Δυστυχισμένοι και απείθαρχοι μαθητές

Ο Ρούντολφ Ντράικορς εξήγησε πολύ καλά τους βασικούς λόγους που τα παιδιά έχουν τόσο δυσλειτουργικές/προβληματικές συμπεριφορές. Κάθε παιδεία και κάθε πολιτισμός αναπτύσσει ένα ξεχωριστό ιδανικό για την ανατροφή των παιδιών. Παλιότερα κάθε πολιτισμός είχε τους δικούς του κανόνες που καθόριζαν ακριβώς τι έπρεπε να κάνει ο καθένας. Ολες οι συμπεριφορές ήταν καθορισμένες από την παράδοση.

Ο δυτικός πολιτισμός υπήρξε πιο σύνθετος από τις πρωτόγονες κοινωνίες, ωστόσο δεν του έλειπαν τα παραδοσιακά πρότυπα για την ανατροφή των παιδιών. Υπήρχαν αρχές όπως «τα παιδιά δεν πρέπει να ακούγονται» και κανόνες όπως «θα κάνεις αυτό που λέω». Ωστόσο η έννοια της δημοκρατίας που ολοένα δυνάμωνε μέσα μας άλλαξε βαθιά τον ίδιο τον δυτικό πολιτισμό.

Η ανθρωπότητα έφτασε σιγά-σιγά στο σημείο να συνειδητοποιήσει πως οι άνθρωποι έχουν πλαστεί ίσοι όχι μονάχα απέναντι στον νόμο, αλλά και απέναντι στους συνανθρώπους τους. Η ανάπτυξη αυτής της ιδέας έκανε τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι η δημοκρατία δεν είναι μόνο ένα πολιτικό ιδανικό, αλλά τρόπος ζωής. Ηταν η δημοκρατία αυτή που άλλαξε ριζικά τον τρόπο ανατροφής των παιδιών, που καθόρισε την ισότητα και την αρχή ότι ο καθένας αποφασίζει για τον εαυτό του.

Αυτή η αλλαγή στη κοινωνική μας δομή δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή από τους ενηλίκους που αρνούνται να δεχτούν ότι τα παιδιά είναι κοινωνικά ίσα με αυτούς και αυτή η άρνηση πηγάζει από την πολιτιστική μας κληρονομιά ότι οι άνθρωποι είναι ανώτεροι ή κατώτεροι σύμφωνα με την ηλικία, το γένος, τη σοφία κ.ά. Ισότητα όμως δεν σημαίνει ομοιομορφία, σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι, άσχετα με τις ατομικές τους διαφορές και ικανότητες, έχουν τις ίδιες ανάγκες αξιοπρέπειας και σεβασμού.

Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο κοινωνικό κλίμα. Γρήγορα αντιλήφθηκαν πως έχουν μερίδιο στα ίσα δικαιώματα και δεν ανέχονται την αυταρχική σχέση κυριαρχίας και υποταγής. Από την άλλη μεριά, οι γονείς βλέπουν τα παιδιά ίσα με αυτούς και έχουν ελαττώσει τις πιέσεις του τρόπου ανατροφής. Το πρόβλημα είναι πως δεν έχουν βρει τους νέους τρόπους, στερεωμένους πάνω σε δημοκρατικές αρχές, που θα καθοδηγήσουν και θα διδάξουν τα παιδιά τους για έναν δημοκρατικό τρόπο ζωής.

Ακόμη και οι παιδαγωγοί/εκπαιδευτικοί αναγνώρισαν την ανάγκη για δημοκρατικές σχέσεις και έχουν την ειλικρινή επιθυμία να είναι δημοκρατικοί, ωστόσο υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με την εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών. Το αποτέλεσμα είναι, ως κοινωνία, να πάρουμε για ελευθερία την επιτρεπτικότητα και για δημοκρατία την αναρχία. Για πολύ κόσμο δημοκρατία σημαίνει ελευθερία να κάνεις ό,τι θέλεις. Τα παιδιά έφτασαν στο σημείο να περιφρονούν τους περιορισμούς γιατί φαντάζονται πως έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν. Αυτό όμως δεν είναι ελευθερία, αλλά ασυδοσία.

Αυτό που πρέπει να διδαχθούν είναι τις αρχές και τους περιορισμούς που είναι αναγκαία στην ομαδική συμβίωση. Οι σωστοί περιορισμοί (όρια) δίνουν αίσθημα ασφάλειας, χωρίς αυτά τα παιδιά νιώθουν χαμένα. Τα βλέπουμε δυστυχισμένα και απείθαρχα να ψάχνουν τρόπους να προκαλέσουν.

Η αλλαγή θα έρθει αν κοινωνικά μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το αυταρχικό σύστημα που απαιτεί υποταγή και στραφούμε σε αρχές βασισμένες στην ελευθερία και στην προσωπική ευθύνη.

Η κυρία Σοφία-Χριστίνα Αραμπατζή είναι ψυχολόγος, γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεύτρια.