Εντυπωσιακές πρόοδοι στην αντιμετώπιση του καρκίνου του νεφρού

Ο καρκίνος του νεφρού αντιστοιχεί σε περίπου 2% όλων των νέων περιστατικών καρκίνου και παρατηρείται μια σταθερή αύξηση της επίπτωσής του παγκοσμίως τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Είναι ο έκτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο όγδοος στις γυναίκες και διαγιγνώσκεται συνήθως μεταξύ 50 και 70 ετών. Στην Ελλάδα περισσότεροι από 1.000 ασθενείς νοσούν κάθε χρόνο από καρκίνο του νεφρού και η πλειονότητα είναι άνδρες.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του νεφρού είναι το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η αρρύθμιστη υπέρταση και λιγότερο η επαγγελματική έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, η φυλή, η κληρονομικότητα. Σχετικά με την τελευταία, η πιο συχνή κληρονομική προδιάθεση αφορά τη νόσο Von Hippel-Lindau, η οποία είναι ένα οικογενές σύνδρομο κληρονομικού καρκίνου που σχετίζεται με μια ποικιλία καλοήθων ή κακοήθων νεοπλασμάτων, με συχνότερα αυτά του αμφιβληστροειδούς, της παρεγκεφαλίδας, των επινεφριδίων και του παγκρέατος, καθώς και το αιμαγγειοβλάστωμα του νωτιαίου μυελού, το καρκίνωμα των νεφρικών κυττάρων (RCC) και το φαιοχρωμοκύττωμα.

Στοχεύοντας
το μονοπάτι του καρκίνου

Σήμερα οι περισσότεροι όγκοι του νεφρού διαγιγνώσκονται όταν είναι ακόμη ασυμπτωματικοί, στο πλαίσιο εξετάσεων για άλλους λόγους. Η ύπαρξη, όμως, συμπτωμάτων δεν προδικάζει απαραίτητα την ύπαρξη προχωρημένης νόσου, γι’ αυτό η ευαισθητοποίηση σε συμπτώματα που μπορεί να οφείλονται σε καρκίνο νεφρού είναι απαραίτητη για την έγκαιρη διάγνωση. Ιδιαίτερα σε εμφάνιση αιματουρίας, δηλαδή αίματος στα ούρα, ο ασθενής πρέπει άμεσα να ζητήσει την ιατρική συμβουλή.

Η θεραπεία του καρκίνου του νεφρού εξαρτάται βασικά από το στάδιο της νόσου και λιγότερο από την ηλικία και την ύπαρξη άλλων χρόνιων ιατρικών προβλημάτων. Στο 70% των περιπτώσεων, η νόσος κατά τη διάγνωση περιορίζεται στον νεφρό και η θεραπεία εκλογής είναι χειρουργική. Οι πρόοδοι που έχουν συντελεστεί στον τομέα αυτόν την τελευταία δεκαετία επιτρέπουν την εφαρμογή συντηρητικών επεμβάσεων (μερική νεφρεκτομή) με το ίδιο καλό αποτέλεσμα σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών, με συνέπεια να μη χρειάζεται η αφαίρεση όλου του νεφρού και επομένως να μπορεί να διατηρηθεί μεγάλο μέρος της λειτουργικότητας του πάσχοντος οργάνου.

Σε περίπτωση που η νόσος επεκταθεί εκτός του νεφρού, η θεραπεία είναι κατά βάση συστηματική, δηλαδή με φάρμακα, τα οποία έχουν στόχο την αποφυγή περαιτέρω εξάπλωσης της νόσου. Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στη συστηματική θεραπεία αυτού του καρκίνου τα τελευταία 15 χρόνια είναι πραγματικά εντυπωσιακή και έχει μετατρέψει τον μεταστατικό καρκίνο του νεφρού σε ένα χρόνιο νόσημα με πολλές θεραπευτικές επιλογές. Η πρόοδος αυτή κατέστη δυνατή χάρη στην κατανόηση των μηχανισμών καρκινογένεσης και εξάπλωσης της νόσου, η οποία οδήγησε στην εφαρμογή καινοτόμων θεραπειών, εντελώς διαφορετικών από την παραδοσιακή χημειοθεραπεία. Οι σημερινές θεραπείες «στοχεύουν» γονίδια, πρωτεΐνες ή το περιβάλλον του όγκου. Αυτός ο τύπος θεραπείας τροποποιεί την επιθετική συμπεριφορά του όγκου περιορίζοντας ταυτόχρονα τη βλάβη στα υγιή κύτταρα.

