Greek Americans: Από τη Μαρία Κάλλας στην Τζεν Ψάκη

«Συγχαίρουμε τις ελληνοαμερικανικές οργανώσεις, τους περίπου τρία εκατομμύρια Αμερικανούς ελληνικής καταγωγής, και τον ελληνικό λαό σε μια χρονιά γεμάτη εορτασμούς και εκδηλώσεις που τιμούν αυτό το ιστορικό ορόσημο για τις ΗΠΑ και την Ελλάδα. Μαζί, θα συνεχίσουμε να υψώνουμε το φως της δημοκρατίας, όσες προκλήσεις και αν παρουσιαστούν μπροστά μας» δήλωσε, ανάμεσα σε άλλα, ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, στο πλαίσιο της ομιλίας του με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Ο 78χρονος αμερικανός ηγέτης, που θεωρείται ο πιο φιλέλληνας από όλους τους σύγχρονους προκατόχους του στον Λευκό Οίκο – σε σημείο μάλιστα να τον αποκαλούν Μπαϊντενόπουλο -, με τον συγκεκριμένο λόγο κατάφερε να κερδίσει τους Ελληνοαμερικανούς και να ενισχύσει τους στενούς δεσμούς φιλίας που έχει δημιουργήσει με πολλούς από αυτούς στη διάρκεια της πολυετούς πολιτικής του καριέρας. Αλλωστε, αυτό είναι κάτι που τον συμφέρει σε πολιτικό επίπεδο, αφού πολλά από τα πλουσιότερα μέλη της συγκεκριμένης κοινότητας συνηθίζουν να στηρίζουν τις προεκλογικές εκστρατείες του με σημαντικές χρηματικές δωρεές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ιδιοκτήτης του hedge fund Kynikos Associates στο Μιλγουόκι, ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει 500.000 δολάρια για την πολιτική του καμπάνια το 2019.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι οι Ελληνες της σύγχρονης αμερικανικής διασποράς και οι απόγονοί τους, περισσότερα από εκατό χρόνια μετά το πρώτο κύμα μετανάστευσής τους στις ΗΠΑ, διαθέτουν δυναμική και σημαντική παρουσία στην Ουάσιγκτον, αλλά και σε άλλα κέντρα ισχύος της υπερδύναμης, προβάλλουν την εθνική τους καταγωγή και δεν διστάζουν να ασκήσουν την όποια επιρροή μπορεί να διαθέτουν ώστε να προασπίσουν όσα θέματα τους απασχολούν.

Θέματα, όμως, που είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα των παππούδων και των γονιών τους, οι οποίοι πρώτοι εγκαταστάθηκαν στη νέα αυτή χώρα, αφού μιλάμε πλέον για μια πολύ διαφορετική κοινότητα. Κατ’ αρχάς, τα μέλη της στη συντριπτική τους πλειονότητα έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ, μια και μετά το 1980 δεν έχει υπάρξει άλλο μεγάλο ελληνικό μεταναστευτικό ρεύμα που να την έχει τροφοδοτήσει, και κατά δεύτερον, πολλοί προέρχονται από μεικτές οικογένειες. Δεν μιλάμε λοιπόν για μετανάστες πλέον, αλλά για Αμερικανούς με ελληνικές ρίζες. Αποτελούν μια πολύ ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, με ξεχωριστή ταυτότητα και ιστορία, η οποία, ελλείψει συστηματικής μελέτης και καταγραφής, παραμένει κυρίως προφορική.

Μια σημαντική πρωτοβουλία διάσωσης της ιστορίας των Ελληνοαμερικανών γίνεται με το αρχείο «Hellenic-American Oral History Project» (Αρχείο Ελληνοαμερικανικής Προφορικής Ιστορίας), στο Queens College του City University της Νέας Υόρκης, που έχει δημιουργηθεί με πρωτοβουλία του καθηγητή Κοινωνιολογίας Νίκου Αλεξίου (χρηματοδοτήθηκε από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος). Το συγκεκριμένο αρχείο αποτελείται από στατιστικά στοιχεία που αφορούν την ελληνοαμερικανική κοινότητα της Νέας Υόρκης, συνεντεύξεις με μέλη της που θέλουν να μοιραστούν την ιστορία τους, δημοσιεύματα και εκπομπές πάνω στο θέμα.

Από τα συνδικάτα στον Λευκό Οίκο

Ενας από τους σημαντικότερους λόγους που ο δρ Αλεξίου δημιούργησε το συγκεκριμένο αρχείο ήταν γιατί ήθελε οι ελληνοαμερικανοί φοιτητές του να μάθουν την ιστορία τους, ώστε να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα, η οποία δεν είναι ούτε αμιγώς αμερικανική, αλλά ούτε και αποκλειστικά ελληνική. Να μπορέσουν να βρουν πρότυπα στους καλλιτέχνες, πολιτικούς, επιχειρηματίες που έχουν ζήσει περίπου όπως και οι ίδιοι. Οπως χαρακτηριστικά λέει: «Θα μπορούσαμε να προβάλουμε τις μεγάλες προσωπικότητες που βγήκαν από την ελληνική διασπορά. Σε κάποια από τις πλατείες της Αστόρια, για παράδειγμα, αντί για αρχαιοελληνικά αγάλματα, θα μπορούσε να τοποθετηθεί, ας πούμε, προτομή της Μαρίας Κάλλας, η οποία είχε γεννηθεί εδώ από έλληνες γονείς. Ζούσε μάλιστα στην Αστόρια, ήταν κομμάτι της κοινότητάς μας».

