον Νοέμβριο, όταν διαδηλωτές εισέβαλαν στη Βουλή μόλις η χώρα έχασε τον πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν. Προηγούμενες περιπτώσεις καταγράφονται στην Κιργιζία τον Οκτώβριο, στο Χονγκ Κονγκ το 2019, στην Μπουρκίνα Φάσο το 2014.

Μακροχρόνιο

πραξικόπημα

Η κατάληψη του Κογκρέσου από ακροδεξιούς εισβολείς δεν συνιστά πραξικόπημα: δεν υπήρξε οργανωμένο σχέδιο για την κατάλυση της εξουσίας, όπως στα κλαστικά πραξικοπήματα. Στις ΗΠΑ του Τραμπ όμως εξελίσσεται ένα «μακροχρόνιο πραξικόπημα» με την ενεργή υποστήριξη και ανοχή της συντριπτικής πλειονότητας των Ρεπουμπλικανών πολιτικών και ηγετών του κόμματος.

«Επί τέσσερα χρόνια ο Τραμπ έκανε πόλεμο στη συνταγματική τάξη, στους θεσμούς της αμερικανικής δημοκρατίας και σε οποιονδήποτε του στεκόταν εμπόδιο. Σχεδόν όλοι οι Ρεπουμπλικανοί του Καπιτωλίου του το επέτρεψαν. Ψήφισαν για να αθωωθεί από τις κατηγορίες που θα οδηγούσαν στην καθαίρεσή του. Επικύρωσαν την υποψηφιότητα για την επανεκλογή του και συναίνεσαν στην απαίτησή του να μην υπάρξει προεκλογική πλατφόρμα του κόμματος. Ακόμη και αφότου έχασε αποφασιστικά τις εκλογές, τον σιγοντάρισαν ενώ διέσπειρε ψέματα και θεωρίες συνωμοσίας, κατέθετε αβάσιμες μηνύσεις και λύσσαγε όταν τις απέρριπταν τα δικαστήρια» έγραψε η Σούζαν Γκλάσερ στο περιοδικό «New Yorker» όπου διατηρεί μια στήλη για την ζωή στην Ουάσιγκτον του Τραμπ.

Η «προδοσία»

του Μάικ Πενς

Η «κόκκινη γραμμή» μπήκε από τον αντιπρόεδρο Μάικ Πενς και τον επικεφαλής της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία Μιτς Μακ Κόνελ μόνο όταν ο Τραμπ τους ζήτησε να ανατρέψουν τη λαϊκή ψήφο στο Κογκρέσο την Τετάρτη. Οταν έγινε σαφές ότι ο Πενς δεν θα ακολουθούσε αυτή τη φορά, ο Τραμπ ξέσπασε εναντίον του.

Δεν είναι δύσκολο να ανατρέξουμε στο πώς ξεκίνησαν τα γεγονότα της Τετάρτης. Ενώ το Κογκρέσο συνεδρίαζε για να επικυρώσει τη νίκη του Μπάιντεν, στην άλλη άκρη της Πενσιλβάνια Αβενιου, κοντά στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ εκφωνούσε ομιλία σε οπαδούς του τους οποίους είχε καλέσει στην Ουάσιγκτον μέσω Twitter τις προηγούμενες ώρες. Αφού επανέλαβε τα περί νοθείας στις εκλογές και ότι δεν θα παραδεχτεί ποτέ την ήττα του, γύρω στη 1 το μεσημέρι άρχισε να προτρέπει το κοινό να πάει στο Καπιτώλιο, υποδαυλίζοντας το μίσος τους. Στις 2 μ.μ. είχαν ήδη εισβάλει στο κτίριο ξεπερνώντας τον αστυνομικό κλοιό – με τρόπο που, όπως παρατήρησαν πάρα πολλοί, ποτέ δεν θα μπορούσαν να είχαν καταφέρει οι διαδηλωτές του Black Lives Matter το καλοκαίρι. Οι συλλήψεις για την εισβολή στο Καπιτώλιο είναι μόλις λίγες δεκάδες, στη συντριπτική τους πλειονότητα για παραβίαση της απαγόρευσης κυκλοφορίας μετά τις 6 μ.μ.

