Αγώνας δρόμου για το εμβόλιο του κορωνοϊού

Καθώς ο νέος κορωνοϊός δείχνει ολοένα και περισσότερο τα «δόντια» του, οι επιστήμονες έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για να του… κλείσουν τον δρόμο μέσω εμβολίων και θεραπειών. Πρόκειται για έναν αγώνα που απαιτεί χρήμα – ήδη φαρμακευτικές εταιρείες, οργανισμοί υγείας αλλά και ιδρύματα όπως το Ιδρυμα «Bill and Melinda Gates» χρηματοδοτούν πειράματα και δοκιμές – αλλά και χρόνο: τόσο χρόνο που, ειδικά σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη εμβολίου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναφέρουν πως όταν πια θα έχουμε ένα εμβόλιο στα χέρια μας, ίσως θα είναι πολύ αργά για να κάνει τη διαφορά στην εξέλιξη της επιδημίας. Προσθέτουν μάλιστα ότι για του λόγου το αληθές τόσο στην επιδημία του ιού Ζίκα που έπληξε το 2016 τη Λατινική Αμερική όσο και σε εκείνη του ιού Εμπολα στη Δυτική Αφρική που διήρκεσε από το 2014 ως το 2016, αλλά και στην πανδημία γρίπης το 2009, τα εμβόλια δεν ήταν έτοιμα όταν έπρεπε για να περιορίσουν εγκαίρως τις ιογενείς απειλές.

Το μέτωπο
των εμβολίων

Στις 23 Ιανουαρίου η μη κερδοσκοπική οργάνωση CEPI (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations) ανακοίνωσε ότι θα χρηματοδοτήσει με συνολικά 12,5 εκατ. δολάρια τρεις προσπάθειες για την ανάπτυξη εμβολίων ενάντια στον 2019-CoV. Και οι τρεις προσπάθειες ξεκίνησαν μόλις λίγες ώρες αφότου ερευνητές στην Κίνα δημοσίευσαν σε βάση δεδομένων την αλληλουχία του νέου κορωνοϊού στις 10 Ιανουαρίου. Γενικώς πλέον οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν τον πολύ ταχύτερο σχεδιασμό εμβολίων. Και αυτό διότι οι επιστήμονες μπορούν να δημιουργήσουν υποψήφια εμβόλια βασιζόμενοι μόνο στη γενετική αλληλουχία του εκάστοτε ιού, χωρίς να χρειάζεται να έχουν στα χέρια τους δείγμα του (και ετούτη τη φορά η Κίνα καθιστώντας ταχέως διαθέσιμη δημοσίως την αλληλουχία βοήθησε σημαντικά στον σχεδιασμό εμβολίων).

Χρησιμοποιούνται αυτή τη στιγμή διαφορετικές πλατφόρμες για την ανάπτυξη εμβολίων. Αλλες βασίζονται στο αγγελιαφόρο RNA (mRNA) του ιού το οποίο κωδικοποιεί μια ιική πρωτεΐνη όπως αυτές που ανευρίσκονται στην επιφάνειά του. Μετά την έγχυση του mRNA εμβολίου στον οργανισμό πυροδοτείται η επιθυμητή ανοσολογική απόκριση – μάλιστα η συγκεκριμένη φιλοσοφία έχει ήδη οδηγήσει σε ανάπτυξη εμβολίου και ενάντια στο σύνδρομο MERS το οποίο προκαλείται από έναν διαφορετικό αλλά συγγενή του 2019-nCoV κορωνοϊό. Το εμβόλιο για το MERS έχει μέχρι στιγμής δοκιμαστεί σε ζώα και εκτιμάται ότι, με μικρές τροποποιήσεις, μπορεί να δείξει τον δρόμο και για το εμβόλιο ενάντια στον νέο κορωνοϊό.

Αλλες προσεγγίσεις αφορούν DNA εμβόλια τα οποία βασίζονται στη γενετική αλληλουχία του ιού και επίσης κωδικοποιούν ιικές πρωτεΐνες – μετά την εφαρμογή τους προκαλούν και αυτά ανοσολογική απόκριση, χωρίς το άτομο όμως να εμφανίζει νόσο. Τέτοιου είδους εμβόλιο έχει επίσης αναπτυχθεί για το MERS και βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Εκτιμάται ότι τόσο ένα εμβόλιο βασισμένο στο mRNA όσο και ένα DNA εμβόλιο θα δοκιμαστούν σε ζώα μέσα σε έναν μήνα και, αν όλα πάνε καλά, σε περίπου τρεις μήνες θα ξεκινήσουν οι δοκιμές τους σε ανθρώπους.

