«Η Αγαύη μοιάζει με τη Μήδεια»






«Κάθε ρόλος του αρχαίου δράματος έχει ενδιαφέρον για μένα.
Τώρα ήρθε η ώρα της Αγαύης, και αυτό που με απασχολεί είναι το αποτέλεσμα. Οι «Βάκχες» είναι ένα δύσκολο, δυσανάγνωστο, σχεδόν κρυπτικό, θα έλεγα, έργο. Απαιτεί μελέτη. Και εμείς ελπίζω με την παράστασή μας να φωτίσουμε μια πτυχή του έργου». Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η οποία ερμηνεύει την Αγαύη στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, συμμετέχει στην παράσταση που έρχεται από την Κύπρο και διαθέτει κύπριους στην πλειονότητά τους συντελεστές. «Δεν ξέρουμε με αυτό το έργο τι θέλει να πει ο Ευριπίδης και γι’ αυτό η δουλειά που πρέπει να κάνουμε είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ενώ έχει κατηγορηθεί ως άθεος, με τις «Βάκχες» επιχειρεί να επιστρέψει στη θρησκεία; Και αν ναι, γιατί; Αναγνωρίζει τελικά την ύπαρξη του θείου; ή μέσα και από αυτή την τραγωδία εξακολουθεί να κάνει κριτική στο θείο, να το σατιρίζει; Δεν ξέρουμε ούτε μπορούμε να δώσουμε απάντηση. Την απάντηση την πήρε μαζί του. Μην ξεχνάμε ότι είναι το στερνό του έργο».


Αυτεξόριστος στην αυλή του Αρχελάου της Μακεδονίας ο Ευριπίδης σε ηλικία 70 ετών έγραψε τις «Βάκχες». Μέσα από τους 1.345 στίχους του ποιητή δραματοποιείται η αντίσταση του Πενθέα, βασιλιά της Θήβας, στη λατρεία του Διονύσου και η τελική του εξόντωση από τον θεό. Η Αγαύη, κόρη του Κάδμου, αδελφή της Σεμέλης, θεία του Διονύσου και μάνα του Πενθέα, μέσα στην παραζάλη της, και αφού την έχει παρασύρει ο Διόνυσος, κατασπαράσσει τον ίδιο της τον γιο. «Η Αγαύη δεν είναι ρόλος που προσεγγίζεται εύκολα» λέει η Δέσποινα Μπεμπεδέλη που την υποδύεται. «Νομίζω ότι ο ίδιος ο Ευριπίδης λέει πώς τη θέλει. Είναι ένα πρόσωπο που μπαίνει και βγαίνει στο συνειδητό και στο ασυνείδητο, στη λογική και στον παραλογισμό. Δεν παίζει, δεν προσποιείται. Είναι αυτό που δείχνει». Και επισημαίνει ότι η σκηνή με τον Κάδμο και την Αγαύη, όπως πολλοί μελετητές έχουν υπογραμμίσει, είναι ένα δείγμα της φροϋδικής μεθόδου.«Ο ταραγμένος της νους, με τη βοήθεια του Κάδμου, επανέρχεται στην αυτογνωσία. Και μαθαίνει για το έγκλημα που έκανε, χωρίς να το ξέρει. Ο φόβος της βρίσκεται στο υποσυνείδητο». Φράσεις-κλειδιά καθοδηγούν την ηθοποιό, που καταλήγει στη φράση της Αγαύης: «Ο θεός ορίζει των θνητών τις πράξεις». «Τι θα πει όμως θεός;» αναρωτιέται η ίδια η ηθοποιός. «Ο θεός είναι η φύση, και η φύση είναι ανελέητη σε ευσεβείς και ασεβείς. Και η Αγαύη έχει μια διττή συμπεριφορά, συνειδητή και ασυνείδητη».


Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, ακολουθώντας πάντα τη γραμμή του σκηνοθέτη, θέλει και αυτή τη φορά να πιστεύει ότι η πρόταση που θα καταθέσουν όλοι μαζί μέσα από την παράσταση των «Βακχών» θα είναι ενδιαφέρουσα. «Από τη μια είναι η βαθιά θρησκευτική πτυχή και από την άλλη η εξίσου βαθιά πολιτική πτυχή, υπό το πρίσμα της εξουσίας, που συναντώνται σε αυτή την τραγωδία. Είναι σύνθετο και πολύπλευρο έργο και νομίζω, αν ερμηνεύω σωστά τον σκηνοθέτη, ότι στη δική μας παράσταση υπάρχει μια ακραία σπαρακτική σχέση κοσμικής εξουσίας και θεϊκής, φυσικής. Και αυτό διαφαίνεται ιδιαίτερα στον διάλογο του βασιλιά Πενθέα, του Κάδμου και του θεού».


Μετά την Αγαύη θα ήθελε, γιατί όχι;, να ερμηνεύσει τη Μήδεια, ίσως και την Αντιγόνη. Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη επαναλαμβάνει ότι θα έπαιζε όποια τραγική ηρωίδα συναντούσε στον δρόμο της ­«όχι όμως και τη Φαίδρα» σημειώνει. «Στη Μήδεια είναι το τερατώδες που έχει μέσα της, το πένθος και η καταστροφή που φέρει αυτή η γυναίκα. Μοιάζει με την Αγαύη, αλλά η Μήδεια τα έχει όλα αυτά σε υπέρμετρο βαθμό. Πιστεύω πάντως ότι όσο και να προσπαθήσει ο άνθρωπος είναι τόσο μικρός απέναντι σε αυτά τα μεγέθη. Ωστόσο πάντα αξίζει τον κόπο και για τον ηθοποιό-τεχνίτη, ως άσκηση, και για τον ίδιο τον άνθρωπο να περάσει μέσα από αυτές τις δαιδαλώδεις διαδρομές. Είναι μοναδικές στιγμές αυτές που σου προσφέρονται».


