Εκλεκτικές συχνότητες

Μπία Ντάβου (1932-1996) και Παντελής Ξαγοράρης (1929-2000). Αμφότεροι άφησαν τη δική τους σφραγίδα στη σύγχρονη ελληνική τέχνη, εκείνη με την επίπονη πρακτική που συνδύαζε τη χειροτεχνία με τη βιομηχανική κατασκευή, εκείνος με τα έργα να κινούνταν με άνεση ανάμεσα στην τέχνη, στην επιστήμη και στην τεχνολογία.

Ωστόσο, δεν είναι τόσο γνωστοί όσο αξίζει το πρωτοποριακό τους έργο, το οποίο υπήρξε μπροστά από την εποχή του και εξακολουθεί να παραμένει σύγχρονο. Η Ελενα Παπαδοπούλου του Radio Athènes και ο Ανδρέας Μελάς του χώρου τέχνης Andreas Melas έρχονται να το αλλάξουν αυτό με μια σειρά εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με γενικό τίτλο «Συχνότητες/Frequencies». Σε καθεμία από αυτές το έργο των Ντάβου και Ξαγοράρη θα βρίσκεται σε συνομιλία με εκείνο ξένων ή ελλήνων καλλιτεχνών με το οποίο εφάπτεται με κάποιον τρόπο. Προς το παρόν, έχουν εστιάσει το ενδιαφέρον τους στη δημιουργική περίοδο του ζευγαριού που απλώνεται από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 ως τα τέλη του ’70. Συγκεκριμένα και επί του παρόντος στη σειρά «Κυκλώματα» και «Διαγράμματα» της Ντάβου, έργα δηλαδή πιο αφηρημένης κατεύθυνσης συγκριτικά με τα «Ιστία» για τα οποία είναι περισσότερο γνωστή, και που βασίζονται σε μια σειριακή μεθοδολογία που συνδέει την κυβερνητική, τα μαθηματικά, τον ομηρικό μύθο των ταξιδιών του Οδυσσέα, την ποίηση ή και την προσωπική τραγωδία. Αλλωστε οι Παπαδοπούλου και Μελάς δηλώνουν ότι πρόθεσή τους είναι να ασχοληθούν με τις πιο άγνωστες πτυχές της δημιουργίας της. Τόσο της δικής της όσο και του Ξαγοράρη, όπου έχουν επικεντρωθεί σε αφαιρετικά του σχέδια ζωγραφισμένα στο χέρι αλλά και σε ορισμένα σχέδια υπολογιστή σε χαρτί από τη σειρά «Μετασχηματισμοί» – ο Ξαγοράρης είχε αρχίσει να ερευνά τις δυνατότητες του υπολογιστή στα εικαστικά μέσω της χρήσης γεωμετρικών αρχών, για παράδειγμα.

Παπαδοπούλου και Μελάς, παλιοί γνώριμοι και συνεργάτες μέσα από τη σύμπραξη Andreas Melas & Helena Papadopoulos στον χώρο της γκαλερί AMP του Μελά (Επικούρου και Κορύνης) και σταθερά περιστασιακοί συνεργάτες, έχουν αναλάβει την αρχειοθέτηση, συντήρηση, έρευνα και προώθηση του έργου της Μπίας Ντάβου αλλά και του συζύγου της Παντελή Ξαγοράρη. Διότι ναι μεν ο γιος τους και επίσης εικαστικός Ζάφος Ξαγοράρης έχει δωρίσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου τους στο ΕΜΣΤ, υπάρχει όμως περαιτέρω πλούσιο υλικό που αφορά τη δημιουργική δράση τους. «Νομίζω ότι το ενδιαφέρον μας αναζωπυρώθηκε κατά τη διάρκεια της documenta 14. Ηταν η πρώτη φορά που έβλεπε κανείς τα έργα αυτών των δύο καλλιτεχνών σε ένα πιο διεθνές πλαίσιο. Μετά άρχισαν οι κουβέντες με τον Ζάφο μήπως δείχναμε τη δουλειά τους στο εξωτερικό, ίσως στην Αμερική. Σκοπός δεν είναι να κάνουμε μια μικρή αναδρομική αλλά να αναδείξουμε πόσο επίκαιρη είναι η δουλειά τους. Τα έργα τους δεν έχουν «παλιώσει», είναι σαν να έγιναν χθες» θα εξηγήσει ο Ανδρέας Μελάς.

