Bραβευμένη «Ανωμαλία»

Η κορυφαία ετήσια λογοτεχνική διάκριση της Γαλλίας, το Βραβείο Goncourt, επρόκειτο να απονεμηθεί στις 10 Νοεμβρίου. Ομως αυτό δεν συνέβη, καθώς η χώρα βρισκόταν για ακόμη μία φορά σε lockdown και τα βιβλιοπωλεία (αναφερόμαστε στα μικρότερα και ανεξάρτητα) παρέμεναν κλειστά, παρά τις δημόσιες εκκλήσεις του εκδοτικού και πνευματικού κόσμου προς την κυβέρνηση Μακρόν να τα εξαιρέσει ως ένα (πολιτιστικό) αγαθό πρώτης (και καθημερινής) ανάγκης. Η Ακαδημία Γκονκούρ, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους βιβλιοπώλες, είχε αρχικά προχωρήσει στην αναβολή της εφετινής απονομής (για κάποια μεταγενέστερη, απροσδιόριστη ημερομηνία, εφόσον τα βιβλιοπωλεία δεν ήταν ανοιχτά) και, τελικά, την περασμένη Δευτέρα, στις 30 Νοεμβρίου – γεγονός που, εν πάση περιπτώσει, συνέπιπτε με τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων – ανακοίνωσε ότι το Bραβείο Goncourt 2020 απέσπασε το μυθιστόρημα Η ανωμαλία (L’anomalie, εκδόσεις Gallimard) του 63χρονου Ερβέ Λε Τελιέ. Και κάπως έτσι, σε μια λέξη, στον τίτλο ενός βιβλίου, συμπυκνώθηκε η ουσία μιας ολόκληρης χρονιάς, επίπονης και παράξενης.

Προφανώς, λόγω της πανδημίας, δεν πραγματοποιήθηκε η παραδοσιακή τελετή στο παρισινό εστιατόριο Ντρουάν. Ο επικεφαλής της κριτικής επιτροπής, Ντιντιέ Ντεκουάν, στο πλαίσιο μιας ασφαλούς τηλεδιάσκεψης, υπέδειξε τον εφετινό νικητή που, σε μεγάλο βαθμό, ήταν αναμενόμενος σύμφωνα με τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης.

Ωστόσο, ο ίδιος ο Λε Τελιέ δήλωσε: «Ποτέ δεν περιμένεις ένα τέτοιο βραβείο. Πρώτα απ’ όλα, δεν γράφεις για να το πάρεις, κι έπειτα δεν μπορείς να φανταστείς ότι θα το πάρεις». Οι περισσότεροι, κριτικοί και δημοσιογράφοι, συμφωνούν ότι αυτό το αλλόκοτο βιβλίο του Λε Τελιέ («ένα μεγάλο μυθιστόρημα που μοιάζει να έπεσε από τον ουρανό» έγραψε ο Ζερόμ Γκαρσέν) είναι περίτεχνο και συγχρόνως ευανάγνωστο, ότι ανταποκρίνεται και στις απαιτήσεις της υψηλής λογοτεχνίας και της συναρπαστικής ψυχαγωγίας. Οι πωλήσεις της Ανωμαλίας (ισχύει αυτό για κάθε τίτλο που τιμάται με το περίβλεπτο Βραβείο Goncourt) αναμένεται πλέον να αγγίξουν τις 400.000 αντίτυπα.

Το στοιχείο του αλλόκοτου

Μερικές αράδες πιο πάνω, χαρακτηρίσαμε (με την καλή έννοια, ασφαλώς) το βιβλίο του Λε Τελιέ «αλλόκοτο». Εξηγούμεθα. Τον Ιούνιο του 2021 (στο κοντινό μέλλον δηλαδή) ένα Boeing 787 της Air France, ύστερα από μια περιπετειώδη πτήση, από το Παρίσι προς τη Νέα Υόρκη, δεν καταφέρνει να φτάσει στο αεροδρόμιο Τζ. Φ. Κένεντι. Για την ακρίβεια, δεν το αφήνουν να προσγειωθεί εκεί. Οι αμερικανικές αρχές το κατευθύνουν σε μια στρατιωτική βάση, όπου τα μέλη του πληρώματος και οι εκατοντάδες επιβάτες του αεροπλάνου υπόκεινται σε περαιτέρω έρευνα.

