Επανεξέταση του Ελληνισμού: Η ηθική και η πολιτική στον 21ο αιώνα

Οι σημερινές προκλήσεις της COVID-19, ο αγώνας που αντιμετωπίζει κάθε κοινωνία για την καταπολέμηση της πανδημίας, καθώς και η οικονομική και ψυχολογική ανάκαμψη που θα ακολουθήσει μπορεί να είναι μια ευκαιρία για να θεωρήσουμε την ιδέα της πολυμέρειας, της περιφερειακής συνεργασίας, ως μοχλό εθνικής ισχύος με βάση την τρέχουσα ερμηνεία της «ήπιας ισχύος».

Eίναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθούν ο πλήρης αντίκτυπος της πανδημίας και οι επιπτώσεις της στην εθνική ισχύ των χωρών. Καθώς η κοινή κατανόηση της εθνικής ισχύος καλύπτει τους στρατηγικούς, στρατιωτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς πυλώνες, δεν πρέπει να εκπλαγεί κανείς εάν οι δύο τελευταίοι παράγοντες θα προκαλούσαν ανησυχίες μεταξύ ηγετών και πολιτικών αναλυτών.

Πολλές κυβερνήσεις και πολυεθνικοί φορείς, όπως η ΕΕ, κατανόησαν αυτή την κατάσταση και υιοθέτησαν οικονομικές και χρηματοοικονομικές πολιτικές ώστε να διευκολύνουν μια ταχεία ανάκαμψη. Δεν είναι ακόμα σίγουρο ότι αυτό θα είναι αρκετό. Αυτή η πρόκληση απαιτεί νέους σχηματισμούς, πολιτικά χαλαρούς από τη φύση τους, επικεντρωμένους σε μια ατζέντα ήπιας ισχύος: οικονομική ανάπτυξη, ανανεώσιμες και αειφόρες πηγές ενέργειας, περιβάλλον, υγεία, αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και συνεργασία σε έκτακτες ανάγκες.

Η πολιτική των τριγωνικών συνεργασιών, όπως αυτές που έχει η Ελλάδα με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και άλλα κράτη, μπορεί να είναι μια πλατφόρμα για την εκκίνηση μιας νέας δομής και ενός νέου μηχανισμού συνεργασίας. Το East Mediterranean Gas Forum (EMGF), το οποίο εγκαινιάστηκε περίπου πριν από έναν χρόνο, είναι το πρώτο παράδειγμα περιφερειακής συνεργασίας για θέματα που σχετίζονται με όλες τις χώρες. Η Ελλάδα μπορεί να είναι η κινητήριος δύναμη σε μια τέτοια συνεργασία.

Πιστεύω ότι το Ισραήλ είναι επίσης ένας σημαντικός πυλώνας σε μια τέτοια περιφερειακή αρχιτεκτονική. Η πρόσφατη σημαντική πρόοδος προς την ειρήνη και την ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, όπως και τελευταία με το Σουδάν, αποτελεί σαφές μήνυμα ότι η αμοιβαία εθνική μας ισχύς και ασφάλεια εξυπηρετείται καλύτερα μέσω της στενής συνεργασίας. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ που επιτεύχθηκαν με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών και της κυβέρνησης Τραμπ εμπλέκουν τα διάφορα μέρη σε μια επωφελή για όλους διαδικασία. Εναπόκειται σε εμάς να συνδέσουμε περιοχές μεταξύ τους, να ανοίξουμε τον δρόμο προς μια κοινότητα Κόλπου – Μέσης Ανατολής – Μεσογείου. Η Ελλάδα, με ένα ανανεωμένο μήνυμα Ελληνισμού προσαρμοσμένο στις αξίες του 21ου αιώνα, μπορεί να λειτουργήσει ως η απαραίτητη γέφυρα.

Περισσότερο από 2.000 χρόνια πριν η Παγκοσμιοποίηση εμφανιστεί ως ιδέα και έννοια στον κόσμο μας, και σίγουρα πριν οι διεθνείς σχέσεις κατηγοριοποιηθούν με όρους όπως Παγκόσμια Τάξη ή ακόμη και η έννοια της Pax Romana, ο Ελληνισμός ως σύνολο αξιών, πολιτισμού και τρόπου ζωής διαδραμάτιζε αυτόν τον ίδιο ρόλο στην αρχαία Ανατολή, τον γνωστό κόσμο της εποχής.

