Κόκκινα δάνεια: Παιχνίδια με τη φωτιά

Οι συνεχείς το τελευταίο διάστημα προειδοποιήσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης Γιάννη Δραγασάκη για τους κινδύνους που απορρέουν από ενδεχόμενη διαιώνιση της εκκρεμότητας των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων για τις τράπεζες και συνολικότερα για την οικονομία προκάλεσαν έκπληξη και αναταραχή, έτυχαν δευτερογενώς κάποιας αξιολόγησης, αλλά κατά βάση έμειναν αδιερεύνητες, ιδιαιτέρως ως προς τις πολιτικές τους προεκτάσεις.

Υπόγεια σύγκρουση με φόντο τις κάλπες

Οι εμπλεκόμενοι στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων δηλώνουν εξαιρετικά ανήσυχοι για τις επερχόμενες ρυθμίσεις και δεν κρύβουν ότι οι προειδοποιήσεις του κ. Δραγασάκη απευθύνονται κυρίως στο εσωτερικό της κυβέρνησης, σε πρόσωπα και δυνάμεις που αντιμετωπίζουν με καθαρά προεκλογική οπτική το όλο θέμα, χωρίς να νοιάζονται για τις δημοσιονομικές και τις ευρύτερες οικονομικές συνέπειες μιας τυπικής λύσης, η οποία θα οδηγεί επί της ουσίας σε απλή ανανέωση του νόμου Κατσέλη και σε τίποτε άλλο.

Ειδικότερα, επισημαίνουν τον ρόλο του υπουργού Επικρατείας Αλέκου Φλαμπουράρη, στον οποίο πριν από λίγους μήνες ο Πρωθυπουργός, προς γενική έκπληξη, ανέθεσε, πέραν των άλλων, και την ευθύνη των τραπεζών. Κατά τις εκτιμήσεις εμπλεκομένων τραπεζιτών αυτόν τον καιρό εξελίσσεται σοβαρή ενδοκυβερνητική σύγκρουση μεταξύ των κ.κ. Δραγασάκη και Φλαμπουράρη, με ευρύτερες συνέπειες.

Ο υπουργός Επικρατείας υπερασπίζεται επί της ουσίας την παράταση του νόμου Κατσέλη, διατηρώντας το επίπεδο προστασίας σχεδόν στο σύνολο των δανειοληπτών, όχι μόνο στεγαστικών δανείων, αλλά και εμπόρων και επιχειρηματιών που εγγυήθηκαν με την πρώτη κατοικία τους δάνεια που έλαβαν από τις τράπεζες για άλλους σκοπούς, αμιγώς επιχειρηματικούς.

Η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι ο κ. Φλαμπουράρης σκέπτεται πρωτίστως τις εκλογές και ενδιαφέρεται κυρίως για τον προσεταιρισμό του πλήθους των δανειοληπτών που έχουν υποθηκεύσει την πρώτη τους κατοικία.

Προστασία με κριτήρια ή αδιακρίτως προς όλους;

Επιδιώκει βασικά να καλύψει αδιακρίτως, τουλάχιστον κατά την προεκλογική περίοδο, εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες. Οι πλέον καχύποπτοι μάλιστα εκτιμούν ότι μια γρήγορη νομοθέτηση που θα παρέχει ευρεία προστασία της πρώτης κατοικίας μπορεί να αποτελέσει βάση εκλογικού αιφνιδιασμού και να οδηγήσει τον κ. Τσίπρα σε άμεση προκήρυξη εκλογών, ακόμη και εντός του προσεχούς Μαρτίου.

Είναι αξιοπερίεργη επίσης μια αμφίσημη δήλωση του κ. Τσακαλώτου που με αφορμή τη δήλωση Δραγασάκη αισθάνθηκε την ανάγκη να ζητήσει σοβαρότητα από όλες τις πλευρές όταν μιλούν για τις τράπεζες. «Οταν ο κ. Δραγασάκης», είπε, «κάνει μια συζήτηση δεν μπαίνουμε στην ουσία αλλά λέμε ότι οι τράπεζες έχουν πρόβλημα». «Οι τράπεζες», πρόσθεσε, «έχουν δημιουργήσει ένα πλαίσιο για να μειώσουν τα «κόκκινα» δάνεια και όλοι έχουν ευθύνη να συμβάλουν σε αυτό».

