Η Ρόδος είναι ευρύτερα γνωστή ως πολυπόθητος προορισμός για ξέγνοιαστες καλοκαιρινές διακοπές. Ποιος όμως γνωρίζει ότι αυτό το θαυμάσιο μεσογειακό κλίμα, η διαυγής ατμόσφαιρα και οι αστροφεγγείς νύχτες για τα οποία φημίζεται η Ρόδος αποτέλεσαν στην αρχαιότητα βασικούς παράγοντες για την ανάπτυξη των θετικών επιστημών και κυρίως της Αστρονομίας; Πράγματι, το νησί του Hλιου υπήρξε σημαντικό κέντρο άνθησης των τεχνών και των επιστημών κατά την αρχαιότητα, εφάμιλλο με εκείνο της Αλεξάνδρειας. Οι θετικές επιστήμες, και κυρίως η Αστρονομία, αναπτύχθηκαν αφού το πολίτευμα, το κλίμα, η ηρεμία και η επαφή με άλλους λαούς αποτέλεσαν ευνοϊκές για την εξέλιξή τους συνθήκες. Ονόματα αρχαίων ροδίων επιστημόνων όπως οι Γεμίνος, Ατταλος, Κλεόβουλος, Εύδημος, Ιππαρχος, Τιμοσθένης και Ποσειδώνιος υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες που συνέβαλαν στην επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη του νησιού, φτάνοντας
ίσως στο σημείο να κατασκευάσουν τον πρώτο υπολογιστή.
Ας τους γνωρίσουμε!

Κλεόβουλος ο Λίνδιος

Ο Κλεόβουλος ο Λίνδιος ήταν µία από τις πιο γνωστές επιστηµονικές προσωπικότητες της εποχής του. Ηταν νοµοθέτης, ποιητής, φιλόσοφος και ένας από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας. Το απόφθεγµά του «µέτρον άριστον» συγκαταλέγεται στα γνωστότερα αρχαιοελληνικά ρητά. Ο Κλεόβουλος υπήρξε µαθητής του Πυθαγόρα του Σάµιου, από τον οποίο φαίνεται να επηρεάστηκε αρκετά η επιστηµονική και φιλοσοφική του σκέψη. Η λογική που χαρακτήριζε τις ρήσεις και το έργο του έδωσε τεράστια ώθηση στην ανάπτυξη της µαθηµατικής σκέψης και κατά συνέπεια στην εξέλιξη θετικών επιστηµών στην Αρχαία Ρόδο.

Μηχανισμός των Αντικυθήρων

Οµως τι ακριβώς είναι ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων και γιατί είναι τόσο σηµαντικό ως εύρηµα; Στον 21ο αιώνα, που σχεδόν κάθε σπίτι διαθέτει από έναν υπολογιστή για να αναζητεί και να επεξεργάζεται πληροφορίες, ποιος γνωρίζει πως 21 αιώνες
πριν στην Ελλάδα και πιθανότατα στη Ρόδο κατασκευάστηκε ο «πρώτος υπολογιστής»;

Πράγµατι, το 1901 ανασύρθηκαν µέσα από ένα ναυαγισµένο πλοίο στον βυθό κοντά στο νησί των Αντικυθήρων από σφουγγαράδες διάφορα αρχαιολογικά ευρήµατα, τέσσερα εκ των οποίων είναι κοµµάτια του Μηχανισµού των Αντικυθήρων. Ο Μηχανισµός αυτός αποτελεί εύρηµα υψηλής τεχνολογίας και µεγάλης αρχαιολογικής σηµασίας. Η χρήση του αποσκοπούσε στην πρόβλεψη της θέσης του Ηλίου και της Σελήνης, των ηλιακών και σεληνιακών εκλείψεων, των θέσεων των πλανητών, ακόµα και στον υπολογισµό της ηµεροµηνίας που θα διεξάγονταν οι επόµενοι Ολυµπιακοί Αγώνες.

