Εκπέμπει αξιοπιστίαεδώ και έναν αιώνα

«Να ενημερώνει, να εκπαιδεύει και να ψυχαγωγεί». Αυτές είναι οι αρχές που διέπουν το BBC, τη δημόσια ραδιοτηλεόραση της Βρετανίας, που κλείνει 100 χρόνια εφέτος. Στις 14 Νοεμβρίου 1922, στις 6 το απόγευμα, ο Αρθουρ Μπάροουζ διάβασε ένα δελτίο ειδήσεων που περιλάμβανε μια αστυνομική είδηση, μια πολιτική, αθλητικά και πρόγνωση καιρού: αυτή ήταν η πρώτη εκπομπή του ραδιοφώνου του BBC, δηλαδή της Βρετανικής Ραδιοτηλεοπτικής Εταιρείας που ξεκίνησε τότε με προσωπικό τεσσάρων ατόμων. Σήμερα είναι το μεγαλύτερο ραδιοτηλεοπτικό μέσο παγκοσμίως, απασχολεί περισσότερα από 23.000 άτομα, έχει 10 κανάλια στο Ηνωμένο Βασίλειο, 59 τοπικούς, εθνικούς και διεθνείς ραδιοφωνικούς σταθμούς και διαθέτει ανταποκριτές και γραφεία σε 41 χώρες στον κόσμο.

Ενας από τους ανθρώπους που αντιλήφθηκαν από νωρίς τη δύναμη του μέσου ήταν ο βασιλιάς Γεώργιος Ε’, ο οποίος καθιέρωσε ήδη από το 1932 την παράδοση του χριστουγεννιάτικου βασιλικού διαγγέλματος.

Συνυφασμένο
με την ενημέρωση

Εκτός Ηνωμένου Βασιλείου, το BBC είναι συνυφασμένο πρωτίστως με την ενημέρωση: από την Ελληνική Υπηρεσία του BBC που παρείχε τη μοναδική αντικειμενική πηγή ενημέρωσης («Εδώ Λονδίνο…») στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της χούντας, ως το BBC World, το κανάλι με τις 24ωρες διεθνείς ειδήσεις που εκπέμπει σήμερα στις περισσότερες χώρες του κόσμου, και στην Ελλάδα.

Για τους Βρετανούς, πάντως, το «πετράδι στο στέμμα» του BBC είναι οι σειρές φυσικής ιστορίας που τα τελευταία 70 χρόνια εκπαιδεύουν και ψυχαγωγούν το κοινό με εξαιρετικές εκπομπές για την άγρια φύση, το περιβάλλον και τον πλανήτη Γη από κορυφαίους του είδους, όπως ο Ντέιβιντ Ατένμπορο που ξεκίνησε να εργάζεται για το BBC το 1952.

Το όραμα του Τζον Ριθ

Ο Τζον Ριθ, ο πρώτος διευθυντής του BBC, ένας πανύψηλος σκωτσέζος καλβινιστής που προίκισε τη βρετανική δημόσια ραδιοτηλεόραση με την αρχή «να ενημερώνει, να εκπαιδεύει και να ψυχαγωγεί» και έκανε το παν για να την κρατήσει μακριά από την εμπορευματοποίηση, είχε το όραμα να «ενώσει το έθνος» μέσω της ραδιοτηλεόρασης, τόσο της τεχνολογίας όσο και του θεσμού.

Η στέψη της Ελισάβετ

Η πρώτη εκπομπή που θεωρείται ότι πραγματικά ένωσε το βρετανικό έθνος ήταν η ζωντανή μετάδοση της στέψης της βασίλισσας Ελισάβετ στις 2 Ιουνίου 1953.

