Ανησυχία για το διπλό χτύπημα του Εγκέλαδου

Σε χορό μετασεισμών ζει η Θεσσαλία αρκετά 24ωρα μετά το δίδυμο χτύπημα των 6 και 5,9 Ρίχτερ που ανησύχησε τους κατοίκους στις περιοχές της Ελασσόνας και του Τυρνάβου και έθεσε σε εγρήγορση επιστήμονες και κρατικό μηχανισμό. Ο δεύτερος, σχεδόν ισοδύναμος, σεισμός μέσα σε 32 ώρες επέτεινε την ανησυχία, χωρίς όμως να προκαλέσει μεγαλύτερες ζημιές στην περιοχή, που δοκιμάστηκε μετρώντας καταρρεύσεις κτισμάτων, περισσότερα από 350 άτομα φιλοξενούμενα σε ξενοδοχεία και σκηνές, αλλά ευτυχώς χωρίς απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.

Συνολικά 223 σεισμικές δονήσεις δεν άφησαν σε ησυχία την περιοχή από την πρώτη επίσκεψη του Εγκέλαδου, μεγέθους 6 βαθμών, στις 12.16 το μεσημέρι της Τετάρτης (3 Μαρτίου 2021) και μέχρι το μεσημέρι της Παρασκευής. Το επίκεντρο της πρώτης δόνησης εντοπίστηκε 5 χλμ. βόρεια του Δαμασίου στην περιοχή του Τυρνάβου. Οπως κατέγραψε τη μετασεισμική ακολουθία το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, οι είκοσι μία εξ αυτών ήταν άνω των 4 βαθμών, αριθμός που χαρακτηρίζεται από τους επιστήμονες ως αρκετά υψηλός, και από αυτές οι τέσσερις ξεπέρασαν τα 5 Ρίχτερ.

Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγεται η ισχυρότατη δόνηση που σημειώθηκε στις 20.38 το βράδυ της Πέμπτης, μεγέθους 5,9 βαθμών, με επίκεντρο 16 χλμ. νοτιοδυτικά της Ελασσόνας και εστιακό βάθος στα 11,3 χλμ., αναστατώνοντας για δεύτερη φορά τους κατοίκους. Η σπανιότητα του φαινομένου θορύβησε τοπικές αρχές και επιστήμονες, ενώ οι πρώτες δημόσιες τοποθετήσεις για σεισμό-«έκπληξη», ενεργοποίηση άγνωστου κλάδου, ακόμα και για νέο σεισμό έριξαν νερό στον μύλο της ανησυχίας δημιουργώντας σύγχυση.

Δίδυμα σεισμικά γεγονότα

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το ρήγμα του Τυρνάβου, μήκους 25 χλμ., «ξύπνησε» μετά από 254 χρόνια, καθώς από τις μακροσεισμικές παρατηρήσεις φαίνεται ότι έδωσε τον τελευταίο σεισμό στην περιοχή το 1766. Μάλιστα, όπως είπε ο καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας, πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), «τα γεωμετρικά και δυναμικά χαρακτηριστικά του υποδεικνύουν ότι η οροφή του είναι το επίπεδο 6-6,2 της κλίμακας Ρίχτερ».

Ο αναπληρωτής διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, δρ Βασίλης Καραστάθης, εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ότι έχουμε μια μετασεισμική ακολουθία με δύο ισχυρά σεισμικά γεγονότα, παρόμοιας τάξης μεγέθους, τα οποία όμως είναι στην ίδια ρηξιγενή ζώνη. «Πρόκειται για μια διπλέττα σεισμών» αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι από τη μέχρι σήμερα χαρτογράφηση του φαινομένου αποτυπώνεται ότι η ρηξιγενής ζώνη των δύο σεισμών παρουσιάζει συνέχεια, μιλάμε δηλαδή για μια ενιαία ζώνη και όχι για δύο ανεξάρτητα ρήγματα, ενώ σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε για ντόμινο.

