Ερευνώντας τις ιστορικέςεπιχειρήσεις της πόλης

Αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού του τόπου μας αποτελεί η βιομηχανική και βιοτεχνική παραγωγή, αλλά και η γενικότερη επιχειρηματική δραστηριότητα της πόλης των Χανίων. Παλαιά ιστορικά βιομηχανικά και βιοτεχνικά εργοστάσια του Νομού Χανίων, διάσπαρτα στην πόλη και στην ύπαιθρο, μαρτυρούν μια εποχή οικονομικής άνθησης που στα Χανιά ολοκλήρωσε ένα μεγάλο κύκλο με την αποβιομηχάνιση στο τέλος του 20ού αιώνα.

Ο νομός μας, ακολουθώντας την κοινή μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας, σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας παρέμεινε στο στάδιο της οικιακής οικονομίας. Μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό και, κυρίως, μετά το 1923 και την εγκατάσταση των μικρασιατών προσφύγων, που έφεραν μαζί τους πολύτιμες παραδόσεις, νέες ιδέες, την εμπειρία τους στο εμπόριο και την τεχνολογική τους ευελιξία, άνθησαν σταδιακά στα Χανιά η βιοτεχνία και η βιομηχανία με έντονα τα στοιχεία της τοπικότητας.

Στο πλαίσιο αυτό επιλέξαμε να παρουσιάσουμε κάποιες ιστορικές βιομηχανίες και βιοτεχνίες των Χανίων που από το 1865 συνέδεσαν τη λειτουργία τους με την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της πόλης.

Ελαιουργία – Σαπωνοποιία

Καθώς η παραγωγή ελαιολάδου χρονολογείται από την 3η χιλιετία π.Χ., η ελαιουργία και η σαπωνοποιία υπήρξαν από τους πρώτους τομείς βιομηχανικής δραστηριότητας. Η ΑΒΕΑ ήταν το πρώτο πυρηνελαιουργείο που ιδρύθηκε στην Κρήτη (και στην Ελλάδα) και αποτελεί μάρτυρα της πρώιμης εκβιομηχάνισης της νήσου. Ιδρύθηκε το 1889 από τον γάλλο χημικό Ιούλιο Δέις στη Νέα Χώρα, στη θέση «Εβραϊκά μνήματα». Εχει πλούσια και περίπλοκη ιστορία, αφού άλλαξε αγοραστές πολλές φορές, γνώρισε δύο παγκόσμιους πολέμους και έχει διαρκέσει τρεις αιώνες συνεχίζοντας μέχρι και σήμερα τη δραστηριότητά της.

Οινοποιία – Ποτοποιία

Από τους πρωτοπόρους στον τομέα της ποτοποιίας στα Χανιά υπήρξε ο Γιάννης Μανωλακάκης, ο οποίος το 1884 ίδρυσε στον Ταυρωνίτη Κισάμου την πρώτη ποτοποιία στο νησί μας. Το 1922, η ποτοποιία Μανωλακάκη ξεκίνησε να παράγει ούζο με την επωνυμία «Κένταυρος». Σε αυτό συνέβαλε και η παρουσία των προσφύγων από τη Μικρά Ασία που έκαναν ευρύτερα γνωστό το ούζο στην Κρήτη. Την ίδια εποχή θέτει σε λειτουργία τυποποιητήριο, καθώς μέχρι τότε η διάθεση των προϊόντων γινόταν σε φλασκιά και σε βαρέλια. Η ποτοποιία σήμερα δραστηριοποιείται στο κέντρο της πόλης των Χανίων.

Χυμοποίηση

Η ΒΙΟΧΥΜ, η πρώτη βιομηχανία εκχύμωσης στην Ελλάδα, ιδρύθηκε το 1956 από τους παραγωγούς εσπεριδοειδών και τους οινοκαλλιεργητές του Νομού Χανίων. Σκοπός της δημιουργίας της ήταν η παραλαβή για εκχύμωση-οινοποίηση των αδιάθετων στο εμπόριο αγροτικών προϊόντων. Το 1964 έγινε ανώνυμη με την επωνυμία ΒΙΟΧΥΜ ΑΕ (Βιομηχανία χυμών & Οίνων) και κύριους μετόχους την Αγροτική Τράπεζα και την Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Χανίων. Σήμερα η επιχείρηση αποτελεί ένα από τα λιγοστά εργοστάσια στη χώρα που ασχολούνται παράλληλα με τη μεταποίηση των εσπεριδοειδών και την τυποποίηση των χυμών.

