Αν στις αρχές του 2025 ζούσε ο Χένρι Κίσινγκερ, ήταν υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και ήθελε να επικοινωνήσει με την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε ποιον ευρωπαίο ηγέτη θα τηλεφωνούσε; Σύμφωνα με τον αστικό μύθο, ο Κίσινγκερ είχε αναρωτηθεί «σε ποιον πρέπει να τηλεφωνήσω αν θέλω να καλέσω την Ευρώπη;» υπονοώντας ότι η ηγεσία της ΕΕ είναι απροσδιόριστη.

Το υποθετικό ερώτημα θα μπορούσε να απαντηθεί με δύο ονόματα, με αυτό του Ντόναλντ Τουσκ, του πρωθυπουργού της Πολωνίας που ανέλαβε την 1η Ιανουαρίου την εξαμηνιαία προεδρία της ΕΕ, και της πρωθυπουργού της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, η οποία πρόσφατα πραγματοποίησε επίσκεψη-αστραπή στο Μαρ-α-Λάγκο της Φλόριντα όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ – ελάχιστοι παγκόσμιοι ηγέτες είχαν αυτό το προνόμιο μετά την εκλογή του στον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο.

Οι παρεμβάσεις του Μασκ

Οι Τουσκ και Μελόνι αναλαμβάνουν να καλύψουν το κενό ηγεσίας στην ΕΕ σε μια κρίσιμη συγκυρία: ο γαλλογερμανικός άξονας τελεί σε ακινησία, ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται στον τέταρτο χρόνο, ο Τραμπ αναλαμβάνει την προεδρία των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου απειλώντας με επιβολή δασμών στα εισαγόμενα ευρωπαϊκά προϊόντα, ενώ ο Ιλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου και σύμβουλος του Τραμπ, παρεμβαίνει ωμά στην πολιτική χωρών-μελών της ΕΕ αλλά και της Βρετανίας.

Στη Γαλλία, η νεοπαγής κυβέρνηση μειοψηφίας, υπό τον κεντρώο Φρανσουά Μπαϊρού, πασχίζει να ψηφίσει τον προϋπολογισμό του 2025. Η Γερμανία ετοιμάζεται για τις πρόωρες εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου και οι δημοσκοπήσεις δίνουν σταθερά δεύτερο κόμμα, μετά τους δεξιούς Χριστιανοδημοκράτες, την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), την οποία στηρίζει αναφανδόν ο Μασκ μέσω της πλατφόρμας Χ που του ανήκει.

Ο πραγματικός λόγος της στήριξης του Μασκ στην AfD είναι οι υποσχέσεις της για λιγότερους φόρους και για απορρύθμιση της αγοράς, μέτρα που θα ωφελούσαν την επιχείρηση κατασκευής ηλεκτρικών οχημάτων Tesla (που ανήκει στον Μασκ), της οποίας το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό εργοστάσιο βρίσκεται κοντά στο Βερολίνο. Την ίδια στιγμή, η φιλορωσική Ακροδεξιά σημειώνει άνοδο στην Ευρώπη: στην Αυστρία, η Ακροδεξιά υπό τον Χέρμπερτ Κικλ ετοιμάζεται να σχηματίσει κυβέρνηση με τη Δεξιά. Στη Ρουμανία εξελέγη πρόεδρος ο ακροδεξιός φιλορώσος Καλίν Τζορτζέσκου.

Τα ατού του Τουσκ

Σε αυτές τις συνθήκες, η ανάδυση του διδύμου Τουσκ – Μελόνι στα ηγετικά κλιμάκια των «27» μπορεί να ωφελήσει την ΕΕ. Στα πλεονεκτήματα του Τουσκ προσμετρώνται το ότι έχει διατελέσει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2014-2019) και ότι προέρχεται από την ίδια πολιτική οικογένεια με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ).

Επιπλέον, η Πολωνία επενδύει ποσά-ρεκόρ στην άμυνα εξαιτίας της γειτνίασης της με την Ουκρανία, ένα μέτρο υπέρ του οποίου ο Τραμπ θα πιέσει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ηδη από την πρώτη θητεία του ο Τραμπ είχε καταφέρει οι χώρες της ΕΕ που ανήκουν στο ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, δεδομένου και του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, ο Τραμπ αναμένεται να πολιτευτεί στην ίδια γραμμή.