Λευκοί, ρατσιστές

και συνωμοσιολόγοι

Οι διαδηλωτές της Τετάρτης ήταν λευκοί. Ενα συνονθύλευμα από συνωμοσιολόγους του QAnon, μέλη της οργάνωσης για τη λευκή υπεροχή Proud Boys, ένας ημίγυμνος διαδηλωτής ντυμένος σαν Βίκινγκ με κέρατα στο κεφάλι, άλλοι που φορούσαν αξεσουάρ του «Πολέμου των Αστρων«, ακόμη και ένας Ρεπουμπλικανός βουλευτής από τη Δυτική Βιρτζίνια. Λίγο αργότερα, η σημαία του Τραμπ είχε αντικαταστήσει την αμερικανική σημαία στο μπαλκόνι του Καπιτωλίου. «Σας αγαπάμε» τους είπε ο Τραμπ.

Χρειάστηκαν τέσσερις ώρες για να ανακτήσουν οι δυνάμεις ασφαλείας τον έλεγχο του κτιρίου και δύο ακόμη ώρες μέχρι να ξαναρχίσουν τη συνεδρίασή τους τα δύο σώματα του Κογκρέσου για να επικυρώσουν τελικά τα ξημερώματα της Πέμπτης τη νίκη του Μπάιντεν. Μια εντελώς τυπική διαδικασία – που αναμενόταν επεισοδιακή επειδή ορισμένοι βουλευτές, με την υποστήριξη οπορτουνιστών γερουσιαστών, όπως ο Τεντ Κρουζ από το Τέξας, κατέθεσαν αντιρρήσεις για το εκλογικό αποτέλεσμα στις Πολιτείες που χάρισαν τη νίκη στον Μπάιντεν – ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Η προηγούμενη φορά που είχε κινδυνεύσει το Καπιτώλιο ήταν στον πόλεμο του 1812, όταν του έβαλαν φωτιά οι βρετανικές δυνάμεις.

Οι κινήσεις προς

την αντικατάσταση Τραμπ

Και τι θα γίνει τώρα με τον Τραμπ, ο οποίος, αν και προχθές δήλωσε με μισή καρδιά πρώτη φορά ότι η μετάβαση της εξουσίας θα πραγματοποιηθεί ομαλά, αποτελεί πλέον σύμβολο δημοκρατικού ξεπεσμού; Μέλη του Κογκρέσου με πρώτη τη Νάνσι Πελόζι, επικεφαλής της δημοκρατικής πλειοψηφίας της Βουλής, καθώς και άλλες προσωπικότητες, ακόμη και πρώην συνεργάτες του Τραμπ, προσπαθούν να δρομολογήσουν είτε την αντικατάστασή του από τον αντιπρόεδρο Πενς, επικαλούμενοι την 25η τροπολογία του Συντάγματος περί ανικανότητας του προέδρου, είτε μια δεύτερη παραπομπή του στη Γερουσία με το ερώτημα της καθαίρεσης.

Η πρώτη περίπτωση εξαρτάται από τον Πενς, ο οποίος πιθανότητα δεν θα συμφωνήσει, η δεύτερη είναι πιο περίπλοκη καθώς τα χρονικά περιθώρια για την καθαίρεση είναι πολύ στενά ως τις 20 Ιανουαρίου που θα αναλάβει τα καθήκοντά του ο Μπάιντεν. Ο πρόεδρος Τραμπ, η σύζυγός του Μελάνια και ο γιος τους Μπάρον σχεδιάζουν να μετακομίσουν από τον Λευκό Οίκο την προηγούμενη, σπάζοντας την παράδοση που θέλει ο απερχόμενος πρόεδρος να υποδέχεται τον διάδοχό του.

Επικίνδυνο

προηγούμενο

Μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες στις ΗΠΑ είναι ότι τα γεγονότα της Τετάρτης θα αποτελέσουν επικίνδυνο προηγούμενο. Το χάος που απελευθερώθηκε δεν θα υποχωρήσει εύκολα. Και αυτό ενδεχομένως δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Σε μια Ευρώπη που προσπαθεί να αντιμετωπίσει το ολίσθημα στον αυταρχισμό της Ουγγαρίας και της Πολωνίας και να ανακόψει την άνοδο ακροδεξιών δυνάμεων στα περισσότερα κράτη-μέλη, η εικόνα της αμερικανικής δημοκρατίας να παραπαίει δεν είναι ενθαρρυντική.