Υπολογίζεται ότι σχεδόν 20 εκατ. τηλεθεατές (το 56% των Βρετανών) παρακολούθησαν τη στέψη (σε τρία εκατομμύρια τηλεοράσεις που υπήρχαν τότε στο Ηνωμένο Βασίλειο), αν και δεν έλειψαν οι πολέμιοι της μετάδοσής της, ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ, επειδή θα έμπαιναν τηλεοπτικές κάμερες πρώτη φορά στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ: οκτώ εκατ. την παρακολούθησαν στο σπίτι τους, 10 εκατ. σε σπίτια φίλων, 1,5 εκατ. σε δημόσιες προβολές ενώ άλλα 11,7 εκατ. την άκουσαν στο ραδιόφωνο. Κατά τους ειδικούς στην ιστορία της βρετανικής ραδιοτηλεόρασης, αν και επόμενες ζωντανές μεταδόσεις προσέλκυσαν μεγαλύτερο κοινό (για παράδειγμα, 28 εκατ. ο γάμος του Καρόλου με τη Νταϊάνα το 1981), η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ έδωσε την εντονότερη αίσθηση ότι οι Βρετανοί σε όλη τη χώρα, όπου η τηλεόραση είχε πρόσφατα εξαπλωθεί εκτός Λονδίνου, βίωσαν την ίδια εμπειρία.

Στις 25 Ιουνίου 1967, το BBC ήταν το πρώτο ραδιοτηλεοπτικό μέσο που ένωσε τον κόσμο μέσω της δορυφορικής τεχνολογίας: η δίωρη εκπομπή «Our World» μεταδόθηκε συγχρόνως σε 24 χώρες και συνέβαλαν σε αυτή οι 14 – η συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν η πρώτη μετάδοση του «All You Need Is Love» των Μπιτλς. Την εκπομπή παρακολούθησαν 23 εκατομμύρια άνθρωποι στο ΗΒ και άλλα 170 εκατ. στον κόσμο.

Χρηματοδότηση
με ειδικό τέλος

Το BBC δεν έχει καθόλου διαφημίσεις. Χρηματοδοτείται κυρίως από ένα ετήσιο τέλος το οποίο οφείλει να πληρώνει όποιος διαθέτει τηλεοπτική συσκευή και ανέρχεται σήμερα σε 154,50 λίρες (184 ευρώ) τον χρόνο, ενώ μέρος των εσόδων του προέρχεται από τις πωλήσεις εκπομπών του στην παγκόσμια αγορά, το 24ωρο διεθνές ειδησεογραφικό κανάλι BBC World News και την ιστοσελίδα bbc.com. Το ετήσιο τέλος για το BBC θεωρείται φόρος και η μη καταβολή του διώκεται ως φοροδιαφυγή.

Αν και η δημόσια τηλεόραση του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετωπίζει ανταγωνισμό από ιδιωτικά κανάλια από το 1955 (έτος ίδρυσης του ITV), καταφέρνει να διατηρεί σήμερα άνω του 30% της τηλεθέασης.

Ανεξαρτησία και εξωστρέφεια

Ο καταστατικός χάρτης του BBC τονίζει την ανεξαρτησία του από την εκάστοτε κυβέρνηση. Το BBC κατηγορείται όμως συχνά από τις βρετανικές κυβερνήσεις ότι είναι προκατειλημμένο υπέρ της αντιπολίτευσης και από την αντιπολίτευση ότι είναι υπερβολικά φιλοκυβερνητικό. Οι Βρετανοί αποκαλούν το κανάλι χαϊδευτικά Μπιμπ, παρατσούκλι που εφηύρε ο Πίτερ Σέλερς.

Σε μια εποχή, όπως η σημερινή, που τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης έχουν γίνει πιο εσωστρεφή (όπως και μεγάλο μέρος των Βρετανών που στηρίζουν το Brexit), το BBC παραμένει εξωστρεφές. Και πολλοί Βρετανοί συνεχίζουν να εμπιστεύονται σήμερα περισσότερο το BBC παρά τα κόμματα και τους πολιτικούς.