Στα ατού του Τουσκ ως προς τις σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ περιλαμβάνεται και ο πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ο οποίος έχει εργαστεί επί είκοσι έτη σε αμερικανικά ιδρύματα και think tanks και θεωρείται πολύ ικανός στο να συνεργαστεί με την κυβέρνηση Τραμπ προς το συμφέρον της Ευρώπης. Αν το κόμμα του Τουσκ επικρατήσει και στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου στην Πολωνία, τότε ο πολωνός πρωθυπουργός θα ενισχυθεί περαιτέρω και θα έχει ακόμη μεγαλύτερα περιθώρια κινήσεων.

Η «γεφυροποιός» Μελόνι

Μαζί με τον Τουσκ, η πρωθυπουργός της Ιταλίας προτίθεται να καλύψει το κενό ηγεσίας που δημιουργεί η στασιμότητα του γαλλογερμανικού άξονα. Η Μελόνι, επικεφαλής μιας ισχυρής κυβέρνησης συνασπισμού, προτάσσει τις αγαστές σχέσεις της με τον Τραμπ και φιλοδοξεί να διαδραματίσει έναν ρόλο «γεφυροποιού» μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ.

Παρότι το περιεχόμενο των πρόσφατων συνομιλιών τους δεν έγινε γνωστό, πιθανότατα η Μελόνι συζήτησε με τον Τραμπ για το επίμαχο ζήτημα της πιθανής επιβολής αμερικανικών δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα. Η Ιταλία ανησυχεί ιδιαιτέρως καθώς εξάγει στις ΗΠΑ, σε μαζικές ποσότητες, προϊόντα της βιομηχανίας της μόδας και του αγροδιατροφικού τομέα.

Σύμφωνα με στοιχεία του οικονομικού ινστιτούτου Prometeia της Μπολόνια, οι απειλές του Τραμπ για επιβολή δασμών ύψους 10% στα εισαγόμενα προϊόντα μπορεί να έχουν ως συνέπεια η Ιταλία να έχει απώλειες μεταξύ 3,88 και 6,79 δισ. ευρώ. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο γαλλικός «Le Monde», παρά τις ιδεολογικές της συγκλίσεις με τον Τραμπ, η Μελόνι ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με το απρόβλεπτο του χαρακτήρα του νέου προέδρου αλλά και το γενικότερο γεωπολιτικό πλαίσιο.

Η Ιταλία προβλέπει για τις αμυντικές της δαπάνες μόνον το 1,5% του ΑΕΠ, γεγονός που ενοχλεί τον Τραμπ, o οποίος επιμένει ότι οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερο στον προϋπολογισμό της Συμμαχίας, ενώ έχει υπονοήσει ότι θα αποσύρει τη στήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία, που αποτελεί επίσημη θέση της ΕΕ από την οποία δεν παρεκκλίνει η Ιταλία.

Ιταλικό Starlink

Η Μελόνι κινδυνεύει επίσης να βρεθεί απέναντι στην ΕΕ εξαιτίας της στενής σχέσης που έχει αναπτύξει με τον Μασκ. Επισήμως, εμφορούνται και οι δύο από αντιπάθεια προς την πολιτική ορθότητα και τη «woke» κουλτούρα, αλλά και από την αντιμεταναστευτική ρητορική. Ανεπισήμως, η ιταλική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να προμηθευτεί το Starlink, το σύστημα δορυφόρων του Μασκ, γυρίζοντας την πλάτη στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά συστήματα IRIS2 που θα τεθούν σε λειτουργία μετά από πέντε χρόνια.

Ο Μασκ όμως έχει εξελιχθεί σε εχθρό της ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο που ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν τον κατηγόρησε, χωρίς να τον κατονομάσει, ότι στηρίζει τη «Διεθνή των αντιδραστικών». Ο Μασκ μισεί την ΕΕ διότι είναι ο μόνος οργανισμός στον πλανήτη που προσπαθεί με νόμους να προστατεύσει τους πολίτες από την ανεξέλεγκτη δράση των κολοσσών της τεχνολογίας, τμήμα των οποίων αποτελούν οι επιχειρήσεις του.

Για τον Μασκ η Ευρώπη εκπροσωπεί τον παλαιό κόσμο, έναν κόσμο «σοσιαλιστικό» με πολλούς κανόνες και ρυθμίσεις για τις επιχειρήσεις και την ελευθερία, όπως ο ίδιος την εννοεί.