25 χρόνια δουλειάς για ένα κόσμημα

Είχε διάρκεια ζωής έξι αιώνων. Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας, το οποίο οικοδομήθηκε το πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ., στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου Γονατά, παρέμενε για χρόνια μέσα στη λήθη, βυθισμένο κάτω από τη γη. Ηταν το 1910, για παράδειγμα, όταν διανοίχτηκε οδός ακριβώς επάνω από το μνημείο. Αργότερα, πολυκατοικίες θεμελιώθηκαν στη θέση του και σηπτικοί βόθροι διανοίχτηκαν επάνω στις κερκίδες του, ενώ το 1952 πάνω στο επιθέατρο κατασκευάστηκε το ρολόι της πόλης, το οποίο εγκαινιάστηκε με πανηγυρισμούς και τυμπανοκρουσίες.

Αυτό το μεγαλειώδες αρχαίο θέατρο τα τελευταία 25 χρόνια αναγεννιέται μέσα από ένα τιτάνιο έργο αποκατάστασης, για το οποίο δούλεψαν εκατοντάδες άνθρωποι. Πλέον φαίνεται ότι έχει μπει στην τελική ευθεία καθώς εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό 3,4 εκατ. ευρώ, με τις εργασίες να αναμένεται να το καταστήσουν λειτουργικό ως το πρώτο διάζωμα μέχρι το τέλος του 2022.

«Στόχος μας είναι η αποκατάσταση του κυρίως θεάτρου, το οποίο με την ολοκλήρωση των έργων και την επανατοποθέτηση των εδωλίων θα μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 1.500 θεατές» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο Δημήτρης Καραγκούνης, αρχιτέκτων με μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα ειδικών κατασκευών και προϊστάμενος του Τμήματος Αρχαιολογικών Εργων και Μελετών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας. «Πιστεύω ότι μετά το καλοκαίρι του 2022 το θέατρο θα ανοίξει και θα φιλοξενεί παραστάσεις, μετά την έγκριση, βέβαια, του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου».  

Το χρονικό της χρηματοδότησης

Από τα τέλη του περασμένου Ιουνίου ο Δημήτρης Καραγκούνης και η ομάδα του εργάστηκαν σκληρά για την ένταξη των εργασιών αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου στο ΕΣΠΑ. «Καταθέσαμε αρχικά την πρότασή μας τον περασμένο Νοέμβριο» αναφέρει και συμπληρώνει: «Στις 5 Μαρτίου επανήλθαμε με τροποποιημένο Τεχνικό Δελτίο Πράξης και καινούργιο στοιχείο τη δημιουργία κλίμακας καθόδου και αναβατορίου για την πρόσβαση των ΑμεΑ στο θέατρο από τον πεζόδρομο της οδού Βενιζέλου. Δέκα ημέρες αργότερα, στις 15 Μαρτίου, είχαμε την ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και μάλιστα με αύξηση του προϋπολογισμού από τα 3 στα 3,4 εκατ. ευρώ και επιμήκυνση του χρόνου παράδοσης μέχρι την 31η Οκτωβρίου του 2023. Θεωρώ πάντως ότι οι εργασίες θα έχουν ολοκληρωθεί πολύ νωρίτερα, καθώς οι ίδιοι έχουμε θέσει ως όριο το τέλος του Ιουνίου του 2022».

Τα κύρια έργα που αναμένεται να πραγματοποιηθούν αφορούν κατά κύριο λόγο την επανατοποθέτηση εδωλίων στον χώρο του κυρίως θεάτρου – 240 μάλιστα θα προέρχονται από νέο υλικό (περιλαμβάνονται η προμήθεια και η μεταφορά των όγκων του νέου μαρμάρου, η σάρωση και η επεξεργασία στον παντογράφο) – καθώς και την υποστήριξη του κυρίως θεάτρου με την κατασκευή τοίχου από λιθοδομή.

«Δυστυχώς τα χρήματα δεν επαρκούν και πέντε με έξι σειρές στο επάνω μέρος του κυρίως θεάτρου δεν θα αποκατασταθούν» αναφέρει ο κ. Καραγκούνης, «παραμένω όμως αισιόδοξος, γιατί είμαστε «καλοί μαθητές». Σε όλα τα προγράμματα που έχουμε συμμετάσχει, στο Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, στο Γ’, στο ΕΣΠΑ, σημειώσαμε εξαιρετικές επιδόσεις, με την απορρόφηση να φθάνει στο 100% και στο τέλος να εισρέουν σε εμάς κονδύλια τα οποία δεν απορροφήθηκαν από τoυς λεγόμενους «ασυνεπείς». Σκεφτείτε ότι δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη οι εργασίες και ήδη δουλεύουμε την πρότασή μας για την αποκατάσταση της σκηνής, ώστε να έχουμε έτοιμη τη μελέτη και να μπορέσουμε να αιτηθούμε χρημάτων».

