Εγκλημα στο Γκαζίαντεπ

O Αχμέτ Ουμίτ (1960) γεννήθηκε στο Γκαζίαντεπ της Νότιας Τουρκίας, κοντά στα σύνορα με τη Συρία, και ζει στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε δημόσια διοίκηση στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά και πολιτικές επιστήμες στη Μόσχα. Ηταν μέλος αριστερής οργάνωσης, αγωνίστηκε κατά της στρατιωτικής δικτατορίας της πατρίδας του και άρχισε τη λογοτεχνική του πορεία ως ποιητής. Οταν εγκατέλειψε την πολιτική, ασχολήθηκε με την αστυνομική λογοτεχνία, την οποία χρησιμοποιεί για να μιλήσει για την ιστορία της Τουρκίας και των λαών της.

Το μυθιστόρημα με τον φιλοσοφικό χαρακτήρα Ο γραφέας του παλατιού (πρωτότυπος τίτλος Patasana) αποτελείται από δύο ιστορίες σε δύο διαφορετικές εποχές. Η πρώτη διαδραματίζεται στην αρχαιότητα, όταν στην περιοχή γύρω από την Γκαζίαντεπ, ή Αντέπ, και τον Ευφράτη ζούσαν οι Ασσύριοι και οι Χετταίοι, λαοί που αναμείχθηκαν με άλλους και σήμερα δεν υπάρχουν πια. Σε αυτήν, ο Πατασάνα, γραφέας του παλατιού, αφηγείται σε πινακίδες τη ζωή του και τον έρωτά του για την ωραία Ασμουνικάλ. Η δεύτερη είναι σύγχρονη και εκτυλίσσεται στα τέλη του 20ού αιώνα (το βιβλίο εκδόθηκε το 2000) στην ίδια περιοχή. Εδώ, πρωταγωνιστεί μια γυναίκα, η αρχαιολόγος Εσρά, η οποία συμμετέχει σε αρχαιολογικές έρευνες μαζί με γερμανούς και αμερικανούς αρχαιολόγους. Τα ευρήματά τους είναι σημαντικά, βρέθηκαν πινακίδες των Χετταίων γραμμένες περίπου 2.700 χρόνια πριν.

Ξαφνικά, την επισκέπτεται ο λοχαγός Εσρέφ που της ανακοινώνει τον θάνατο του Χατζή Σετάρ: έπεσε από τον μιναρέ όταν ανέβηκε για να καλέσει τους πιστούς για την προσευχή της Παρασκευής. Κάποιος τον έριξε, άρα πρόκειται για δολοφονία. Ο Εσρέφ πιστεύει πως τον σκότωσαν τρομοκράτες, δηλαδή αντάρτες, μέλη «διασπαστικής» οργάνωσης, για να προκαλέσουν αναταραχή, να φέρουν αναρχία και να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κόσμου στην κυβέρνηση. Η Εσρέφ πιστεύει πως τον σκότωσαν φανατικοί φονταμενταλιστές – η ίδια δέχεται απειλητικά τηλεφωνήματα για να σταματήσουν οι ανασκαφές, οι οποίες θεωρούνται ασέβεια προς τον ιερό τάφο. Μήπως όμως ο Χατζής έπεσε θύμα εκδίκησης, οικογενειακής βεντέτας για λόγους ερωτικούς; Κι ύστερα δολοφονείται ο Ρεσάτ αγάς, της φυλής των Τούρκογλου, προϊστάμενος της αγροφυλακής, άνθρωπος με πολλούς εχθρούς, δολοφόνος και καταδότης. Κι αν τα δύο εγκλήματα είναι πολιτικά ή έστω οφείλονται σε φυλετικό μίσος;

Ο συγγραφέας δεν έχει πρόθεση να γράψει μια ερωτική ιστορία, μολονότι περιγράφει με λεπτομέρειες τη σχέση της Εσρά με τον λοχαγό και τον γάμο με τον πρώην σύζυγό της. Αυτό που θέλει είναι να μιλήσει για την παλιά και τη σημερινή Τουρκία, για τους αρχαίους λαούς της περιοχής, κυρίως για τους Αρμένιους που εξοντώθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα, ή εκτοπίστηκαν για να εκτουρκιστεί η Ανατολία.

Ακόμα για τους Κούρδους που μάχονται κατά του τουρκικού καθεστώτος ζητώντας την ανεξαρτησία τους, για νεκρούς τρομοκράτες και άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας, για τις επιμειξίες των φυλών, για πολίτες που είναι μουσουλμάνοι στους τύπους, αλλά κρυφοί χριστιανοί στην πραγματικότητα.

Επίσης, αναφέρεται στην τότε υποστήριξη των Γάλλων και των Ρώσων προς τους Αρμένιους, ώστε να φτιάξουν δικό τους κράτος. Ειδικά για τους Αρμένιους, τολμά να γράψει πως οι Τούρκοι ήταν οι πρώτοι στον κόσμο «που πραγματοποίησαν την πρώτη μαζική γενοκτονία» (σελ. 425). Πιο κάτω σημειώνει πως καμία από τις επόμενες τουρκικές κυβερνήσεις δεν παραδέχθηκε πως «υπήρξε γενοκτονία».

Στην ουσία, ο Ουμίτ, θαρραλέος μυθιστοριογράφος, στον Γραφέα του παλατιού αφηγείται την ιστορία της γενέτειράς του, μα και της Τουρκίας, και δεν διστάζει να νουθετεί τους συμπατριώτες του – διά στόματος ενός ήρωά του – να ρίξουν μια ματιά στην Ιστορία τους: «αν το κάνετε, θα λύσετε και το Κουρδικό».

{SYG}Αχμέτ Ουμίτ{SYG}{TIT}Ο γραφέας του παλατιού{TIT}{EKD}Μετάφραση Στέλλα Βρετού.Εκδόσεις Πατάκη, 2020, σελ. 540, τιμή 19,90 ευρ{EKD}ώ