Την παραγωγή αυτής της παράστασης ανέλαβαν τα Ελεύθερα Θέατρα Κύπρου, ένας νεοσύστατος οργανισμός που αποτελείται από τρία ελεύθερα θέατρα τα οποία λειτουργούν στην Κύπρο και είναι επιχορηγούμενα. Τα θέατρα αυτά ενώθηκαν μετά από πρωτοβουλία του σκηνοθέτη και διευθυντή ενός εκ των τριών Ανδρέα Χριστοδουλίδη, ο οποίος και επέλεξε τις «Βάκχες». Πρόκειται για τα θέατρα: Ενα, Σατυρικόν Θέατρο και ΕΘΑΛ Λεμεσού. Οργανώθηκαν και έκαναν αίτηση για την Επίδαυρο. Δεν τους δόθηκε όμως ο χώρος του αρχαίου θεάτρου της Αργολίδας, αλλά τους παραχωρήθηκε για δύο βραδιές το Ηρώδειο. «Είναι η πρώτη φορά που ένα ελεύθερο θέατρο της Κύπρου έρχεται στην Ελλάδα. Ως τώρα μόνο ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου έχει δώσει παραστάσεις στην Ελλάδα. Και τώρα γίνεται ένα άνοιγμα» υπογραμμίζει η ηθοποιός.


Μετά από τρία χρόνια στην Ελλάδα η Δέσποινα Μπεμπεδέλη επιστρέφει στην Κύπρο. Δύο παραστάσεις (Μοντ στο «Χάρολντ και Μοντ» για δύο χρόνια μαζί με τον Γιάννη Βούρο και Γερτρούδη στον «Αμλετ» με τον Γιώργο Κιμούλη) ευθύνονται για αυτή την παραμονή της στην Αθήνα. «Ηταν πολλά τα χρόνια που ήμουν στην Κύπρο και αυτή η μετατόπιση μου χρειαζόταν. Εζησα και λειτούργησα μέσα σε άλλα καλλιτεχνικά πλαίσια. Είναι διαφορετικός ο κόσμος, η αντίληψη του κοινού. Και αυτές είναι διαφορές που οφείλονται κατ’ αρχήν στα μεγέθη. Στην Κύπρο οι παραστάσεις είναι μικρές και λίγες, ο κόσμος εξαντλείται εύκολα και γρήγορα. Εδώ όλα είναι αλλιώς. Και φυσικά είναι και θέμα ιδιοσυγκρασίας. Οι Ελληνες είναι πιο ανοιχτοί, πιο εκδηλωτικοί, αλλά και πιο απαιτητικοί. Εχουν δει τόσο πολλά πράγματα, έχουν οξύνει το κριτήριό τους, και έτσι γίνονται αυστηροί και καλύτεροι θεατές για μας. Και αυτό είναι κάτι που κινητοποιεί τον καλλιτέχνη, του δίνει ώθηση».


Την προσεχή χρονιά θα σκηνοθετήσει και θα παίξει, αλλά στην Κύπρο αυτή τη φορά, τη Μοντ στο έργο που έπαιξε και στην Αθήνα: «Χάρολντ και Μοντ». Ηδη όμως έχει κλείσει και για την περίοδο 1999-2000: θα παίξει, στην Αθήνα, τη Μάνα Κουράγιο στο ομώνυμο έργο του Μπρεχτ που θα ανεβάσει το Ανοιχτό Θέατρο του Γιώργου Μιχαηλίδη. «Αυτή κι αν ήταν μια πρόταση-έκπληξη» λέει με χαρά. «Εγώ νόμιζα ότι μου το είπε ο Γιώργος Μιχαηλίδης σε μια στιγμή αβροφροσύνης, αλλά εκείνος το εννοούσε» καταλήγει. Ως τότε όμως δεν θα διακόψει την επαφή της με το ελληνικό κοινό, αφού θα κάνει το τηλεοπτικό της ντεμπούτο του χρόνου στο Mega με τη σειρά σε σενάριο Κάκιας Ιγερινού και σκηνοθεσία Ρέινας Εσκενάζυ «Βίος ανθόσπαρτος». «Το σημαντικό σε αυτή τη δουλειά, που έχει πολύ ωραία γραφή και εξαιρετική σκηνοθέτιδα, είναι ότι θα συνεργαστώ με τον Γιάννη Φέρτη, 20 χρόνια μετά τους «Βρικόλακες» που είχαμε παίξει στο θέατρο «Αθηνά»» ­ θα υποδυθεί τη μητέρα του.


Η τραγωδία του Ευριπίδη «Βάκχες» παρουσιάζεται από τα Ελεύθερα Θέατρα Κύπρου σε μετάφραση Κ.Χ. Μύρη, σκηνοθεσία Ανδρέα Χριστοδουλίδη, σκηνικά Κώστα Καυκαρίδη, κοστούμια Σταύρου Αντωνόπουλου, μουσική Ρος Ντέιλι, χορογραφίες Σουζάνας Αμπιγκαντόρ. Παίζουν: Δέσποινα Μπεμπεδέλη, Στέλιος Καυκαρίδης, Βαρνάβας Κυριαζής, Γιώργος Μουαΐμης, Θάνος Πεττεμερίδης, Μαρίνος Ξενοφώντος, Κώστας Καζάκας και Ανδρέας Βασιλείου. Η πρεμιέρα θα δοθεί αύριο στο Ηρώδειο, στις 9 μ.μ. Η παράσταση θα επαναληφθεί και την Τρίτη, ενώ θα περιοδεύσει στα αρχαία θέατρα της Κύπρου και θα συμμετάσχει στα «Κύπρια».