Από θέατρο,
ρωμαϊκή αρένα

Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας είναι από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα του ελληνικού χώρου. Κατασκευάστηκε στις νότιες υπώρειες του λόφου Φρούριο, όπου βρισκόταν η οχυρωμένη ακρόπολη της πόλης, και είχε χωρητικότητα 10.000 θεατών. Στους πρώτους αιώνες λειτουργίας του, εκτός από χώρος για την τέλεση θεατρικών παραστάσεων, χρησιμοποιήθηκε και για τις συνελεύσεις του ανώτατου διοικητικού οργάνου της περιοχής, του Κοινού των Θεσσαλών.

Στο τέλος του 1ου αι. π.Χ., πάντως, η χρήση του άλλαξε και μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αρένα για την τέλεση αποκλειστικά και μόνο επίσημων εορταστικών εκδηλώσεων, μονομαχικών αγώνων, θηριομαχιών, παραστάσεων μίμων, σαλτιμπάγκων και μάγων. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι την περίοδο εκείνη οι θεατρικές παραστάσεις πραγματοποιούνταν στο λιτό Β’ αρχαίο θέατρο της πόλης. Η λειτουργία του φαίνεται να διακόπηκε απότομα στο τέλος του 3ου αι. μ.Χ. ή στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. Ηδη όμως ένας σεισμός στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. ή στις αρχές του 3ου αιώνα κατέστρεψε τον δεύτερο όροφο της σκηνής, ενώ το τελικό χτύπημα φαίνεται να το δέχτηκε τον 7ο αι. μ.Χ., όταν ένας ισχυρός σεισμός που σημειώθηκε στην περιοχή είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν ένα μεγάλο μέρος του επιθεάτρου και ο δεύτερος όροφος της σκηνής μέσα στο εσωτερικό της ορχήστρας.

Η πορεία προς
την αποκάλυψη

Οσο το θέατρο ήταν ορατό, έγινε σε διάφορες εποχές συστηματική λιθοθηρία για την εξαγωγή οικοδομικού υλικού. Ηταν πάντως το 1910 όταν ο τότε έφορος Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας Απόστολος Αρβανιτόπουλος ανέσκαψε ένα τμήμα της σκηνής σε μικρό οικόπεδο, το οποίο και απαλλοτριώθηκε. Δυστυχώς, όμως, ως το 1985 ο χώρος του αρχαίου θεάτρου καλυπτόταν από σύγχρονες οικοδομές και διχοτομούνταν ουσιαστικά από δύο κεντρικές οδούς, την οδό Αλ. Παπαναστασίου και την οδό Βενιζέλου.

Χρειάστηκαν χρόνια αγώνων, με πάνω από 30 ακίνητα να απαλλοτριώνονται (ανάμεσά τους μία πενταώροφη και μία τετραώροφη πολυκατοικία), ώστε να αποκαλυφθεί το θέατρο και να ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασής του. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι η πλήρης αποκάλυψη της σκηνής έγινε μετά το 2004, όταν διανοίχτηκε τμήμα της οδού Βενιζέλου που διερχόταν πάνω απ’ αυτή. Μετά τις τελευταίες απαλλοτριώσεις (κυρίως την περίοδο 1999-2009) αποκαλύφθηκε η δυτική είσοδός του, ενώ η ανατολική κύρια είσοδος παραμένει καλυμμένη.

«Είναι γνωστό ότι βρέθηκαν εδώλια εντοιχισμένα στα πέδιλα οικοδομών, ενώ στον χώρο της ανασκαφής βρέθηκαν 60 βόθροι» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Καραγκούνης, ο όποιος διαχειρίζεται μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα στη διεύθυνση www.larissa-theatre.com, στην οποία καταγράφονται αναλυτικά όλη η ιστορία του αρχαίου θεάτρου και τα νέα γύρω από αυτό. Μάλιστα προσεχώς αναμένεται να κυκλοφορήσει φωτογραφικό λεύκωμα των εργασιών αφιερωμένο στο σύνολο των εργαζομένων που δούλεψαν για την αποκατάστασή του: αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες, τοπογράφους, σχεδιαστές, συντηρητές και απλούς εργάτες.

Σήμερα, το αρχαίο θέατρο της Λάρισας είναι πλήρως ενταγμένο μέσα στον ιστό της πόλης, σε απόσταση αναπνοής από τον γεμάτο νεαρόκοσμο πεζόδρομο της Βενιζέλου. «Η αποκάλυψη του θεάτρου, παρά τις δυσκολίες τα τελευταία 25 χρόνια με τις απαλλοτριώσεις, έχει προσφέρει στους Λαρισαίους μια άλλη σχέση με την πόλη τους» αναφέρει ο Δημήτρης Καραγκούνης. «Μια σχέση που, καθώς τα έργα προχωρούν, εδραιώνεται αλλάζοντας το πρόσωπο της πόλης».