Τα ρήγματα και οι κλάδοι

Αυτά που απλοϊκά ονομάζουμε ρήγματα, όπως του Τυρνάβου, των Αλκυονίδων ή της Περαχώρας, είναι ουσιαστικά ρηξιγενείς ζώνες με κλάδους (segments) οι οποίοι δεν είναι απαραίτητο να έχουν την ίδια κατεύθυνση. Τα ρήγματα δηλαδή δεν είναι μια γραμμή πάνω στον χάρτη αλλά σπάνε σε κλάδους. Στην περίπτωση του Τυρνάβου, δυο γειτονικοί κλάδοι ενεργοποιήθηκαν. Ο δεύτερος κλάδος μέχρι σήμερα παρέμενε «άγνωστος», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει ξαναδώσει ποτέ σεισμό. Ομως αυτό δεν έχει εντοπιστεί από τις μέχρι σήμερα μελέτες των επιστημόνων. Εξάλλου, συστηματική καταγραφή στη χώρα μας υπάρχει μόλις από το 1964.

Οπως σημειώνει ο κ. Καραστάθης, «διπλός σεισμός έχει ξαναγίνει στο παρελθόν, όπως στην Κεφαλλονιά, στους Σοφάδες, αλλά και διεθνώς, δεν είναι ένα φαινόμενο πρωτοφανές ή αφύσικο. Βεβαίως δεν είναι και τόσο σύνηθες. Για αυτό και θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην προχωρούμε σε επισφαλείς εκτιμήσεις. Το σημαντικό είναι ότι το αρχικό μέγεθος δεν ξεπεράστηκε». Η εξέλιξη της ακολουθίας, η οποία είναι πλούσια, αναμένεται να οδηγήσει μέσα στα επόμενα 24ωρα σε ομαλοποίηση.

Αμεση κινητοποίηση για βοήθεια προς τους κατοίκους

Σοβαρές υλικές ζημιές σε οικήματα, ως επί το πλείστον εγκαταλελειμμένα, αλλά και υποδομές καταγράφηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Τυρνάβου, όπου τα χωριά Μεσοχώρι και Δαμάσι έχουν υποστεί το ισχυρότερο πλήγμα. Οι αυτοψίες από τα κλιμάκια του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ως και την Παρασκευή σε 841 κατοικίες έδειξαν ότι 520 είναι μη κατοικήσιμες (61,8%). Συνολικά, 114 μηχανικοί βρίσκονται στην περιοχή για την αποτίμηση των ζημιών.

Αυτά που αποδείχθηκαν ανθεκτικά στην πρώτη τους ουσιαστική αναμέτρηση με μεγάλο σεισμό ήταν τα κτίρια που βρίσκονται στις πόλεις της ευρύτερης περιοχής, εντός δηλαδή αστικού ιστού. Οι μεγάλες ζημιές αντιθέτως εντοπίστηκαν σε παλιά σπίτια, κατασκευές με λιθορριπή η πλινθοδομή, τα οποία δεν είχαν αντισεισμική  θωράκιση.

Στη διαχείριση της επόμενης ημέρας, που βρίσκει αρκετούς κατοίκους εκτός των σπιτιών τους, κυρίως για λόγους ασφαλείας, περισσότερα από 200 άτομα μεταφέρθηκαν από την πρώτη ημέρα σε ξενοδοχεία στα Τρίκαλα, ενώ ακόμη 150 έμειναν σε σκηνές που στήθηκαν από την Περιφέρεια Θεσσαλίας σε Δαμάσι, Τύρναβο, Μεσοχώρι, Ζάρκο και Αμούρι.

Επίσης, προχωρεί άμεσα η καταγραφή των κατεστραμμένων οικοσκευών, ώστε οι δικαιούχοι να αποζημιωθούν από 600 έως 6.000 ευρώ. Θα ακολουθήσουν και οι επιχειρήσεις που έχουν υποστεί ζημιές. Οσον αφορά το σχολείο του Δαμασίου, που υπέστη σοβαρότατες ζημιές, μετά την παρέμβαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αναλαμβάνει το χτίσιμο νέου σχολείου η εταιρεία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η οποία ήδη δραστηριοποιείται στην περιοχή κατασκευάζοντας τον αυτοκινητόδρομο Ε65.

Μετά και τη δεύτερη ισχυρή σεισμική δόνηση, κατόπιν αιτήματος του περιφερειάρχη Θεσσαλίας, κ. Κώστα Αγοραστού, αποφασίστηκε η αποστολή containers από τη Διεύθυνση Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών στον Ασπρόπυργο για την προσωρινή στέγαση των κατοίκων. Επίσης, μεταξύ των προτεραιοτήτων έχει τεθεί ο εμβολιασμός των κλιμακίων, αλλά και των κατοίκων, καθώς η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται επιδημιολογικά στο «κόκκινο».