Λαμβάνοντας υπόψη την τεράστια συμβολή του Ελληνισμού σε αυτό που αναγνωρίζεται ως σύγχρονος πολιτισμός, στον δυτικό τρόπο ζωής και στη διακυβέρνηση, πρέπει να τεθεί το ερώτημα εάν υπάρχει χώρος για τον Νεο-Ελληνισμό, το εύρος του και την αποστολή του, στον 21ο αιώνα.

Καθώς η χρήση του όρου «Νέο» μπορεί να θυμίζει άλλα πολιτικά κινήματα και φιλοσοφίες που στοχεύουν να επαναφέρουν τη δόξα παλιών ημερών, ακόμη και αυτοκρατορική δύναμη και επιρροή, προκαλώντας μεταξύ άλλων ανησυχία, ο Ελληνισμός από τη φύση του ήταν περισσότερο τρόπος ή φιλοσοφία ζωής, αφομοιούμενος από τους τοπικούς πληθυσμούς, αντιστοιχώντας και συγχωνεύοντας ιδέες και παραδόσεις. Από αυτή την άποψη, ο Ελληνισμός προηγείται της Παγκοσμιοποίησης όπως την εννοούμε σήμερα.

Εάν κατά την κλασική εποχή ο Ελληνισμός αφορούσε τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής, το μοντέλο του Ελληνισμού του 21ου αιώνα θα μπορούσε να αφορά τους ανωτέρω συγκεκριμένους τομείς, αλλά και να εκτείνεται πέρα από αυτούς. Μια τέτοια πολιτική ταιριάζει επίσης με την Πολιτική Γειτονίας της ΕΕ. Πρέπει να μιλήσουμε για τον Ελληνισμό ως διαρκή πηγή μιας καλώς εφαρμοσμένης πολιτικής φιλοσοφίας για την οικονομία, τη γεωστρατηγική, την κοινωνία των πολιτών, τον πολιτισμό και την ανάπτυξη.

Μέσω των διαφορετικών τριμερών σχηματισμών συνεργασίας της Ελλάδας, διασφαλίζοντας παράλληλα ουσιαστική συνεργασία σε διαφορετικούς τομείς και άνοιγμα σε διαφορετικούς συμμετέχοντες, μπορούμε να επιτύχουμε όχι μόνο καλύτερα αποτελέσματα και περισσότερη αποτελεσματικότητα στην εκτέλεση προγραμμάτων και τη χρήση κεφαλαίων, αλλά και ένα κλίμα σχέσεων καλύτερης γειτονίας.

Το 2021 θα είναι, καλώς εχόντων των πραγμάτων, το έτος επιτυχίας του εμβολίου, το έτος εξόδου από το σοκ του κορωνοϊού. Θα είναι επίσης η 200ή επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης. Είναι η στιγμή να επανεξετάσουμε τον Ελληνισμό και να προσπαθήσουμε να τον προσαρμόσουμε στον κόσμο του σήμερα με όραμα για το αύριο. Η περιοχή χρειάζεται συνεργασία με βάση τον σεβασμό των εθνικών χαρακτηριστικών, τον πολιτισμικό αυτοπροσδιορισμό, τα εθνικά θεσμικά όργανα, τη μη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις και που θα εστιάζει στην κοινή ευημερία των κοινωνιών.

Ο Οδυσσέας Ελύτης έγραψε για την «οπτική φάση της ελληνικής λαλιάς» που «εξακολουθεί αθόρυβα όσο και δραστικά, παρά τις άνωθεν επεμβάσεις, να εισχωρεί ολοένα μέσα στην ιστορία και μέσα στη φύση που τη γέννησαν, έτσι ώστε να μετατρέπει τεράστιες ποσότητες παρελθόντος χρόνου σε παρόν, και να μετατρέπεται από το παρόν αυτό σε όργανο προικισμένο με τη δύναμη να οδηγεί τα στοιχεία της ζωής μας στην πρωτογενή, φυσική τους αλήθεια».

Δεδομένου ότι τα κέντρα ενδιαφέροντος της αρχαίας ελληνικής γεωπολιτικής σκέψης και στρατηγικής ήταν η Ανατολή και η Λεκάνη της Μεσογείου, ίσως η Ιστορία μπορεί να μας διδάξει για το παρόν και το μέλλον.

Ο κ. Γιόσι Αμράνι
είναι πρεσβευτής του Ισραήλ.