Δοκιμάζονται παράλληλα, όπως από ειδικούς του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία, και πιο «παραδοσιακές» τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων, οι οποίες αφορούν ιικές πρωτεΐνες που παράγονται σε κυτταρικές καλλιέργειες. Ελπίζεται ότι ένα τέτοιο υποψήφιο εμβόλιο θα είναι έτοιμο για κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους σε τέσσερις μήνες. Και άλλες μεγάλες εταιρείες και ερευνητικές ομάδες εργάζονται πυρετωδώς επάνω στην ανάπτυξη εμβολίου σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Κίνα. Μάλιστα ερευνητές του Imperial College στο Λονδίνο ανακοίνωσαν ότι θα περάσουν σε πειράματα υποψήφιου εμβολίου σε ζώα την ερχόμενη εβδομάδα και μέσα σε μερικούς μήνες σε δοκιμές σε ανθρώπους.

Ακόμα όμως και αν τα εμβόλια αυτά αποδειχθούν αποτελεσματικά στις ανθρώπινες δοκιμές, η μαζική παραγωγή τους αποτελεί έναν άλλο μεγάλο σκόπελο, καθώς σε περίπτωση που υπάρξει πανδημική κατάσταση θα απαιτηθούν εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα – και αυτή τη στιγμή είναι χαρακτηριστικό ότι για να παραχθούν 100 εκατομμύρια δόσεις μπορεί να απαιτηθεί ένα ολόκληρο έτος. Πού βασίζονται λοιπόν οι ειδικοί; Στο ότι, όπως συμβαίνει με πολλούς ιούς που πλήττουν το αναπνευστικό σύστημα, ο νέος κορωνοϊός θα αποδειχθεί εποχικός: κοινώς, όταν ο καιρός «ανοίξει» θα εξαφανιστεί και πιθανώς θα επανεμφανιστεί μετά το φθινόπωρο. Ετσι θα υπάρχει πολύ περισσότερος χρόνος για την παραγωγή εμβολίων.

Τα «κοκτέιλ»
φαρμάκων

Σε κάθε περίπτωση, ώσπου να υπάρξει εμβόλιο για τον νέο κορωνοϊό, είναι επείγουσα η ανάγκη να βρεθούν αποτελεσματικές θεραπείες για τους ασθενείς που ολοένα και αυξάνονται. Και σε αυτό το μέτωπο οι επιστήμονες τρέχουν… με χίλια ακολουθώντας κατά κύριο λόγο τη στρατηγική του «κοκτέιλ» φαρμάκων. Για παράδειγμα, στο Νοσοκομείο Jin Yintan στη Γουχάν, όπου αντιμετωπίστηκαν τα περιστατικά των πρώτων 41 ασθενών με τον ιό, έχει ήδη ξεκινήσει μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή ενός συνδυασμού φαρμάκων που χορηγούνται για τον ιό HIV του AIDS (λοπιναβίρη και ριτοναβίρη). Ο συνδυασμός αυτός στοχεύει την πρωτεάση, ένα ένζυμο που χρησιμοποιούν τόσο ο ΗΙV όσο και οι κορωνοϊοί για να «τεμαχίζουν» τις ιικές πρωτεΐνες προκειμένου να δημιουργήσουν νέα αντίγραφά τους. Ο συγκεκριμένος συνδυασμός είχε αποδειχθεί ότι προσφέρει σημαντικά κλινικά οφέλη όταν είχε χορηγηθεί σε ασθενείς με τον «συγγενικό» SARS.

Ελπίδες δίνει και ένα πειραματικό αντι-ιικό φάρμακο (remdesivir) το οποίο αναπτύχθηκε για την αντιμετώπιση του Εμπολα και θα δοκιμαστεί στη Γουχάν σε 270 ασθενείς με ήπια έως μέτρια πνευμονία εξαιτίας του νέου ιού. Μάλιστα το συγκεκριμένο φάρμακο που παρεμβαίνει στην πολυμεράση του ιού χορηγήθηκε στο πρώτο κρούσμα του νέου κορωνοϊού που ανιχνεύθηκε στις ΗΠΑ, έναν 35χρονο άνδρα, και σύμφωνα με δημοσίευση των θεραπόντων ιατρών του στην επιθεώρηση «The New England Journal of Medicine» προσέφερε σημαντική βελτίωση. Πάντως, κατά τους ειδικούς, όλα τα αντι-ιικά φάρμακα όπως το remdesivir, που μειώνουν το ιικό φορτίο εντός του οργανισμού, πρέπει να χορηγούνται νωρίς για να είναι αποτελεσματικά. Πολλοί ασθενείς όμως ζητούν ιατρική βοήθεια αρκετές ημέρες μετά την εκδήλωση συμπτωμάτων.

Παγκόσμιο φόρουμ

Στις 11 και 12 Φεβρουαρίου συγκαλεί ο ΠΟΥ στη Γενεύη ένα παγκόσμιο φόρουμ για την έρευνα και την καινοτομία, στο οποίο μεταξύ άλλων θα δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη εμβολίων, θεραπειών και διαγνωστικών εργαλείων για τον νέο κορωνοϊό.