Αντρί Σνερ Μάγκνασον: «Η πολιτική είναι το “Game of Thrones” της εποχής μας»

Του λέω ξεκινώντας τη συζήτηση ότι συνάντησα για πρώτη φορά την Ισλανδία στο «Ταξίδι στο κέντρο της Γης» του Ιουλίου Βερν, μέσα από την κατάβαση των ηρώων στο ηφαίστειο Γιόκουλ Σνέφελς. Μου απαντά ότι εκείνος συνάντησε την Ελλάδα στα βιβλία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. «Πιο εύκολα πετυχαίνεις την Ελλάδα σε βιβλίο παρά την Ισλανδία» παρατηρεί γελώντας. Συνειδητοποιημένος περιβαλλοντικός ακτιβιστής και ταυτόχρονα ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Ισλανδίας, δημιουργός μιας νεανικής λογοτεχνίας που κλείνει το μάτι στους ενηλίκους και ενίοτε εκδρομέας στα χωράφια της επιστημονικής φαντασίας, ο 46χρονος Αντρί Σνερ Μάγκνασον βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα όπου μιλήσαμε για τον Αϊνστάιν, τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό και την κλιματική αλλαγή.

Υπάρχει μια ιδιαιτερότητα στα βιβλία σας: ενώ απευθύνεστε στα παιδιά, κρύβετε μέσα και πολλά στοιχεία που μιλούν στους γονείς.

«Προτιμώ να ξεφεύγω από τις κατηγορίες – στον εκδοτικό χώρο υπάρχει η τάση να χωρίζονται όλα σε ηλικίες, για παιδιά 6-9 ετών, 9-12 ετών και ούτω καθεξής. Αυτό όμως είναι σύμπτωμα της κοινωνίας μας γενικότερα, μας θρυμματίζει και μας κατατάσσει σε κουτάκια του μάρκετινγκ, με αποτέλεσμα οι κοινές μας εμπειρίες να μειώνονται. Αρχής γενομένης από αυτή των γονέων με τα παιδιά, γι’ αυτό και συνειδητά στα βιβλία μου “Τιμακιστάν” και “Τα παιδιά του γαλάζιου πλανήτη” προσπάθησα να υπερβώ αυτά τα όρια – άλλωστε και ως πατέρας εκνευρίζομαι όταν διαβάζω στο παιδί μου κάτι που δεν απολαμβάνω και ο ίδιος. Στόχος μου ήταν λοιπόν να γράψω ένα βιβλίο που θα εκπλήσσει και τους γονείς και να είναι τελικά οι γονείς εκείνοι που θα ρωτούν το παιδί “να διαβάσουμε και παρακάτω;”».

Οπως, για παράδειγμα, στο σημείο που στα «Παιδιά του γαλάζιου πλανήτη» ο δημαγωγός πρωταγωνιστής διοργανώνει ένα δημοψήφισμα και επιχειρεί να πείσει τα παιδιά να ψηφίσουν να κρατήσουν τον ήλιο αποκλειστικά στη δική τους πλευρά του πλανήτη.

«Οταν βρισκόμουν στο στάδιο του σχεδιασμού αναζητούσα έναν νέο τύπο κακού και μου ήρθε η ιδέα αυτού του εμπόρου / πολιτικού / μάγου / κωμικού που προσφεύγει σε αυτές τις εκλογές. Προς στιγμήν αναρωτήθηκα μήπως χρησιμοποιώ πολύ βαριές μεταφορές για τα παιδιά. Ομως, με το να προσθέσω απλώς αυτό το στοιχείο ξαφνικά εμφανίστηκαν μαζί του όλα τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας – περιβάλλον, λαϊκισμός, δημοκρατία. Και θυμήθηκα τις σπουδές μου στη φυσική, την απλότητα της εξίσωσης του Αϊνστάιν για την ισοδυναμία μάζας και ενέργειας, Ε=mc2: αν έμενα στα απλά πράγματα, αν είχα μόνο έναν ενήλικο και παιδιά στο βιβλίο, όχι βασιλιάδες, δράκους και κάστρα, θα μπορούσα ίσως να δείξω πως πράγματα που νομίζουμε άσχετα, στην πραγματικότητα σχετίζονται μεταξύ τους – εξ ου και η μεταφορά για τον ήλιο και τη δημοκρατία».

Εχετε μια ιδιαίτερη ευαισθησία για το περιβάλλον. Το 2006 γράψατε το βιβλίο «Dreamland» για να αποτρέψετε την ενδεχόμενη καταστροφή του ποτάμιου συστήματος της Ισλανδίας από την εισβολή της βιομηχανίας αλουμινίου.

«Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 η βιομηχανία άρχισε να ενδιαφέρεται για απομακρυσμένα μέρη όπως η Ισλανδία όπου υπάρχουν μεγάλα ποτάμια συστήματα που εμείς αποκαλούμε “φύση”, αλλά οι μηχανικοί προτιμούν να ονομάζουν “ανεκμετάλλευτους πόρους”. Οι ποταμοί και οι καταρράκτες της Ισλανδίας βρέθηκαν να κινδυνεύουν γιατί τα ποσά ενέργειας που καταναλώνει ένα εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου ισοδυναμούν με εκείνα που καταναλώνουν 1.000.000 άνθρωποι. Η κυβέρνηση επιχειρούσε να μας πείσει ότι μια τέτοια κίνηση θα έφερνε εισοδήματα και ευημερία. Εγώ και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες όμως αισθανθήκαμε ότι η επένδυση αυτή ήταν αντίθετη με όσα πιστεύαμε ότι αντιπροσωπεύει η ταυτότητα της χώρας. Αλλά και ορθολογικά αν το έβλεπε κανείς, καμία χώρα δεν είχε ευνοηθεί πολιτικά ή οικονομικά διευκολύνοντας μία και μόνη βιομηχανία να καταστεί κυρίαρχη. Εγκατέλειψα λοιπόν για λίγα χρόνια τη λογοτεχνία και πέρασα στον ακτιβισμό. Ξεκίνησα το “Dreamland” ως παράπλευρο εγχείρημα, αλλά κατέληξε η κύρια ενασχόλησή μου».

Τι αποκομίσατε από αυτή την εμπειρία;

«Χάσαμε μια πολύ όμορφη περιοχή, καταφέραμε όμως να ανακηρυχθούν όλα οι υπόλοιποι ποταμοί εθνικό πάρκο. Και έμαθα και πολλά για την εξουσία, την πολιτική, το “Game of Thrones” της εποχής μας».

Κι έτσι ξεκίνησε η πορεία της υποψηφιότητάς σας για την προεδρία της Ισλανδίας το 2016;

«Δεν υπήρξα ποτέ μέλος πολιτικού κόμματος και στην Ισλανδία κανονικά ο πρόεδρος δεν πρέπει να είναι πολιτική προσωπικότητα. Εγώ κατηγορήθηκα ότι ήμουν υπερβολικά πολιτικός – γιατί ήθελα να ορθώσω το ανάστημά μου υπερασπιζόμενος έναν σκοπό. Βλέπετε, ο πρόεδρος θα πρέπει να προσέρχεται σε εγκαίνια και να κόβει κορδέλες. Εγώ ήθελα να προβάλω κάποιες αξίες. Το σκεπτικό μου ήταν σε μια εποχή όπου η κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των παγετώνων, η άνοδος της στάθμης των ωκεανών απειλούν τον πλανήτη και ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ αντιτίθεται στην πρόοδο στο συγκεκριμένο ζήτημα, ο δικός μας πρόεδρος θα πρέπει να αρθρώνει πολιτικό λόγο. Μπήκα λοιπόν στο παιχνίδι, έλαβα 23% στο Ρέικιαβικ, αλλά στην ύπαιθρο με θεώρησαν υπερβολικά ριζοσπάστη και έμεινα τρίτος».

Στην κλίμακα μιας μικρής χώρας μια τέτοια παρέμβαση είναι αποτελεσματική. Σε πλανητικό επίπεδο τι θα χρειαζόταν για να ανατραπεί η πλανητική υπερθέρμανση;

«Τα νεότερα στοιχεία λένε ότι για να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή απαιτούνται μηδενικές εκπομπές ρύπων ως το 2050. Αυτό είναι επιστημονική φαντασία. Απαιτεί τέτοια κινητοποίηση και τέτοιες πολιτισμικές ανατροπές που μοιάζει σχεδόν αδύνατον. Αν δει κανείς όμως τα επιτεύγματα της επιστήμης του 20ού αιώνα, από τις απαρχές της πτήσης ως την υπερπτήση του Ατλαντικού δεν μεσολαβούν παρά 20 χρόνια, από την ανακάλυψη του νετρονίου ως την ατομική βόμβα λιγότερα από 15. Οταν ο άνθρωπος θέλει πραγματικά να πετύχει κάτι, τότε μπορεί να το κάνει. Τα τελευταία 20 χρόνια δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στον φυσικό μας κόσμο – τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα, τα σπίτια μας είναι λίγο-πολύ τα ίδια. Τα επόμενα 30 χρόνια πρέπει να αλλάξουν πάρα πολλά. Λέγεται ότι οι νέοι σήμερα δεν έχουν κίνητρα. Ισως αυτό να συμβαίνει γιατί τα σημερινά κίνητρα του πολιτισμού μας εναντιώνονται στην επιστήμη. Η επιστήμη λέει ότι πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες. Αν τα κίνητρα των νέων ευθυγραμμιστούν με τα κελεύσματα της επιστήμης, αν θελήσουμε να εντείνουμε τις προσπάθειές μας στην κατεύθυνση που μας δείχνει, τότε πολλά μπορούν να γίνουν σε σύντομο χρόνο. Και αυτό δεν είναι ευσεβής πόθος, είναι ελπίδα βασισμένη σε γεγονότα».