Το πλοίο ερευνήθηκε από διάφορους επιστήµονες, οι οποίοι κατέληξαν στο συµπέρασµα πως πρέπει να βυθίστηκε κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. Η συσχέτισή του µε τη Ρόδο προέκυψε κυρίως από τη µελέτη των αγγείων που βρίσκονταν πάνω στο ίδιο πλοίο µε τον Μηχανισµό, τα οποία προέρχονταν από τη Ρόδο και την Ιωνία. Το επικρατέστερο σενάριο αναφέρει πως ο Μηχανισµός κατασκευάστηκε στη Ρόδο και µε προορισµό τη Ρώµη ξεκίνησε το ταξίδι του όπου και τελικά θα ήταν προϊόν προς πώληση. Λέγεται πως ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος, ο Αρχιµήδης και ο Ιππαρχος ήταν οι βασικοί κατασκευαστές αυτού του πρώτου υπολογιστή στην ανθρωπότητα.

Γεμίνος ο Ρόδιος

Ο Γεµίνος ο Ρόδιος έζησε και εργάστηκε στη Ρόδο στη Σχολή του Ποσειδωνίου, του οποίου υπήρξε µαθητής. Υπήρξε αστρονόµος και µαθηµατικός (110 µε 40 π.Χ.), είναι όµως γνωστός κυρίως για το αστρονοµικό του έργο, αφού το έργο του στα Μαθηµατικά σώθηκε µόνο σε αποσπάσµατα από µεταγενέστερες πηγές. Ο Γεµίνος διαχώρισε τα Μαθηµατικά σε δύο κύρια µέρη, τα νοητά όντα και τα αισθητά ή όπως θα λέγαµε σήµερα σε Καθαρά και Εφαρµοσµένα Μαθηµατικά. Το πρώτο αποτελείται από την Αριθµητική και τη Γεωµετρία ενώ το δεύτερο από την Αστρονοµία, τη Μηχανική, την Οπτική, τη Γεωδαισία, τη Θεωρητική Μουσική και την Πρακτική Αριθµητική. Επιπλέον, ταξινόµησε τις γραµµές και τις επιφάνειες, µελέτησε την Ανώτερη Γεωµετρία σε βάθος, φτάνοντας
στο σηµείο να αµφισβητήσει κάποιες από τις θεωρίες του Ευκλείδη και έδωσε ορισµό στην επιστήµη της Οπτικής.

Ατταλος ο Ρόδιος

Ο Ατταλος ο Ρόδιος ήταν φηµισµένος αστρονόµος, µαθηµατικός, µετεωρολόγος και γραµµατικός. Εζησε τον 2ο αιώνα π.Χ., την ίδια εποχή µε τον Ιππαρχο τον Ρόδιο, του οποίου υπήρξε µαθητής. Τίποτα από τυχόν έργα του δεν έχει διασωθεί, αναφέρεται όµως
το όνοµά του σε υπόµνηµα του Ιππάρχου στην τριλογία από συγγράµµατα του τελευταίου που ονοµάζονταν «Περί Αράτου και Ευδόξου Φαινοµένων Εξηγήσεις», µέσα στα οποία διορθώνει επιστηµονικά επιχειρήµατα δύο επιστηµόνων, του Ευδόξου και του Αράτου,και από τα οποία διασώθηκαν µόνο δύο. Στα συγγράµµατα αυτά ο Ιππαρχος αναφέρεται επανειληµµένα στον Ατταλο ξεχωρίζοντάς τον από πολλούς σπουδαίους σύγχρονούς του µαθηµατικούς. Παρά την έλλειψη σχετικών στοιχείων για το έργο του, οι παραπάνω αναφορές αποδεικνύουν πως ο Ατταλος κατέχει σηµαντική θέση στην επιστηµονική κοινότητα της Αρχαίας Ρόδου.

