Ενα… οδοιπορικό στην παλιά πόλη

Ανεβαίνοντας στην Ανω Πόλη, στην Παλιά Πάτρα, ο επισκέπτης μπορεί εύκολα να συνειδητοποιήσει πως η σύγχρονη πόλη συμβιώνει με το παρελθόν της, ζει με τα αρχαία ερείπιά της, συνομιλεί σχεδόν μαζί τους, αφήνοντας να ξεδιπλώνονται και οι δύο προσωπικότητές της: από τη μια η Πάτρα από τον 2ο μ.Χ. αιώνα, με το Ρωμαϊκό Ωδείο της, τα έργα υποδομής, τα βυζαντινά υδραγωγεία και το κάστρο της, ένα είδος φύλακα-άγγελου της πόλης, φτιαγμένο από Φράγκους, Ενετούς και Τούρκους και όπου κατοικεί το στοιχειό της πόλης, η Πατρινέλα, ένα μαρμάρινο άγαλμα ανδρός εντοιχισμένο στο μεσημβρινό τείχος του. Από την άλλη, η σύγχρονη πόλη αιωρείται ανάμεσα στο παλιό και το καινούριο.

Η Πάτρα τη Ρωμαϊκή περίοδο περνάει τη μεγαλύτερη ακμή της ιστορίας της. Η Colonia Augusta Achaica Patrensis, η αποικία του Αυγούστου, αποτελεί κοσμοπολίτικο κέντρο με οικονομική, πολιτισμική και πνευματική άνθηση. Υδραγωγείο, ρωμαϊκή γέφυρα, πολυτελές ιδιωτικό λουτρό, επιβλητικά ψηφιδωτά δάπεδα είναι κάποια από τα ρωμαϊκά μνημεία της πόλης.

Επιβλητικότερο από το Ηρώδειο

Το πρώτο μνημείο που δεσπόζει στην Ανω Πόλη είναι, αναμφισβήτητα, το Ρωμαϊκό Ωδείο. Είναι το πιο μεγαλοπρεπές κτίσμα που πιθανότατα κατασκευάστηκε την εποχή του Καίσαρα Αυγούστου (2ος αι. μ.Χ.). Ο Παυσανίας (Αχαϊκά) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ήταν παλαιότερο και επιβλητικότερο από το Ηρώδειο στην Αθήνα, αλλά όχι εξίσου μεγάλο. Συνδεόταν με την αγορά της πόλης στα ανατολικά, γεγονός που δικαιολογείται από τη νοοτροπία της εποχής, όταν το θέατρο ενσωματωνόταν στο αστικό τοπίο. Μετά τη ρωμαϊκή παρακμή, το Ωδείο υπέστη ζημιές από φυσικές καταστροφές και επιδρομές. Από το 1889 ξεκίνησε η σταδιακή αποκάλυψή του και μετά από δεκαεπτά αιώνες το Ρωμαϊκό Ωδείο επανήλθε στο καλλιτεχνικό προσκήνιο της πόλης!

Σχεδόν διαγώνια ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το αρχαίο ρωμαϊκό στάδιο (80-90 μ.Χ.). Είναι έργο της εποχής του Δομιτιανού και «δώρο» του αυτοκράτορα προς την πόλη για την επέτειο των εκατό χρόνων από την ίδρυση της αποικίας. Πρόκειται για ένα μεγάλο αμφιθεατρικό κτίσμα μακρόστενο με δύο ή τρία διαζώματα και κάτω από αυτά διατηρούνται υπόγειοι διάδρομοι και δωμάτια.

Ενα από τα πιο συχνά σημεία διέλευσης στην πόλη είναι η πλατεία Αγίου Γεωργίου. Βρίσκεται πάνω από τις σκάλες της Γεροκωστοπούλου μπροστά από το Ρωμαϊκό Ωδείο και αποτελεί σήμα κατατεθέν για την Ανω Πόλη της Πάτρας.  Σύμφωνα με ιστορικές πηγές πήρε το όνομά της από τον ναό του Αγίου Γεωργίου που ήταν μέσα στον χώρο του Ρωμαϊκού Ωδείου, στο πίσω μέρος του. Ο ναός βρισκόταν εκεί πριν από την επανάσταση του 1821.

Καλοδιατηρημένο το Κάστρο

Το Κάστρο της Πάτρας είναι παλαιό φρούριο της πόλης και το πλέον σημαντικό καλοδιατηρημένο μνημείο της. Βρίσκεται σε έναν χαμηλό λόφο σε απόσταση 800 μ. περίπου από την ακτή του Πατραϊκού κόλπου. Τα τείχη του περικλείουν μία έκταση 22.725 τ.μ. Χτίστηκε επάνω στα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης κατά το δεύτερο μισό του 6ου μ.Χ. αιώνα από τον Ιουστινιανό. Στους Βυζαντινούς αιώνες, μέχρι τον ερχομό των Φράγκων (1205) πολιορκήθηκε από Σλάβους, Σαρακηνούς, Βούλγαρους, Νορμανδούς κ.ά., χωρίς όμως να κατορθώσουν να το κατακτήσουν. Στα 805 μ.Χ. οι κάτοικοι της πόλης πολιορκήθηκαν στο κάστρο από Σλάβους και Σαρακηνούς και η νίκη τους  αποδόθηκε, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, σε θαύμα του πολιούχου Αγίου Ανδρέα, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε στην αναχαίτιση των βαρβαρικών επιδρομών στην Πελοπόννησο. Οι φράγκοι σταυροφόροι το επέκτειναν, το ενίσχυσαν και άνοιξαν τάφρο στις τρεις πλευρές του. Το Κάστρο πέρασε στα χέρια των Ελλήνων μόλις το 1828, μετά την παράδοσή του από την τουρκική φρουρά στον γάλλο στρατηγό Μεζόν.

Συνεχίζοντας την περιήγησή μας σταματάμε στην εκκλησία του Παντοκράτορα (9ος μ.Χ.) που είναι από τα παλαιότερα οικοδομήματα της Πάτρας και αντίγραφο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Τζαμί κατά την οθωμανική εποχή, δεσπόζει με τον μιναρέ του στην εικονογραφία αυτής της περιόδου. Γνωστό ως Κιουρσούμ Τζαμί (μολυβδοσκέπαστο) από τις μολύβδινες επενδύσεις των τρούλων του, μετατράπηκε το 1678 σε Ναό του Αγίου Μάρκου από τον Φραντσέσκο Μοροζίνι, για να γίνει και πάλι τζαμί μετά το τέλος της βραχύβιας Ενετοκρατίας.

Προχωρώντας ευθεία συναντάμε το Χαμάμ στην οδό Μπουκαούρη, στην Ανω Πόλη. Χρονολογείται από το 1400 και λειτουργεί ανελλιπώς από τότε. Κατασκευάστηκε  επί Ενετοκρατίας και διατηρήθηκε αργότερα από τους Τούρκους.

Τελειώνοντας την περιήγησή μας στην Παλιά Πόλη βλέπουμε το Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο, νεοκλασικό κτίριο του δανού αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen, το οποίο λειτούργησε ως νοσοκομείο από το 1872 έως το 1973.