Οι «New York Times» αναρωτήθηκαν σε κύριο άρθρο τους αν οι ΗΠΑ βρίσκονται «στο τέλος μιας σκοτεινής εποχής ή στην αρχή μιας ακόμη σκοτεινότερης». Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, αλλά η απάντηση δεν είναι προφανής.

Οι ευθύνες,η χάρη στον…εαυτό του καιη διάσπαση

Το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ εξετάζει αν προκύπτουν ποινικές ευθύνες από τις προτροπές του Τραμπ προς τον όχλο να εισβάλει στο Καπιτώλιο. Αν ναι, η απαγγελία κατηγοριών εναντίον ενός πρώην προέδρου θα είναι μια ακόμη «πρώτη» για την πρόσφατη ιστορία των ΗΠΑ. Ο Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο να απονείμει χάρη στον εαυτό του προκαταβολικά, άλλη μια θλιβερή «πρωτοτυπία» η οποία θα περιπλέξει την κατάσταση αλλά και θα στείλει ανησυχητικά μηνύματα περί ατιμωρησίας των προέδρων.

Η «Washington Post» πήρε θέση υπέρ της επίκλησης της 25ης τροπολογίας (περί ανικανότητας του προέδρου) σε κύριο άρθρο της με τίτλο «Ο Τραμπ προκάλεσε την επίθεση στο Καπιτώλιο. Πρέπει να απομακρυνθεί». Η «Wall Street Journal», που στηρίζει τον Τραμπ, τον προέτρεψε προχθές να παραιτηθεί για το καλό της χώρας.

Ο Τραμπ πάντως δεν αναμένεται να το βάλει κάτω, ούτε να αλλάξει. Θα κάνει το παν για να παραμείνει στην επικαιρότητα και να θέσει πάλι υποψηφιότητα το 2024. Αρκετοί Ρεπουμπλικανοί πολιτικοί, ακόμη και μέχρι πρότινος στενοί σύμμαχοί του και συμπαίκτες του στο γκολφ, τον επικρίνουν δημοσίως μετά τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας, όμως άλλοι συνεχίζουν να τον στηρίζουν. Δεν αποκλείεται διάσπαση του Ρεπουμπλικανών σε ένα παραδοσιακά νεοφιλελεύθερο και ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα.

Πώς οι Δημοκρατικοί πήραν τη Γερουσία

Οι δύο έδρες που κέρδισαν οι Δημοκρατικοί στην Τζόρτζια συν η ψήφος της αντιπροέδρου Κάμαλα Χάρις χαρίζουν τον έλεγχο της Γερουσίας στους Δημοκρατικούς, αλλά με την ισχνότερη πλειοψηφία, 51-50. Αυτό σημαίνει ότι ο Μπάιντεν θα μπορέσει να λάβει εύκολα την έγκριση των γερουσιαστών για τα μέλη του υπουργικού του συμβουλίου και τον διορισμό δικαστών, καθώς και να περάσει νόμους για τη φορολογία, τις κρατικές δαπάνες, την περίθαλψη, την κλιματική αλλαγή και τη μετανάστευση αντί να έχει τον μέχρι σήμερα επικεφαλής της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία Μιτς Μακ Κόνελ να εμποδίζει πεισματικά κάθε νομοθετική προσπάθεια του Λευκού Οίκου, όπως συνέβαινε τα τελευταία χρόνια του Μπαράκ Ομπάμα στην προεδρία.

