Η διαρκής εκκρεμότητα των πραγμάτων

Μυθιστόρημα σε είκοσι μονολόγους

Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018

σελ. 240, τιμή 16 ευρώ

Τα μοτίβα που διαπερνούν τη μυθιστορηματική παραγωγή του Μιχάλη Μοδινού είναι πολλαπλά και λειτουργικά συνδεδεμένα μεταξύ τους: η συγκλονιστική ομορφιά των άγριων φυσικών τοπίων, η ακατανίκητη ορμή για το ταξίδι και τη μετακίνηση σε πλήθος σημεία του πλανήτη, καθώς και η μονίμως εξουσιαστική στάση της Δύσης απέναντι στην παγκόσμια περιφέρεια. Στα μυθιστορήματά του θα συναντήσουμε ακόμα γεωγραφικά ή τοπογραφικά ερευνητικά πορίσματα, αναφορές στις ιστορικές προόδους της Ιατρικής και των πυροβόλων όπλων και λογοτεχνικά δοκίμια όπως το ημερολόγιο και το δοκίμιο. Κυρίαρχη επίσης θέση στα βιβλία του καταλαμβάνουν ο φόβος, το μυστήριο και ο έρωτας, ενώ στην Εκουατόρια, το αμέσως προηγούμενο μυθιστόρημά του, δημοσιευμένο προ διετίας, επανέρχεται ακατάπαυστα το ίδιο ερώτημα: μπορεί ο ονειρικός πόθος για μιαν άλλη πραγματικότητα να έχει την οποιαδήποτε πολιτική προοπτική; Και εκείνο που έχει σημασία εδώ δεν τόσο η πολιτική προοπτική όσο η διαχρονική επιμονή του ονείρου που μοιάζει να εγγράφεται οργανικά (έστω και ως χρονικό συντριβής) στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού.

Και ιδού αίφνης που από τέτοιας εμβέλειας συνθετικά πλάνα, όπου η πολιτική, η Ιστορία και οι ιδέες ακολουθούν κατά πόδας την ατομική μοίρα των ηρώων, ο Μοδινός περνάει με το καινούργιο του μυθιστόρημα σε μικρές ιστορίες της καθημερινότητας: ιστορίες κατανεμημένες μεταξύ δεκαεννέα εν κύκλω αφηγητών που ισορροπούν το άγχος του θανάτου με το αίσθημα λύτρωσης το οποίο προκαλεί η ερωτική ορμή (έστω κι αν η λύτρωση παραμένει κάποτε κουτσουρεμένη, έστω κι αν η ορμή μοιάζει συχνά υπό αναστολή ή και καθηλωμένη).

Με πυρήνα τους το πρόσωπο του Δημήτρη Ωραιόπουλου, ενός ηλικιωμένου δικαστικού από τον οποίο εκκινεί ένα σε ευρεία έκταση απλωμένο πλέγμα οικογενειακών, επαγγελματικών, κοινωνικών, φιλικών και σεξουαλικών σχέσεων, οι δεκαεννέα αφηγητές (ο καθένας τους είναι πρωταγωνιστής στη δική του αφήγηση και κομπάρσος στις αφηγήσεις των άλλων) σπανίως απομακρύνονται από το συλλογικό και την πολιτική. Μόνο που η πολιτική αποτελεί τώρα αναπόσπαστο μέρος της τύρβης και της φθοράς οι οποίες βασανίζουν τη ζωή τους όσο αγωνίζονται για τον επιούσιο. Προσοχή, πάντως: ο επιούσιος ταυτίζεται εν προκειμένω όχι με το ψωμί και τα απολύτως αναγκαία αλλά με τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν και τα βιώματα που αποκομίζουν οι άνθρωποι όταν δεν είναι ριγμένοι στις μεγάλες περιπέτειες της οικουμένης. Εγκλωβισμένοι στον στενό ορίζοντα της καθημερινής τους ύπαρξης, οι πρωταγωνιστές του Μοδινού επιζητούν απεγνωσμένα το σεξ (μολονότι οι περισσότεροι, άνδρες ή γυναίκες, δεν είναι πια νέοι), αρρωσταίνουν σοβαρά ή φοβούνται πως θα αρρωστήσουν (ακριβώς επειδή δεν είναι νέοι), χωλαίνουν επαγγελματικά, προσπαθούν να κρατηθούν από τις φιλίες τους και μηχανεύονται τρόπους επιβίωσης στο εσωτερικό του οικογενειακού τους περίγυρου.

Ολα αυτά θα είχαν ενδεχομένως πολύ περιορισμένο βάρος αν οι ήρωες-αφηγητές δεν εντάσσονταν στο μυθιστορηματικό πλέγμα εντός του οποίου τούς παρακολουθεί ο Μοδινός. Ενα πλέγμα στιβαρό ως προς την τεχνική της απεικόνισής του αλλά ανοιχτό, αν όχι και άναρχο, ως προς την υπαρξιακή του υπόσταση. Δέσμια του προσωρινού, του τυχαίου και των αλλεπάλληλων μεταβολών οι οποίες συμβαίνουν εκτός πολιτικής και Ιστορίας, τα μυθιστορηματικά πρόσωπα του Μοδινού συγκλίνουν προς μια τροχιά ή (αντιστρόφως) αποκλίνουν από ένα πεδίο δράσεων που δεν μπορεί να εγγυηθεί την οποιαδήποτε τάξη και σταθερότητα. Και αυτή η διαρκής εκκρεμότητα των πραγμάτων, αυτό το αδιάκοπο ρευστό που δεν χωράει σε κανένα καλούπι και δεν διαθέτει εν τέλει καμία ασπίδα προστασίας, είναι το στοιχείο το οποίο δίνει στους ήρωες τη δύσκολη ελευθερία τους και στο βιβλίο του Μοδινού την επιτυχία του.