Μύλοι

Το 1922 οι επιχειρηματίες Πωλογιώργης και Σουλάκος έφτιαξαν τους Κυλινδρόμυλους Σούδας (Μύλοι Κρήτης), μια εταιρεία με στόχο τη δημιουργία ενός επιλιμένιου μύλου ο οποίος θα προμηθευόταν απευθείας τις πρώτες ύλες από την Κεντρική Ελλάδα, προκειμένου να αποφύγουν τα μεγάλα μεταφορικά έξοδα που επιβάρυναν την τιμή των προϊόντων. Ομως, το 1941 ο μύλος καταστράφηκε ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οκτώ χρόνια αργότερα, εκτός από τους δύο αρχικούς μετόχους, προστέθηκαν και οι επιχειρηματίες Μανουσάκης, Κουτρούμπας και Γαγάνης. Η επιχείρηση έγινε ΑΕ και χρησιμοποίησε υπερσύγχρονα, για την εποχή, μηχανήματα. Σήμερα, εκτός από άλευρα, παράγει και ζωοτροφές ενώ υπάρχει και ένας νέος τομέας παραγωγής τυροκομικών.

Βυρσοδεψία – Ταμπακαριά

Τα Ταμπακαριά, στην ανατολική βραχώδη περιοχή των Χανίων, στη Χαλέπα, είναι η συνοικία όπου από τις αρχές του 19ου αιώνα είχαν εγκατασταθεί οι βυρσοδέψες για την επεξεργασία των δερμάτων. Η μεγάλη άνθηση άρχισε με την έλευση των Μικρασιατών (1923), οι οποίοι κατείχαν τεχνογνωσία και χειροκίνητα μηχανήματα που αντικατέστησαν τη σκληρή χειρωνακτική δουλειά. Από το 1950 και μετά, παράλληλα με τη βυρσοδεψία αναπτύχθηκαν και βιοτεχνίες δερμάτινων ειδών που λειτούργησαν μέχρι το 1970.

Μαχαιροποιία

Το κρητικό μαχαίρι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κρητικής παράδοσης από τη Μινωική εποχή ως και σήμερα, βασικό στοιχείο της κρητικής φορεσιάς. Οι χανιώτες μαχαιράδες εγκαταστάθηκαν ακριβώς δίπλα στο βυζαντινό τείχος, στη μικρή τάφρο που χώριζε παλαιότερα το Καστέλλι από την υπόλοιπη πόλη. Παρ’ όλο που αναπόφευκτα η κατασκευή του κρητικού μαχαιριού έχει μπει πια στον ρυθμό της βιομηχανοποίησης και της μαζικής παραγωγής, παραμένει ένα αντικείμενο αντιπροσωπευτικό της τοπικής κουλτούρας και η οδός Σήφακα ήταν και παραμένει ο διαχρονικός δρόμος των μαχαιράδων στην ιστορία της πόλης.

Ναυτιλία

Δεν αποτελεί βιομηχανία, αλλά η δημιουργία της ΑΝΕΚ σηματοδότησε την οικονομική ζωή της πόλης καθώς και της Ελλάδας. H εταιρεία ιδρύθηκε στις 10 Απριλίου του 1967, με την επωνυμία «Ανώνυμη Ναυτιλιακή Εταιρεία Κρήτης ΑΕ» – «ANEK LINES». Ολα ξεκίνησαν όταν ένας φωτισμένος ιεράρχης, ο Μητροπολίτης Ειρηναίος Γαλανάκης, δύο καταξιωμένοι χανιώτες οικονομολόγοι, ο Κώστας Αρχοντάκης και ο Γιάννης Τζαμαριουδάκης, και εκατοντάδες απλοί άνθρωποι, έμποροι, υπάλληλοι, συνταξιούχοι και αγρότες ένωσαν τις δυνάμεις τους σε ένα κοινό όραμα και διέθεσαν το υστέρημά τους για να «γεννηθεί» η ΑΝΕΚ. Η ΑΝΕΚ υπήρξε η πρώτη εταιρεία λαϊκής βάσης. Σήμερα απασχολεί κατά μέσο όρο 1.800 άτομα σε πληρώματα και διοικητικές υπηρεσίες ξηράς ενώ τα πλοία της ταξιδεύουν σε ελληνικές θάλασσες και στην Αδριατική και πλέον αποτελούν βασικό πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

«Από απόψεως βιομηχανικής δραστηριότητος τα Χανιά ουδόλως υστερούν
εν συγκρίσει προς τας άλλας επαρχιακάς πόλεις
της Ελλάδος».
Γενικός οδηγός
του νομού Χανίων,
Θ. Αμουτζόπουλου – Β. Πετράκη, εκδόσεις ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, 1954