Ο Μπάιντεν, που διατήρησε τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων, θα συνεργαστεί με τον επικεφαλής της δημοκρατικής πλειοψηφίας στη νέα Γερουσία Τσαρλς Σούμερ, τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια, μέχρι τις ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο. Ομως πολλά νομοσχέδια απαιτούν πλειοψηφία 60 γερουσιαστών για να περάσουν, γι’ αυτό ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή τις ικανότητες για επίτευξη συμβιβασμών που ο ίδιος υποστηρίζει ότι διαθέτει. Επίσης η πολύ ισχνή πλειοψηφία στη Γερουσία σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσει φιλόδοξα σχέδια της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών, όπως να αυξηθεί ο αριθμός των μελών του Ανώτατου Δικαστηρίου ή να γίνει το Πουέρτο Ρίκο η 51η Πολιτεία.

Τι μεσολάβησε

Στις 3 Νοεμβρίου, οι Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι γερουσιαστές στην Τζόρτζια έλαβαν περισσότερες ψήφους από τους Δημοκρατικούς αντιπάλους τους αλλά δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν το 50% συν μία ψήφο που απαιτεί η νομοθεσία της Πολιτείας για την εκλογή στη Γερουσία. Την Τρίτη, στις επαναληπτικές εκλογές, οι Δημοκρατικοί υποψήφιοι κέρδισαν και τις δύο. Τι συνέβη στους δύο μήνες που μεσολάβησαν;

Συνέβη η Στέισι Αμπραμς, πρώην υποψήφια κυβερνήτης της Τζόρτζια, η οποία ηγήθηκε μιας τεράστιας εκστρατείας κινητοποίησης των μαύρων ψηφοφόρων της Πολιτείας. Αυτοί χάρισαν τη Γερουσία στους Δημοκρατικούς.

Στην ήττα των Ρεπουμπλικανών υποψηφίων στην Τζόρτζια συνέβαλε αναμφισβήτητα και η στάση του Τραμπ. Ενώ εσωτερικές δημοσκοπήσεις του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έδειχναν ότι το πιο πειστικό επιχείρημα προς τους αμφιταλαντευόμενους ψηφοφόρους ήταν να παραμείνει η Γερουσία στα χέρια των Ρεπουμπλικανών, ώστε να αποτελεί αντίβαρο στον Δημοκρατικό Λευκό Οίκο του Μπάιντεν, η «μονομανία του Τραμπ με το δικό του πολιτικό μέλλον» σαμποτάρισε αυτή τη στρατηγική, σύμφωνα με τη «Washington Post».

Τις δύο μόνο φορές που ο απερχόμενος πρόεδρος επισκέφθηκε την Τζόρτζια επικεντρώθηκε στις ομιλίες του στο να κατηγορεί την πολιτειακή ρεπουμπλικανική ηγεσία επειδή δεν τον στήριξε στις προσπάθειές του να ανατρέψει το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στην Πολιτεία την οποία του «έκλεψε» ο Μπάιντεν με «νοθεία».

Η τελευταία προσπάθεια του Τραμπ να πείσει με παρακάλια και απειλές την ηγεσία της Τζόρτζια να ανατρέψει το αποτέλεσμα της 3ης Νοεμβρίου έγινε μπούμερανγκ. Το τηλεφώνημά του προς τις αρχές της Πολιτείας το περασμένο Σάββατο – μια ομαδική κλήση μιας ώρας στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 10 άτομα – διέρρευσε αμέσως στον Τύπο ως ηχητικό ντοκουμέντο. Ηδη το υπουργείο Δικαιοσύνης διερευνά αν ο Τραμπ διέπραξε ποινικό αδίκημα στο μπούλινγκ που έκανε στους συνομιλητές του για «να του βρουν 11.780 ψήφους».

Χάρη σε όλα αυτά, ο Δημοκρατικός Ράφαελ Γουόρνοκ, ο 51χρονος πάστορας της Βαπτιστικής Εκκλησίας Εμπενίζερ στην Ατλάντα, όπου κήρυττε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, νίκησε τη Ρεπουμπλικανή Κέλι Λέφλερ και έγινε ο πρώτος μαύρος γερουσιαστής από τον «βαθύ Νότο», ενώ ο 33χρονος Δημοκρατικός Τζον Οσοφ, εβραίος παραγωγός ερευνητικών ντοκιμαντέρ και δημοσιογράφος, κέρδισε τον Ντέιβιντ Πέρντιου και έγινε ο πρώτος της γενιάς των μιλένιαλ που εξελέγη στη Γερουσία.