Για παράδειγμα, στην πρώτη έκθεση της σειράς «Frequencies», η οποία θα διχοτομηθεί ανάμεσα στο Radio Athènes της οδού Πετράκη και στον χώρο Andreas Melas στην Πανδρόσου (πάνω από το παλαιοπωλείο Μαρτίνος), μαζί με τη δουλειά των Ντάβου – Ξαγοράρη θα παρουσιαστούν έργα του Πέτερ Ρόερ (1944-1968) και της Τάουμπα Αουερμπαχ (1981-): έργα σε χαρτί, γλυπτικά αντικείμενα, φωτογραφικό υλικό και ταινίες. Κοινός άξονας ανάμεσα σε αυτούς τους καλλιτέχνες που δεν συναντήθηκαν ποτέ είναι το κοινό ενδιαφέρον για τις μαθηματικές έννοιες, τα σύμβολα, τους κώδικες και τα μοτίβα ως γλώσσες επικοινωνίας.

«Ο Πέτερ Ρόερ ήταν σύγχρονος των Ντάβου και Ξαγοράρη αλλά δεν ήταν γνωστοί, ούτε ήξεραν ο ένας το έργο των άλλων. Εξάλλου, η δουλειά του άρχισε να αναδεικνύεται μετά τον θάνατό του και δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα» θα πει η Ελενα Παπαδοπούλου. Στο Radio Athènes αναμένεται να παρουσιαστούν τα έργα του γερμανού εικαστικού (προέρχονται από το κληροδότημα Estate of Peter Roehr) και είναι μοντάζ από εικόνες τηλεοπτικών σποτ αλλά και μια σειρά σχεδίων. Η δουλειά του τοποθετείται κάπου ανάμεσα στην ποπ αρτ, στον μινιμαλισμό αλλά και στην εννοιολογική τέχνη και συνίσταται σε τυπογραφικά έργα, κολάζ, ταινίες και μοντάζ ήχου και βρίσκεται σε μουσεία όπως το ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης ή το Πομπιντού στο Παρίσι.

Η μόνη καλλιτέχνις εν ζωή της συγκεκριμένης δυαδικής έκθεσης είναι η Τάουμπα Αουερμπαχ. H 41χρονη εικαστικός είναι μία από τις πιο δυναμικές καλλιτέχνιδες της γενιάς της και επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις επιστήμες, τα μαθηματικά και γλωσσικά πρότυπα χρησιμοποιώντας πολλά εκφραστικά μέσα, από τη ζωγραφική και τη γλυπτική ως τον αργαλειό και το καλλιτεχνικό βιβλίο (artist’s book).

H Αουερμπαχ θα παρουσιάσει μια σειρά από έργα από τη σειρά «Static» (στατικές εικόνες) και «Ligature Drawings» (Τυπογραφικά συμπλέγματα). Οπως θα σχολιάσει η Παπαδοπούλου: «Είναι μια σειρά έργων που συνδέεται με τον τίτλο της έκθεσης, ο οποίος έχει να κάνει όχι μόνο με τον ήχο, αλλά και με τις συχνότητες που εκπέμπουμε  ανάλογα με τη διάθεσή μας. Είναι κάτι που αισθανθήκαμε έντονα στη διάρκεια του lockdown, όταν η περιρρέουσα ενέργεια ήταν πολύ ιδιαίτερη και όλοι συνδεόμασταν διαδικτυακά μέσω συχνοτήτων».

Αυτό λοιπόν είναι το πρώτο κεφάλαιο ή «επεισόδιο» από μια σειρά τεσσάρων εκθέσεων με τίτλο «Συχνότητες/Frequencies». Ο σχεδιασμός των υπολοίπων δεν έχει ολοκληρωθεί αλλά το σίγουρο είναι ότι θα πραγματοποιηθούν σε διαφορετικούς χώρους και πόλεις από το 2022 έως το 2024. Η δεύτερη από αυτές, για παράδειγμα, θα λάβει χώρα στην γκαλερί Eva Presenhuber στη Ζυρίχη, όπου απέναντι στους Ντάβου και Ξαγοράρη θα σταθεί η εικαστικός Ιρις Τουλιάτου με έργα ειδικά φιλοτεχνημένα γι’ αυτόν τον σκοπό. Οσον αφορά δε την τρίτη έκθεση, οι Μελάς και Παπαδοπούλου ευελπιστούν να πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη. Παρεμπιπτόντως, έργα της Μπίας Ντάβου θα συμπεριληφθούν σε μια έκθεση που θα πραγματοποιηθεί τον επόμενο Σεπτέμβριο στο μη κερδοσκοπικό καλλιτεχνικό ίδρυμα Amant Foundation της Νέας Υόρκης.

ΙΝFO

«Συχνότητες Ι/Frequencies I»: Radio Athènes (Πετράκη 15) και στον χώρο Andreas Melas (Πανδρόσου 50), από τις 3 Mαρτίου
έως τις 14 Μαΐου.