Η αλγοφοβία μιας κοινωνίας

Στο παραμύθι Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν ένα μπιζέλι κάτω από πολλά στρώματα της προκαλεί τόσο πόνο, ώστε η μέλλουσα πριγκίπισσα περνάει μια άγρυπνη νύχτα. Οι σύγχρονοι άνθρωποι της όψιμης νεωτερικότητας μάλλον πάσχουν από ένα παρόμοιο σύνδρομο, γράφει ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν, σημειώνοντας ότι, ακόμη και αν εξαφανιστεί το ενοχλητικό μπιζέλι, οι άνθρωποι θ’ αρχίσουν να υποφέρουν από τα μαλακά στρώματα. Ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ντερ Κούνστε του Βερολίνου τονίζει ότι στη σύγχρονη κοινωνία της παρηγοριάς επικρατεί η αλγοφοβία, ένας γενικευμένος φόβος ενώπιον του πόνου, ακόμη και εκείνου τον οποίο προκαλεί ο έρωτας, κάτι που ερμηνεύεται ως σημάδι αδυναμίας. Οι δυνατοί δεσμοί που θα μπορούσαν να μας προκαλέσουν πόνο αποφεύγονται, κάθε αρνητικό συναίσθημα απωθείται και η ζωή θυσιάζεται στον βωμό της ευχάριστης επιβίωσης. Ομως δίχως πόνο, ούτε έχουμε αγαπήσει ούτε έχουμε ζήσει. Ο πόνος εξαγνίζει, έχει καθαρτική δράση, εκφράζει τη ζωή, μας μαθαίνει το σώμα μας και αυξάνει την αυτογνωσία μας.

Στη νεοφιλελεύθερη κοινωνία απαιτείται μια αδιάλειπτη ικανότητα επίδοσης, ενώ οι εντολές, οι απαγορεύσεις και οι τιμωρίες δίνουν τη θέση τους σε θετικότητες όπως κίνητρα, αυτοβελτίωση, αυτοπραγμάτωση. Ετσι, η έξυπνη εξουσία είναι λιγότερο ορατή από την καταπιεστική εξουσία της πειθαρχίας, λειτουργεί αποπλανητικά και τα βγάζει πέρα δίχως να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια: Οι υποταγμένοι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ελεύθεροι και εκμεταλλεύονται τον εαυτό τους οικειοθελώς με την πεποίθηση ότι αυτοπραγματώνονται, αντί να εξετάζουν με κριτική διάθεση τις κοινωνικές σχέσεις. Το συλλογικό βίωμα που πόνου, που θα μπορούσε να φέρει αλλαγές, απουσιάζει, και η κοινωνική αλληλεγγύη εξαρθρώνεται, αφού ο καθένας φροντίζει για την ευτυχία που θεωρεί προσωπική του υπόθεση. Η επαναστατικότητα της τέχνης χάνεται και στην κοινωνία διαιωνίζεται το Ιδιο καθώς εξαφανίζονται οι αρνητικότητες που ωθούν το πνεύμα στις μεταμορφώσεις και στην οικοδόμηση ενός ιδανικού κόσμου στη θέση του υπάρχοντος.