ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ επιστρέφουν στον πλήρη έλεγχο του Δημοσίου

Τον πραγματικό έλεγχο του μετοχικού κεφαλαίου και της διοίκησης των εταιρειών ύδρευσης Αθήνας και Θεσσαλονίκης καλείται να ανακτήσει και να θωρακίσει το Ελληνικό Δημόσιο. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για τις ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ ανατρέπουν τα δεδομένα για το χαρτοφυλάκιο του Υπερταμείου. Οι δύο εταιρείες παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής στο Δημόσιο, καθώς ο έλεγχος με ενδιάμεσο όχημα το Υπερταμείο κρίθηκε αντισυνταγματικός, ενώ το υπουργείο Οικονομικών αναζητεί ήδη άλλα περιουσιακά στοιχεία, προκειμένου να αναπληρωθεί η χασούρα για το χαρτοφυλάκιο της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ).

Αν και μοναδικός μέτοχος του Υπερταμείου είναι το Ελληνικό Δημόσιο, το γεγονός ότι αυτό δεν διατηρεί άμεσα τον ιδιοκτησιακό έλεγχο και τη δυνατότητα εκλογής της πλειοψηφίας των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου κρίνεται ως αντισυνταγματικό. Οπως σημειώνεται στις αποφάσεις, η αποξένωση από το Ελληνικό Δημόσιο μετατρέπει κατ’ ουσίαν τη δημόσια επιχείρηση σε ιδιωτική, καθιστώντας αβέβαιη τη συνέχιση της παροχής προσιτών υπηρεσιών, υψηλής ποιότητας. Συνθήκη όμως που αντίκειται στις επιταγές του Συντάγματος, δεδομένου του μονοπωλιακού χαρακτήρα των υπηρεσιών, οι οποίες μάλιστα αφορούν την παροχή ενός φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση.

Για τους παραπάνω λόγους, σύμφωνα με το ΣτΕ, είναι «συνταγματικώς επιβεβλημένος ο έλεγχος των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από το Ελληνικό Δημόσιο, όχι απλώς με την άσκηση εποπτείας επ’ αυτών, αλλά και διά του μετοχικού τους κεφαλαίου». Συνταγματική προϋπόθεση που δεν ικανοποιείται από τη στιγμή που το Δημόσιο δεν ασκεί έλεγχο επί του ΔΣ της ΕΕΣΥΠ, η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο μερών και, όπως υπογραμμίζεται στις αποφάσεις, «επιδιώκει, προεχόντως, σκοπούς ταμειακούς και ταμιευτικούς». Ο ιδρυτικός νόμος του Υπερταμείου προβλέπει ότι τα κέρδη από τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου του διατίθενται υποχρεωτικά κατά 50% για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, ενώ το υπόλοιπο 50% για την υλοποίηση επενδύσεων από το Δημόσιο και εν μέρει ως μέρισμα στο Ελληνικό Δημόσιο, για την πραγματοποίηση επενδύσεων.

Το σκεπτικό της απόφασης

Το σκεπτικό της απόφασης μελετάται από το Υπερταμείο, που διαθέτει σήμερα ποσοστό 50% συν μία μετοχή και των δύο εταιρειών, για να μπει εν συνεχεία και επισήμως στο μικροσκόπιο του υπουργείου Οικονομικών. Οι αποφάσεις όμως της Ολομέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου δημιουργούν δεδομένα που δεν μπορούν να αγνοηθούν, χωρίς να αποκλείεται και η δυνατότητα θεραπείας. Γεγονός βεβαίως που θολώνει το τοπίο για τις σημερινές διοικήσεις, παρά το ότι η αίσθηση που εκπέμπεται από τις δύο πλευρές είναι στο πνεύμα «business as usual».

Και οι ενστάσεις

Συγχρόνως, προβληματίζει τους ιδιώτες μετόχους, προεξαρχόντων του αμερικανού fund manager Τζον Πόλσον, που κατέχει το 10% της ΕΥΔΑΠ, και της γαλλικής SUEZ, που ελέγχει το 5,46% της ΕΥΑΘ, καθώς ανησυχούν για εμπόδια στην αναπτυξιακή τους πορεία. Η ανάκτηση του μετοχικού ελέγχου των δύο εταιρειών ίσως να μην είναι ούτε πολιτικά ανέφελη, δεδομένου ότι το αντικείμενό τους «κουμπώνει» σε περισσότερα υπουργεία, στην εποπτεία των οποίων έχουν περάσει μάλιστα διαχρονικά.

Οι συνέπειες που θα φέρει η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν είναι εξάλλου μόνο ζήτημα εσωτερικής κατανάλωσης, αλλά προσελκύουν και τα βλέμματα των θεσμών. Υπενθυμίζεται ότι η σύσταση του Υπερταμείου, που έχει διάρκεια ζωής 99 έτη, αποτελούσε μνημονιακή δέσμευση της χώρας. Η θεσμοθέτησή του από την προηγούμενη κυβέρνηση με τον Ν. 4389/2016 και η δρομολόγηση της μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου, ουσιαστικά εκπλήρωσε έναν από τους βασικούς όρους για την παροχή έκτακτης βοήθειας στην Ελλάδα το 2015 υπό την απειλή της εξόδου από την Ευρωζώνη.

Το πλήγμα από αυτή την εξέλιξη στα έσοδα του Υπερταμείου είναι αξιοσημείωτο. Οι δύο εταιρείες είναι μάλιστα και τα πιο ανθεκτικά assets μέσα στην πανδημία. Σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα, στο εννεάμηνο του 2021 τα έσοδα της ΕΕΣΥΠ που αντιστοιχούν στην ΕΥΔΑΠ ανήλθαν σε 25,02 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 12,25 εκατ. από την επιστροφή κεφαλαίου και τα υπόλοιπα από τη διανομή μερίσματος. Για την ίδια περίοδο, η ΕΥΑΘ εισέφερε έσοδα από μερίσματα 4,04 εκατ. ευρώ. Από τις έξι εταιρείες του χαρτοφυλακίου που διένειμαν μερίσματα στο διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2021, οι δύο ήταν οι εταιρείες ύδρευσης, αντανακλώντας ποσοστό άνω του 85%. Αντίστοιχα, το 2020 εισέφεραν περίπου 25,1 εκατ. ευρώ στα συνολικά 35,2 εκατ. ευρώ εσόδων από μερίσματα της εταιρείας.