Δεδομένων των πολιτικών και κοινοβουλευτικών συνθηκών, η νομοθέτηση της πρώτης κατοικίας, συνοδευόμενη από μία-δύο ακόμη εμβληματικές ρυθμίσεις, π.χ. για τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας, πιθανόν να προσφέρει την ευκαιρία στον κ. Τσίπρα να διαφύγει από το πολιτικό αδιέξοδο των ημερών.

Ολα πάντως ξεκίνησαν τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν ο Πρωθυπουργός συγκάλεσε σύσκεψη τραπεζιτών με αντικείμενο τον νόμο Κατσέλη, η ισχύς του οποίου λήγει στις 28 Φεβρουαρίου. Σε εκείνη τη σύσκεψη οι τραπεζίτες έθεσαν το όλο θέμα και επέμειναν για επέκταση του πλαισίου προστασίας της πρώτης κατοικίας, υπό όρους και προϋποθέσεις. Επισημαίνοντας ότι τυχόν διαιώνιση του υφιστάμενου καθεστώτος θα δυσχέραινε ακόμη περισσότερο την αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων, βυθίζοντας τις τράπεζες και κατ’ επέκταση την οικονομία σε νέα κρίση.

Ζήτησαν, με άλλα λόγια, να καθοριστεί η περίμετρος προστασίας των δανειοληπτών πρώτης κατοικίας με βάση κυρίως κριτήρια εισοδήματος και περιουσίας αλλά και αξίας των ακινήτων ώστε να αποκλειστούν οι συστηματικοί κακοπληρωτές και εκείνοι που έκαναν καταχρηστική χρήση του νόμου Κατσέλη. Συγκεκριμένα, πρότειναν η προστασία να διατηρηθεί για ακίνητα αξίας μέχρι 100.000 ευρώ, καθότι τα στοιχεία της αγοράς βεβαιώνουν ότι η σημερινή αξία του 80% των ακινήτων είναι μικρότερη των 100.000 ευρώ.

Επιπλέον, μετέφεραν στην κυβέρνηση ότι η προστασία δεν μπορεί να παρέχεται σε πρόσωπα με ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο των 20.000 ευρώ. Επί της ουσίας, οι τράπεζες υποστήριξαν ότι το νέο πλαίσιο προστασίας θα πρέπει να προσφερθεί αυστηρά για στεγαστικά δάνεια και όχι για επιχειρηματικά. Γιατί στη δεύτερη περίπτωση αλλοιώνεται ο χαρακτήρας των ρυθμίσεων και υπονομεύεται όλη η προσπάθεια περιορισμού των «κόκκινων» δανείων και κατ’ επέκταση της εξυγίανσης των τραπεζών.

Σε αδιέξοδο οι συζητήσεις με τις τράπεζες

Σύμφωνα με τις αναφορές τραπεζικών στελεχών, στη συνάντηση του Δεκεμβρίου ο κ. Τσίπρας ήταν διαλλακτικός, όπως και οι κ.κ. Δραγασάκης και Λιάκος. Ευλόγως δημιουργήθηκε τότε η εντύπωση στους περισσότερους ότι όντως αναζητείται μια λογική λύση, που και τους φτωχούς δανειολήπτες θα καλύψει και τις τράπεζες δεν θα βυθίσει.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες ωστόσο τα πράγματα φαίνεται να ξεπερνούν τις εντυπώσεις του Δεκεμβρίου. Στις τράπεζες υπάρχει η αίσθηση ότι στην κυβέρνηση έχει επικρατήσει «σκληρή ατζέντα», καθαρά πολιτική, και η όλη συζήτηση μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών φαίνεται να οδηγείται σε απόλυτο αδιέξοδο.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ανώτερων τραπεζικών στελεχών στην κυβέρνηση τείνει να επικρατήσει η αμιγώς πολιτική άποψη Φλαμπουράρη για γενικευμένη προστασία χωρίς κριτήρια και περιορισμούς, ακόμη και για επιχειρηματίες που έχουν υποθηκεύσει τα ακριβά τους ακίνητα. Αντιθέτως πιστεύουν ότι ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Δ. Λιάκος, που μέχρι πρότινος εκπροσωπούσε την κυβέρνηση στις διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες, και ο κ. Δραγασάκης βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης με τον κ. Φλαμπουράρη, όπως προκύπτει άλλωστε από τις επαναλαμβανόμενες  προειδοποιήσεις για δημοσιονομικό κόστος και την ενδεχόμενη ανάγκη νέων ανακεφαλαιοποιήσεων.

