Αθανάσιος Διάκος, ο Λεωνίδας του ’21

Ο Διάκος είναι ένας ήρως δημοφιλέστατος. Ήταν νέος και ωραίος και κατόρθωσεν ιδίως ν’ ανανεώσει τη χειρονομίαν του Λεωνίδα, εις το ίδιον φυσικόν περιβάλλον, όπου απηθανατίσθη ο αρχαίος. Ιδού μία ενθάρρυνσις δι’ εκείνους που θα ημπορούσαν ν’ αποθαρρυνθούν από το κλέος και τα κατορθώματα των προγόνων. Πάντοτε οι άνθρωποι ημπορούν να επιτελέσουν μεγάλα πράγματα…

Διάκος δεν είναι ένα απλούν επώνυμον. Ο φλογερός ορεσίβιος, πριν γίνει αρματολός, ήταν ιερωμένος. Ανήκεν όμως εις μίαν οικογένειαν που ήταν περισσότερον συνηθισμένη να χειρίζεται το σπαθί, παρά να σηκώνει το δισκοπότηρον. Ο θείος του, Αθανάσιος Γραμματικός, υπήρξεν αρχηγός των κλεφτών της Παρνασσίδος και οι θείοι του είχαν λάβει μέρος εις την πρώτην επανάστασιν του 1770. Ο Αθανάσιος εκατηχήθη εις το ιερατικόν στάδιον εις τη μονήν του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, παρά την Αρτοτίναν…

(…)

Ο Αθανάσιος Διάκος έφυγεν από τη μονήν του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κατετάχθη μεταξύ των κλεφτών του Δήμου Σκαλτσά, ηνώθη μετά του Οδυσσέως Ανδρούτσου εις Ιωάννινα, τον ηκολούθησεν εις την Λεβαδειάν και όταν ο Ανδρούτσος ανεχώρησεν εις Ιθάκην, τη στιγμήν που άνοιγαν αι εχθροπραξίαι μεταξύ της Υψηλής Πύλης και του Αλή Πασά, τον αντικατέστησεν ως οπλαρχηγός της περιοχής.

Ο Αλέξανδρος Σούτσος, εις την ιστορίαν του της ελληνικής επαναστάσεως, η οποία εξεδόθη το 1829, αναφέρει ότι ο Διάκος, πρωτοπαλλήκαρο του Οδυσσέως, παρεκινήθη να συμμετάσχει εις την επανάστασιν της ανοίξεως του 1821 παρά του γραμματικού του, όστις ήτο εις εκ των μεμυημένων της φιλικής εταιρείας. Δυστυχώς δεν αναφέρεται το όνομα αυτού του γραμματέως.

Το βέβαιον είναι ότι ο Διάκος, επικεφαλής τριακοσίων εθελοντών, κατέλαβεν εξ εφόδου το σεράι της Λεβαδειάς, εκομμάτιασε τους Τούρκους που εχρησίμευαν ως φρουροί και απηλευθέρωσε τους προύχοντας της πόλεως που είχαν φυλακίσει οι Τούρκοι…

…Ο Αθανάσιος Διάκος, που είδαμεν δρώντα εις τη Λεβαδειάν, εξεδικείτο τον Φερεχάτ βέη, όστις τον είχε προσβάλει. Τι απέγινεν ο έκφυλος εκείνος Τούρκος υπάλληλος; Προήχθη άραγε εν τω μεταξύ λησμονήσας την ορεινήν επαρχίαν, όπου ελαχίστας ευκαιρίας είχε προς διασκέδασιν; Εις το άκουσμα της θραύσεως που επροξένησεν εις τας τάξεις των Τούρκων ο νεαρός Διάκος, τη στιγμήν που οι κατώτεροί του περίτρομοι του ανέφεραν: «Φαίνεται πως ήταν πρώτα καλόγερος εις τη μονήν του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου», ο ακόλαστος βέης απήντησε:

– Πώς το είπατε; Διάκος; Δεν τον ενθυμούμαι…

Η σταδιοδρομία του Διάκου υπήρξε σύντομος. Ήθελε να βαδίσει κατά της Λαμίας, όταν οι 9.000 των Τούρκων του Ομέρ Βρυώνη και του Κιοσέ-Μεχμέτ Πασά εξεχύθησαν εις την πεδιάδα της Λεβαδειάς. Έπρεπε ν’ αντιμετωπίσει τους νέους αυτούς επιδρομείς. Ο Διάκος ανέλαβε να υπερασπισθεί τη γέφυραν της Αλαμάνας. Ευρέθη εκεί απομεμονωμένος με 40 περίπου άνδρας, αλλ’ απεφάσισε ν’ αγωνισθεί μέχρι τέλους. Μία σφαίρα έθραυσε το σπαθί του, μία άλλη τον ξάπλωσε χάμω, παρά το πλευρόν του αδελφού του Μήτρου. Την 24ην Απριλίου του 1821 οι Τούρκοι τον ανεσκολόπισαν και τα τελευταία λόγια που βγήκαν από το στόμα του λέγεται ότι υπήρξαν οι στίχοι ενός ποιήματος που εξύμνει την άνοιξιν:

Για δες καιρό που διάλεξεν ο χάρος να με πάρει

τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γη χορτάρι…

Ήταν 29 ετών. Η ελληνική επανάστασις εισήρχετο εις τον δεύτερον μήνα της. Ο Διάκος ήταν ο πρώτος αρχηγός που έπιπτε.