Κάτι ύποπτο, εξωφρενικό και αστείο εξελίσσεται εδώ. Προσέξτε ωστόσο, τρεις μήνες πριν από αυτό το περιστατικό, η ίδια ακριβώς πτήση της Air France (αριθμός 006), με τις ίδιες αναταράξεις και τα ίδια προβλήματα, με τον ίδιο πιλότο και τους ίδιους επιβάτες, είχε εκτελεστεί κανονικότατα, στο ίδιο αεροδρόμιο. «Δεν καταλαβαίνω τίποτα, το ίδιο αεροπλάνο προσγειώθηκε δύο φορές;» διερωτάται παραζαλισμένος ένας πράκτορας της CIA. Ναι, λοιπόν, σε μια αφήγηση του Λε Τελιέ, του τέταρτου κατά σειράν και εν ενεργεία προέδρου του OuLiPo [Ouvroir de Litterature Potentielle (Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας)], όλα είναι πιθανά και φαντάζουν εξαιρετικά αληθοφανή!

Στο οπισθόφυλλο της γαλλικής έκδοσης διαβάζουμε μια φράση που συλλαμβάνει το πνεύμα του βιβλίου, παιγνιώδες και σοβαρό. «Υπάρχει κάτι το θαυμαστό που υπερβαίνει πάντοτε τη γνώση, την ευφυΐα, ακόμα και το πνεύμα, κι αυτό είναι το ακατανόητο».

Ο,τι αδυνατούμε να κατανοήσουμε, κοντολογίς, το ακατάληπτο. H Aνωμαλία, το όγδοο μυθιστόρημα του Λε Τελιέ, διερευνά ακριβώς εκείνη τη μυστηριώδη επικράτεια του ανθρώπινου εαυτού η οποία εξακολουθεί να μας διαφεύγει. Είναι μια πολυφωνική σπουδή πάνω στη σύγχυση των ταυτοτήτων, όπου η λογική συναντιέται, απρόβλεπτα και κωμικοτραγικά, με τη φαντασία. Είναι, επιπλέον, μια πληθωρική ανάμειξη επιμέρους λογοτεχνικών ειδών, τα οποία κινούνται από την επιστημονική φαντασία μέχρι το θρίλερ.

Μεταξύ των χαρακτήρων ξεχωρίζουν ένας οικογενειάρχης, ο οποίος όμως δραστηριοποιείται και ως πληρωμένος δολοφόνος, ένας νιγηριανός ποπ σταρ που δεν θέλει άλλο να ζει μες στο ψέμα, μια ατσαλάκωτη δικηγόρος με κρυφά ελαττώματα κι ένας αποτυχημένος συγγραφέας που μετατρέπεται σε φαινόμενο.

Ο Λε Τελιέ στα ελληνικά

Η Ανωμαλία αναμένεται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά το 2021, σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη (και αυτό το βιβλίο, όπως όλα) από τις εκδόσεις Opera, από τις οποίες είναι διαθέσιμα επίσης άλλα έξι βιβλία του Λε Τελιέ: Ολα τα μανιτάρια τρώγονται, Ο κλέφτης της νοσταλγίας, 99+1 απόψεις για την Τζοκόντα, Αρκετά μιλήσαμε γι’ αγάπη, Ενα τραμ στη Λισαβόνα και Υδατώδεις ιστορίες (με το ψευδώνυμο Ζάιμε Μοντεστρέλα). Ο Ερβέ Λε Τελιέ, επομένως, δεν είναι άγνωστος στην Ελλάδα. Από την άλλη μεριά, ωστόσο, δεν συγκαταλέγεται στα ονόματα εκείνα της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας που είναι ιδιαιτέρως οικεία στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.

Είναι βέβαιο, όμως, ότι με την Ανωμαλία, ένα τέτοιο μυθιστόρημα, θα διαβαστεί από πάρα πολλούς. Σημειώνουμε, τέλος, ότι το Βραβείο Renaudot απέσπασε η Μαρί-Ελέν Λαφόν, μια σεβαστή και δόκιμη συγγραφέας, για το σύντομο μυθιστόρημά της Histoire du fils (Iστορία ενός γιου) που αποτυπώνει την πατρική απουσία.

{SYG}Herve Le Tellier{SYG}{TIT}L’anomalie{TIT}{EKD}Εκδόσεις Gallimard, 2020, σελ. 334, τιμή 20 ευρ{EKD}ώ