Προς επιμήκυνση των δανείων με κούρεμα

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης πάντως όταν ερωτάται σχετικά χαρακτηρίζει «υπερβολές» τα περί ενδοκυβερνητικής σύγκρουσης, σπεύδοντας ταυτόχρονα να διευκρινίσει ότι «οφείλουμε κάθε φορά να σταθμίζουμε τις επιθυμίες μας με τις δυνατότητες του συστήματος και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν οι επιλογές μας». Οπως και να έχει πάντως, και η ενδιάμεση πρόταση Δραγασάκη δείχνει να προσαρμόζεται στον ευρύτερο κυβερνητικό πολιτικό στόχο. Ο ίδιος δεν κρύβει ότι οδεύουμε προς μια μορφή εξωδικαστικού συμβιβασμού που θα περιλαμβάνει επιμήκυνση των δανείων συνοδευόμενη από κούρεμα υποχρεώσεων και επιδότηση επιτοκίου για τα πτωχευμένα νοικοκυριά.

Σύμφωνα με πληροφορίες, προτείνει τη δημιουργία μιας πλατφόρμας εξωδικαστικού συμβιβασμού όπου οι υπόχρεοι δανειολήπτες θα καταθέσουν σχετικές αιτήσεις και θα εντάσσονται αυτόματα σε κάποια ρύθμιση βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. Υποστηρίζει μάλιστα ότι ήδη έχουν ενημερωθεί οι ευρωπαϊκές αρχές και πιστεύει ότι η ρύθμιση, αν εφαρμοστεί σωστά, θα ωφελήσει εν τέλει τις τράπεζες, καθώς θα φέρει κάποιους από τους μέχρι τώρα «κόκκινους» δανειολήπτες στα ταμεία τους.

Παρά ταύτα, οι τράπεζες παραμένουν εξαιρετικά ανήσυχες. Πιστεύουν όλες ότι οι υπόχρεοι καταθέτοντας την αίτηση στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού συμβιβασμού θα θεωρήσουν εαυτούς προστατευμένους και δεν πρόκειται να πληρώσουν ούτε μία δόση, υπονομεύοντας τόσο τις τιτλοποιήσεις δανείων όσο και τις μαζικές πωλήσεις δανείων που προετοιμάζουν.

Ο εκλογικός κύκλος τρομάζει τις τράπεζες

Επιπλέον, εκτιμούν ότι με την κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου ο επόπτης και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αποτιμήσει αυτόματα το κόστος της νέας ρύθμισης και βεβαίως θα ζητήσει προβλέψεις και νέα κεφάλαια. Γεγονός που αν επισυμβεί θα οδηγήσει το τραπεζικό σύστημα σε νέο κύκλο αμφισβητήσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία και τη σταθερότητά της.

Τις επόμενες μέρες πάντως αναμένεται να ενταθούν οι διαβουλεύσεις κυβέρνησης – τραπεζιτών και εκτιμάται ότι θα εμπλακεί και πάλι προσωπικά ο Πρωθυπουργός.

Οι τραπεζίτες ωστόσο νιώθουν σχεδόν ανυπεράσπιστοι, ιδιαιτέρως σε αυτή τη φάση του εκλογικού κύκλου. Υποθέτουν ότι ακόμη και τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν θα αντιδράσουν αν βρεθούν αντιμέτωπα με μια «φιλολαϊκή» ρύθμιση «κόκκινων» στεγαστικών δανείων, ακόμη και αν η ρύθμιση επιβαρύνει εξόφθαλμα τους φορολογουμένους ή οδηγεί αναπόφευκτα τις τράπεζες σε νέα φάση προβληματικοποίησης μέσω απαιτητικών ανακεφαλαιοποιήσεων.