Εύδημος ο Ρόδιος

Ο Εύδηµος ο Ρόδιος γεννήθηκε το 350 και πέθανε το 290 π.Χ. Ηταν περιπατητικός φιλόσοφος και ένας από τους αγαπηµένους µαθητές του Αριστοτέλη. Ασχολήθηκε µε τις θετικές επιστήµες, οι οποίες ήταν η Αστρονοµία, η Γεωµετρία, τα Μαθηµατικά και η Φυσική. Συγχρόνως όµως, ασχολήθηκε και µε τις θεωρητικές επιστήµες, ιδίως µε τη Λογική, τη Θεολογία, την Ηθική και τη Μεταφυσική. Μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, ίδρυσε Σχολή και δίδαξε την περιπατητική φιλοσοφία του δασκάλου του, συµπλήρωσε και συνέγραψε υποµνήµατα στα έργα του και ανέλαβε την επιµέλεια των χειρογράφων που αυτός άφησε. Το σηµαντικότερο σύγγραµµά του («Αστρονοµικών Ιστορία») αποτέλεσε το απάνθισµα της Ιστορίας της Αστρονοµίας. Ο Εύδηµος θεωρείται ότι είναι ο πρώτος που έγραψε µια πλήρως ενηµερωµένη Ιστορία της Αστρονοµίας, της Γεωµετρίας και της Αριθµητικής και χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος σπουδαίος ιστορικός των Μαθηµατικών.

Εύδοξος ο Ρόδιος

Ο Εύδοξος ο Ρόδιος έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ. Ηταν γεωγράφος και ιστορικός. Συνέγραψε το έργο «Ιστορίες», όπου σύµφωνα µε τον ∆ιογένη τον Λαέρτιο αναφέρονται εννέα βιβλία, και το έργο «Περίοδος της Γης», έκτασης τουλάχιστον οκτώ βιβλίων. Στο σύγγραµµα αυτό αναφέρονται στοιχεία της Μαθηµατικής Γεωγραφίας, παρατίθεται γεωγραφικός πίνακας στο τέλος του, ενώ δίνονται πληροφορίες για τη σφαιρικότητα και τους Μεσηµβρινούς της Γης, που προηγούνται αυτών του Ερατοσθένη. Σπουδαίες όµως είναι και οι περιγραφές του Ευδόξου για τα διάφορα µέρη της Αρχαίας Ελλάδας ακόµα και άλλων χωρών, στις οποίες δεν παραλείπει να καταγράφει τα ήθη, τα έθιµα, τους µύθους και τις παραδόσεις των λαών που συναντούσε.

Ιππαρχος ο Ρόδιος

Ο Ιππαρχος ο Ρόδιος έζησε το 191 ή 194 π.Χ. – 120 π.Χ. Γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας και πολύ νωρίς εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, όπου ίδρυσε το Αστεροσκοπείο του και συνέταξε το σύνολο σχεδόν των επιστηµονικών συγγραµµάτων του για την Αστρονοµία, τα Μαθηµατικά, τη Γεωγραφία και τη Μετεωρολογία. Ηταν ο πρώτος που χρησιµοποίησε Τριγωνοµετρία, εισάγοντας τη σφαιρική Τριγωνοµετρία για την επίλυση των αστρονοµικών προβληµάτων του, δηµιούργησε τον πρώτο κατάλογο αστέρων στον δυτικό κόσµο, υπολόγισε τη διάµετρο της Σελήνης και την κυµαινόµενη απόστασή της από τη Γη και επινόησε την κλίµακα των µεγεθών των αστέρων από τη µέτρηση της φωτεινότητάς τους, που χρησιµοποιείται ακόµα και σήµερα από πολλούς αστρονόµους στον
κόσµο. Επιπλέον, κατασκεύασε και βελτίωσε διάφορα αστρονοµικά όργανα, όπως τον αστρολάβο, τη διόπτρα, τον γνώµονα, τον τετράντα (Τέταρτον). Του αποδίδεται ο τίτλος «Πατέρας της Αστρονοµίας και της Γεωγραφίας».

