Ενας ηρωικός Μάρτιος 201 χρόνια νωρίτερα

«Κι είναι όπως είναι οι βράχοι τους, και σουβλεροί και ολόρθοι

ολόγυμνοι και απάτητοι και ξεμοναχιασμένοι,

τα Κακοβούνια, ο Ματαπάς. Κουρσάροι για κουρσάρους»…

Κωστής Παλαμάς,
«Φλογέρα του Βασιλιά»

Στη Μάνη η «πυξίδα» της Ιστορίας δείχνει μια συγκεκριμένη ημέρα: 17 Μαρτίου! Μια ημέρα με ιδιαίτερη αξία για τους κατοίκους της περιοχής. Οι πρόγονοί μας, προεστοί, κλήρος και λαός, 8 ημέρες πριν από την 25η Μαρτίου του 1821 συγκεντρώθηκαν στην Αρεόπολη τη 17η του ίδιου μήνα. Στο σημείο αυτό τούς κάλεσε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης για να δώσουν τον όρκο για την ελευθερία της πατρίδας μας. Ορκίστηκαν: «Τούρκος μην μείνει στον Μοριά, ούτε στον κόσμο όλον! Νίκη ή θάνατος».

Δύο χρόνια πριν, οι τρεις μεγαλύτερες οικογένειες της Μάνης εκείνα τα χρόνια, οι Μαυρομιχαλαίοι, οι Γρηγοράκηδες και οι Τρουπάκηδες, που «αλληλοτρώγονταν» χρόνια για την πρωτοκαθεδρία στον τόπο, συμφιλιώθηκαν επιτέλους για το κοινό καλό και με την καθοδήγηση της Φιλικής Εταιρείας έδωσαν όλοι μαζί το «παρών» για την ελευθερία και τη σωτηρία της πατρίδας. Ο γενικός ξεσηκωμός ήταν πλέον γεγονός.

Ολοι ενωμένοι, έτσι, οδεύουν προς την Καλαμάτα κι αργότερα για Μυστρά και Μονεμβασιά. Η συνέχεια και η ευόδωση του Αγώνα είναι γνωστές. Ο Αγώνας των Ελλήνων είναι νικηφόρος σε στεριά και θάλασσα.

Οι φτωχοί Μανιάτες, ως γνήσιοι απόγονοι Σπαρτιατών, θεωρούν ευτυχισμένο τον ελεύθερο άνθρωπο. Τους προτρέπει και ο Ρήγας στον «Θούριό» του: «Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά, ως πότε στις σπηλιές σας κοιμάστε σφαλιστά;».

Πριν από την Επανάσταση

Η Μάνη ήδη από το 1453 και την Αλωση της Πόλης αποτελούσε καταφύγιο και ορμητήριο γνωστών πολεμιστών και ανυπότακτων Ελλήνων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα Ορλοφικά (και την επανάσταση του 1770 που δεν πέτυχε), όταν στο Λιμένι της Αρεόπολης ήρθαν απεσταλμένοι της Μ. Αικατερίνης οι αδελφοί Ορλόφ για να ξεσηκώσουν τη Μάνη και την Πελοπόννησο κατά των Τούρκων.

Ο Λάμπρος Κατσώνης το 1792 στο Πόρτο Κάγιο του Ταινάρου έστησε το ορμητήριό του. Στη Μάνη επίσης έζησαν και κατέφυγαν ο πρωτοκλέφτης Καπετάν Ζαχαριάς και άλλοι κλέφτες και καπεταναίοι του Μοριά. Αφήσαμε για το τέλος τον Γέρο του Μοριά, τον θρυλικό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, που κατέφυγε στη Μάνη, όπου φιλοξενήθηκε και ανδρώθηκε στους πύργους της. Ετσι λοιπόν η Μάνη συνέβαλε με τον δικό της υπερήφανο τρόπο στην προετοιμασία του ξεσηκωμού των Ελλήνων. Οι κάτοικοί της έδωσαν τον όρκο για τη λευτεριά στις 17 Μαρτίου 1821. Στις 23 Μαρτίου 1821 η Καλαμάτα απελευθερώνεται.

Αμέσως μετά συγκροτείται η δωδεκαμελής Μεσσηνιακή Γερουσία με πρόεδρό της τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, η οποία αποστέλλει στα χριστιανικά έθνη την προκήρυξη «Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς».

Οι γυναίκες στον Αγώνα

Παράλληλα, καθοριστική ήταν η συμβολή της Μανιάτισσας στην εξέλιξη του αγώνα για την ελευθερία. Στα τέλη Ιουνίου 1826 οι Μανιάτισσες στο ακρογιάλι του Δυρού (όπου και τα περίφημα σπήλαια), παρότι αιφνιδιάζονται στην απόβαση του Ιμπραήμ, δεν το βάζουν στα πόδια, αλλά αντιστέκονται σθεναρά ακόμη και με τα δρεπάνια του θερισμού! Την ίδια στιγμή, οι άνδρες της Μάνης στη Βέργα του Αλμυρού (δυτικό σύνορο της Μάνης) πολεμούσαν τον ίδιο εχθρό. Τον Αύγουστο του 1826, δυο μήνες μετά, η νίκη των μανιάτικων όπλων κατά του Ιμπραήμ ολοκληρώνεται στον ιστορικό Πολυάραβο… Εκεί διακρίθηκε για τη συμμετοχή του στη νικηφόρα μάχη του Πολυάραβου, όπου απέτρεψε την κατάληψη της Μάνης από τις στρατιές του Ιμπραήμ, ο Ηλίας Τσαλαφατίνος, που ήταν μανιάτης πολεμιστής και αξιωματικός. Γεννήθηκε στο Οίτυλο ανάμεσα στο 1780 και το 1782 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1856. Χαρακτηριζόταν από την απλότητα, την ταπεινότητα και τον πατριωτισμό του.

Η σημαία της Μάνης

Ο λόγος που η σημαία της Μάνης παρήλασε πρώτη στην παρέλαση στο Σύνταγμα για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του ’21 βασίζεται στο γεγονός της 17ης Μαρτίου του 1821, όπου οι Μανιάτες με αρχηγό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη συγκεντρώθηκαν στην Αρεόπολη και κήρυξαν πρώτοι την έναρξη της Επαναστάσεως στήνοντας το λάβαρο του Αγώνα προ του ιερού ναού των Ταξιαρχών.

Γιατί όμως η σημαία έχει αυτή τη μορφή; Οι Μανιάτες έβαλαν στο κέντρο του λάβαρού τους τον σταυρό για να τονίσουν τη χριστιανική τους πίστη. Επειτα έγραψαν «Νίκη ή Θάνατος» και όχι «Ελευθερία ή Θάνατος», που υπάρχει σε άλλες προεπαναστατικές σημαίες, διότι η περιοχή της Μάνης ήταν ελεύθερη. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων της Τουρκοκρατίας οι Μανιάτες διεξάγουν συνεχείς αγώνες για να διατηρήσουν ελεύθερη τη μικρή αυτή γωνιά της πατρίδας μας. Ετσι κατάφεραν να αποτελούν μια ημιαυτόνομη ηγεμονία. Τέλος, η φράση «Ή ταν ή επί τας» παραπέμπει στους προγόνους των Μανιατών, τους αρχαίους Σπαρτιάτες.