Αναζητώντας τα ίχνη των ταπεινών ανθρώπων

Αρχαιολογία δεν είναι μόνο οι ανασκαφές, υπάρχουν και άλλες ερευνητικές μέθοδοι διά των οποίων πραγματοποιείται το μαγικό ταξίδι στο παρελθόν. Μια εξ αυτών, την έρευνα πεδίου, εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας ο καθηγητής στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα Σιλβιάν Φασάρ. Το ονοματεπώνυμό παραπέμπει σε Γάλλο αλλά είναι και Ελληνας. Γεννημένος στην Ελβετία από πατέρα Ελβετό και μητέρα Ελληνίδα μιλάει τη γλώσσα μας από μικρό παιδί. Πήγε εξάλλου στο ελληνικό σχολείο της Λωζάννης, τα καλοκαίρια ερχόταν πάντα με την οικογένειά του στη δεύτερη πατρίδα του, ώσπου κάποια στιγμή αγόρασε και σπίτι στην Τήνο. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά το 2002 για να κάνει το διδακτορικό του και για να εργαστεί στην Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή. Επειτα από ένα διάλειμμα παραμονής στις ΗΠΑ, όπου επίσης εργάστηκε και έκανε έρευνα, επέστρεψε εκ νέου, αυτή τη φορά ως καθηγητής στην Αμερικανική Σχολή. Και για να κάνει ανασκαφές στην Ερέτρια και στο Αργος.

– Γνωρίζατε την Ελλάδα, άλλο όμως να ζεις μια χώρα κάθε καλοκαίρι, στις διακοπές σου, και άλλο να εργάζεσαι σε αυτήν. Ηταν δύσκολο να προσαρμοστείτε;

«Ακριβώς επειδή τη γνώριζα όλα ήταν πολύ πιο εύκολα από ό,τι αν ερχόμουν για πρώτη φορά σε μια χώρα που θα έπρεπε να την ανακαλύψω και να την καταλάβω. Πράγματι όμως, όταν ήρθα για να δουλέψω χρειάστηκε να αντιμετωπίσω και μια Ελλάδα διαφορετική από την καλοκαιρινή Ελλάδα, με άλλους ρυθμούς, άλλες συνήθειες, άλλες απαιτήσεις… Προσαρμόστηκα σχετικά εύκολα».

– Σας βοήθησε φαντάζομαι και η στοχοπροσήλωση στο επάγγελμά σας.

«Φυσικά. Για αυτό που σπούδασα και για αυτό που ήθελα να κάνω η Ελλάδα παραμένει ο ιδανικός τόπος».

– Τα τελευταία χρόνια ασχολείστε με την έρευνα πεδίου. Δηλαδή;

«Δηλαδή την έρευνα στην επιφάνεια του εδάφους. Εμείς δεν σκάβουμε όπως στις ανασκαφές, περπατάμε. Και περπατώντας ερευνούμε ολόκληρες περιοχές. Πηγαίνουμε, π.χ., με τους φοιτητές μου σε ένα χωράφι και το διασχίζουμε από πάνω ως κάτω κρατώντας ο ένας από τον άλλο απόσταση περίπου δέκα μέτρων, παρατηρώντας ό,τι βρίσκεται πάνω στο έδαφος και συλλέγοντας στοιχεία. Η περιοχή με την οποία ασχολούμαι τελευταίως είναι κοντά στα Βίλια, η πεδιάδα του Μαζίου ή πεδιάδα της Οινόης, στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Αττικής και στα σύνορά του με τη Βοιωτία. Είναι μια περιοχή με μεγάλο ενδιαφέρον».

– Τι ακριβώς μελετάτε;

«Κυρίως τα αρχαία σύνορα, δηλαδή πώς ήταν δηλαδή τα σύνορα στην Αρχαία Ελλάδα. Και όχι μόνο. Περπατώ με τους φοιτητές μου και παρατηρούμε τι υπάρχει γύρω μας. Συλλέγουμε τα κομμάτια από κεραμικά που βρίσκουμε και στη συνέχεια τα μελετάμε αντλώντας πληροφορίες για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι έξω από τις πόλεις, στις αγροικίες, στα ιερά και στα χωράφια τους, από τη νεοελληνική εποχή και έπειτα».