Τιμοσθένης ο Ρόδιος

Ο Τιµοσθένης ο Ρόδιος, ο οποίος έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ. και διετέλεσε ναύαρχος του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεµαίου Β’, ήταν ένας πολύ γνωστός φιλόσοφος, γεωγράφος, συγγραφέας και ποιητής και το έργο του αφορά κυρίως τα φυσικά φαινόµενα και τη Γεωγραφία. Πολλές πληροφορίες για το έργο του παίρνουµε από τον Στράβωνα και πολύ σπουδαίοι επιστήµονες όπως ο Ερατοσθένης, ο Ιππαρχος ο Ρόδιος, ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος, ο Στράβων, ο Μένιππος ο Περγαµεύς και ο Μαρκιανός συµβουλεύτηκαν
και άσκησαν κριτική στα έργα του, γεγονός που δείχνει πόσο σηµαντικά ήταν. Ο Στράβων θεωρεί τον Τιµοσθένη πολύ σηµαντικό µελετητή των φυσικών φαινοµένων και γεωγράφο, ενώ ο Μένιππος στο έργο του «Σύνοψις Περίπλου της Μεσογείου» τον συγκρίνει µε τον µεγάλο γεωγράφο Ερατοσθένη. Είναι επόµενο άλλωστε να προοδεύσει η επιστήµη της Γεωγραφίας στο νησί που κατέχει προνοµιακή θέση στο Αιγαίο και ερχόταν σε επαφή µε λαούς από τα πέρατα του τότε γνωστού κόσµου.

Ποσειδώνιος ο Ρόδιος (ή Ατταμεύς)

Μία από τις µεγαλύτερες προσωπικότητες της Ρόδου (περίπου 135-51 π.Χ.). Φιλόσοφος, αστρονόµος, πολιτικός, γεωγράφος και ιστορικός, ενώ χαρακτηρίζεται από πολλούς ως ένας από τους πολυµαθέστερους ανθρώπους της εποχής του. Υπηρέτησε ως πρέσβης
στη Ρώµη (87-86 π.Χ. και το 95 π.Χ.) πριν εγκατασταθεί µόνιµα στη Ρόδο. Ασχολήθηκε µε την Αστρονοµία και τη Φυσική. Μελέτησε διάφορα φυσικά φαινόµενα, όπως τη διάθλαση και την απορρόφηση του φωτός, και µέτρησε τον Μεσηµβρινό της Γης, χρησιµοποιώντας µια δική του αστρονοµική µέθοδο, στα 240.000 στάδια. Ασχολήθηκε µε τη Μετεωρολογία και µελέτησε το φαινόµενο της παλίρροιας. Ασχολήθηκε µε τη Χαρτογραφία και εξέδωσε χάρτες τού τότε γνωστού κόσµου. Τέλος, ασχολήθηκε και µε τη Μηχανική. Ο Ποσειδώνιος λέγεται πως ήταν ένας από τους κατασκευαστές του Μηχανισµού των Αντικυθήρων µαζί µε τον Ιππαρχο.

Το Μουσείο Κοτσανά

Σήµερα, το ελληνικό και διεθνές κοινό – επισκέπτες του νησιού – έχει την τύχη να µπορεί να επισκεφθεί το Μουσείο Κοτσανά Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας σε έναν εµβληµατικό χώρο εντός του µεσαιωνικού τείχους, στην «Κολόνα» της Παλιάς Πόλης,
δεξιά από τη Θαλασσινή Πύλη. Στον χώρο αυτόν λειτουργεί µια εξαιρετική συλλογή µε τα επιτεύγµατα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας και έχει ως στόχο να αποδείξει ότι η αρχαία ελληνική τεχνολογία λίγο πριν το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσµου ήταν συγκλονιστικά όµοια µε τις απαρχές της νεωτερικής τεχνολογίας µας.