Ενας βασικός θεραπευτικός στόχος είναι η αγγειογένεση, η δημιουργία δηλαδή αγγειακού δικτύου που εξυπηρετεί αποκλειστικά τις ανάγκες του όγκου. Φάρμακα που καταστέλλουν την αγγειογένεση επιτυγχάνουν την αναστολή περαιτέρω ανάπτυξης του όγκου λόγω της στέρησης απαραίτητων ουσιών που μεταφέρονται στον όγκο μέσω του αγγειακού δικτύου. Από το 2006 που η σουνιτινίμπη άνοιξε τον δρόμο για την ουσιαστική αντιμετώπιση του καρκίνου του νεφρού, παράγοντες όπως η παζοπανίμπη και η αξιτινίμπη εμπλούτισαν τη θεραπευτική μας φαρέτρα. Παρά την εμφάνιση και άλλων κατηγοριών φαρμάκων, η ανάπτυξη στον τομέα αυτόν συνεχίζεται και στις μέρες μας, με τελευταία θεραπευτική επιλογή έναν αναστολέα τυροσινικής κινάσης επόμενης γενιάς, την καμποζατινίμπη, που αλλάζει και πάλι το τοπίο στο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα.

Ο ρόλος
της ανοσοθεραπείας

Η ανοσοθεραπεία είναι το πιο πρόσφατο όπλο στην αντιμετώπιση του καρκίνου του νεφρού. Δρα αξιοποιώντας και ενισχύοντας τη φυσιολογική ικανότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος στην καταπολέμηση του καρκίνου, η οποία είναι μειωμένη εξαιτίας ουσιών που παράγει ο όγκος. Είναι γενικά καλά ανεκτή, γεγονός που επιτρέπει τη χορήγησή της σε μεγάλο φάσμα ασθενών. Εγκεκριμένοι υπάρχουν τρεις συνδυασμοί με ανοσοθεραπεία για τη θεραπεία ασθενών με προχωρημένο καρκίνωμα νεφρικών κυττάρων που δεν είχαν προηγουμένως αντιμετωπιστεί, αλλά και μια μονοθεραπεία.

Είναι σημαντικό ότι όλα τα καινοτόμα φάρμακα που αναφέραμε είναι διαθέσιμα στη χώρα μας. Παράλληλα, η ελληνική ιατρική κοινότητα όχι μόνο παρακολουθεί τις εξελίξεις, αλλά και πρωτοστατεί σε αυτές μέσα από μελέτες και ερευνητικές ομάδες που επιτρέπουν στους έλληνες ασθενείς την πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα πολύ πριν από την ελεύθερη κυκλοφορία τους. Αποτέλεσμα των κατακτήσεων αυτών είναι ότι η πρόγνωση των ελλήνων ασθενών με καρκίνο του νεφρού είναι παρόμοια με εκείνη των πιο προηγμένων ιατρικά χωρών. Φυσικά, η παροχή των βέλτιστων υπηρεσιών υγείας σε καρκινοπαθείς ασθενείς δεν εξασφαλίζεται από μια μεμονωμένη κατάκτηση, αλλά από συνεχή αγώνα, τον οποίο δίνουν με αυταπάρνηση πρωτίστως οι ασθενείς και οι συγγενείς τους, αλλά και η πολιτεία, η ακαδημαϊκή κοινότητα καθώς και οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία όλης της χώρας.

Ο κ. Αριστοτέλης Μπάμιας είναι καθηγητής Θεραπευτικής – Παθολογίας – Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής 2ης Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ερευνητικής Ομάδας Ουρογεννητικού Καρκίνου (ΕΕΟΟΓΕΚ, www.eeoogek.gr)