– Δίνει η επιφάνεια του εδάφους ικανά ευρήματα ώστε να βγάζουμε συμπεράσματα για τόσο παλιές εποχές;

«Στην Ελλάδα, ναι! Η χώρα είναι σπαρμένη από ευρήματα, από ίχνη. Η κεραμική βρίσκεται παντού, γιατί τα προϊόντα της ήταν φτηνά και δεν υπήρχε σπίτι που να μην έχει τα δικά του σκεύη. Βρίσκουμε πάρα πολλά θραύσματα, μετράμε την πυκνότητά τους σε κάθε έκταση, μελετάμε τα πιο σημαντικά και κάνουμε χρονολόγηση. Και έχουμε και άλλα ευρήματα, δεν είναι μόνο τα σκεύη. Είναι και οι κεραμίδες, οι κυψέλες… Κάποιες φορές αν είμαστε τυχεροί βρίσκουμε επιγραφές, κομμάτια από τάφους ακόμα και νομίσματα. Ολα αυτά μάς δίνουν την εικόνα της περιοχής μέσα σε διάφορες ιστορικές περιόδους».

– Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αλλά και απαιτητική απασχόληση!

«Απαιτητική επιστήμη η Αρχαιολογία. Λατρεύω όμως την ελληνική φύση, τα βουνά, τα βράχια, το φως… Το να είμαι έξω, να περπατώ και να προσπαθώ να καταλάβω τι έχει κάτω από τα πόδια μου είναι κάτι που εμένα με μαγεύει!».

– Ποιες δεξιότητες πρέπει να έχει ο επιστήμονας που θα ασχοληθεί με την έρευνα πεδίου;

«Αντοχή στο περπάτημα και καλό μάτι για να εντοπίζει εκείνα που πρέπει. Αν και το μάτι εξασκείται με την εμπειρία. Καθένας, μάλιστα, αποκτά το ταλέντο του. Αλλοι διακρίνουν εύκολα τα κομμάτια των αγγείων, άλλοι τον οψιανό…».

– Τι είναι αυτό που σας έσπρωξε να ασχοληθείτε με αυτό το είδος έρευνας;

«Το ότι βοηθάει να βγούμε από τις πόλεις. Γιατί Αρχαία Ελλάδα δεν ήταν μόνο οι αστοί, ήταν και η επαρχία, ήταν και οι χωρικοί. Εχω στρέψει το ενδιαφέρον μου στους ταπεινούς ανθρώπους. Βεβαίως, όπως κάνω έρευνα πεδίου έτσι μπορώ και κάνω πάντα και ανασκαφές. Αυτό λέω και στους φοιτητές μου, πως είναι καλό να γνωρίζουν και τα δύο, και έπειτα ας διαλέξουν τι προτιμάνε».

Δυστυχώς η πανδημία δεν επέτρεψε εφέτος στον Σιλβιάν Φασάρ να ολοκληρώσει τα μαθήματά του και να πραγματοποιήσει όλες τις εκπαιδευτικές εκδρομές που είχε προγραμματίσει, καθώς οι φοιτητές του αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις ΗΠΑ. Ο ίδιος αυτή την περίοδο ασχολείται με τη συγγραφή ενός βιβλίου σχετικά με την έρευνα στην πεδιάδα του Μαζίου. Και περιμένει, με την επανεκκίνηση της κοινωνίας, την επανεκκίνηση των ανασκαφών και των άλλων ερευνητικών προγραμμάτων. Ετοιμος πάντα να… πάρει τα βουνά (μαζί τους φοιτητές του), για να ανακαλύψει νέες ιστορίες από τη ζωή των ταπεινών ανθρώπων. Και να μας τις διηγηθεί.