Επίσης θεωρεί ότι γνωρίζοντας την ιστορία τους οι νέοι θα ξέρουν καλύτερα το ποιοι είναι, από ποιους προέρχονται και δεν θα χρειάζεται να υιοθετούν ιδιότητες και συμπεριφορές άλλων κοινωνικών ομάδων. Την ίδια άποψη είχε εκφράσει και ο συνάδελφός του Νταν Γεωργακάς, διευθυντής του Προγράμματος Ελληνοαμερικανικών Σπουδών του Κέντρου Βυζαντινών και Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών του Queens College.

Ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής που γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ και έχει διδάξει σε Πανεπιστήμια όπως το Κολούμπια, είχε γράψει το 1986, στην εργασία του με τίτλο «The Greeks in America», που δημοσιεύθηκε στο «Journal of the Hellenic Diaspora»: «Ενώ γνωρίζουν ότι οι έλληνες μετανάστες υπήρξαν απεργοσπάστες, οι Ελληνοαμερικανοί συνήθως δεν γνωρίζουν ότι αργότερα, αυτοί οι ίδιοι εργάτες έγιναν πολλές φορές ηγέτες των αγώνων των αμερικανικών συνδικάτων. Οι Ελληνοαμερικανοί που αυτομάτως ταυτίστηκαν με τους λευκούς Αμερικανούς κατά τη διάρκεια των ταραχών της δεκαετίας του ’60 για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, δεν γνώριζαν ότι το πρώτο κύμα Ελλήνων συχνά πολεμούσαν, με όπλα, ενάντια στην Κου Κλουξ Κλαν και τις πολιτοφυλακές προκειμένου να διεκδικήσουν τα πολιτικά τους δικαιώματα».

Συνεχίζοντας στην εργασία του, περιγράφει το πώς εξελίχθηκαν μέσα στα χρόνια οι Ελληνες της Αμερικής: «Παρότι κάθε απογραφή από το 1960 έχει δείξει ότι οι Ελληνοαμερικανοί βρίσκονται στο δεύτερο υψηλότερο οικονομικό επίπεδο σε σύγκριση με τις υπόλοιπες εθνικές ομάδες, και στο υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης, η διαδικασία με την οποία αυτή η ευημερία καλλιεργήθηκε από τις δύσκολες πρώτες δεκαετίες παραμένει ελάχιστα κατανοητή». Και διευκρινίζει: «Αν και θεωρούνται εξαιρετικά ατομιστές, οι Ελληνες, στην πραγματικότητα, βρίσκονται ανάμεσα στις καλύτερα οργανωμένες εθνικές ομάδες των ΗΠΑ σε κάθε τομέα: εμπόριο, εργασία, θρησκεία, κοινότητα και ιδιαίτερη πατρίδα». Και παρόλο που παρέμεναν ενωμένοι ως κοινότητα, παράλληλα έδειχναν αξιοσημείωτη ικανότητα να συνεργάζονται αρμονικά με άλλες εθνικές ομάδες και να αποτελούν σημαντικό κομμάτι της αμερικανικής κοινωνίας.

Αυτά είναι και τα χαρακτηριστικά που τους επέτρεψαν να κυριαρχήσουν σε όλους τους τομείς και τις δραστηριότητες της ζωής των ΗΠΑ. Εφτασαν μάλιστα να εκλέξουν αντιπρόεδρο (τον Σπύρο Αγκνιου το 1969) και να αναδείξουν υποψήφιο πρόεδρο (τον Μάικλ Δουκάκη το 1988), ενώ σήμερα, στη θέση του εκπροσώπου Τύπου του Λευκού Οίκου βρίσκεται η 42χρονη Τζεν Ψάκη, Ελληνοαμερικανίδα τρίτης γενιάς από την πλευρά του πατέρα της.

Η τρίτη και τέταρτη γενιά

Σήμερα, για τους Ελληνοαμερικανούς τρίτης και τέταρτης γενιάς, οι περισσότεροι εκ των οποίων προέρχονται από μεικτούς γάμους, η διατήρηση της ελληνικότητάς τους αποτελεί προσωπική επιλογή για τον καθένα και όχι, όπως ήταν για τους προηγούμενους, χρέος απέναντι στους γονείς τους. Σύμφωνα με τον δρα Νταν Γεωργακά, οι περισσότερες εθνικές ομάδες στις ΗΠΑ δεν επιβιώνουν πέρα από την τέταρτη γενιά, εκτός κι αν υπάρχει νέα ή συνεχόμενη μετανάστευση, κάτι που δεν συμβαίνει με μαζικό τρόπο στην προκειμένη περίπτωση. Θα πρέπει συνεπώς οι προσπάθειες να είναι περισσότερο οργανωμένες και στοχευμένες.

Μεγάλη σημασία έχει η διατήρηση της επαφής των νεαρών Ελληνοαμερικανών με την Ελλάδα μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και οργανωμένες εκδρομές στη χώρα. Οπως χαρακτηριστικά λέει ο καθηγητής: «Είμαστε τυχεροί που η χώρα και οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν χρειάζονται διαφήμιση». Ετσι, οι περισσότεροι έφηβοι και νέοι επιστρέφουν ενθουσιασμένοι από το ταξίδι τους, θέλοντας να γνωρίσουν περισσότερο την κουλτούρα τους και να μάθουν ελληνικά. Κάτι που είναι πολύ εύκολο, μια και οι προηγούμενες γενιές φρόντισαν ώστε να υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς και οργανώσεις που να μπορούν να το κάνουν αυτό.