Κουλτούρα αγωγής ή συστήματα εισαγωγής;

Η αμορφωσιά του
ήταν πλήρης

κι ολοκληρωτική
σ’ όλους τους τομείς

Το ισχύον σύστημα πρόσβασης στην Ανώτατη Εκπαίδευση χαρακτηρίζεται αντιπαιδαγωγικό διότι ακυρώνει την «παιδαγωγική»(;) λειτουργία του Λυκείου ή και διότι καλλιεργεί την αποστήθιση/απομνημόνευση (ενώ η παπαγαλία του σχολείου τι ακριβώς καλλιεργεί;). Το πρόβλημα δεν είναι λοιπόν μόνον η αποσύνδεση των εισαγωγικών εξετάσεων από το Λύκειο, αλλά και η αποσύνδεση του Λυκείου από τον «κακό εαυτό του».

Για να συμβεί όμως αυτό χρειάζεται προηγουμένως να αυτοαξιολογηθεί και να αξιολογηθεί από εξωτερικούς κριτές η υποχρεωτική εκπαίδευση (Δημοτικό – Γυμνάσιο) στο σύνολό της και να αναδιαρθρωθεί πλήρως η λυκειακή εκπαίδευση.

Κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να αρχίσει καν η συζήτηση για το νέο σύστημα αν δεν έχει επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση στα 12 χρόνια (ώστε να μπορούν «να απλωθούν» τα προγράμματα σε περισσότερο χρόνο) και αν δεν έχουν περιορισθεί τόσο η σχολική διαρροή όσο και ο αναλφαβητισμός. Το ερώτημα δεν είναι πώς θα μπαίνουν οι υποψήφιοι στα ΑΕΙ/ΤΕΙ αλλά ποιοι και πόσοι θα είναι οι (δυνάμει) υποψήφιοι.

Αν με κοινωνικούς ή πολιτισμικούς ή οικονομικούς ή γεωγραφικούς όρους περιορίζουμε πολύ αυτούς που θα μπορούσαν και θα ήθελαν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους, τότε δεν πρέπει να αναφερόμαστε σε Γενικές Εισαγωγικές Εξετάσεις αλλά σε Ειδικές Αποπεμπτικές Κατηγορίες.

Δεύτερο κρίσιμο ζήτημα είναι το αδιάβλητο των όποιων εξετάσεων. Είτε το νέο σύστημα αναθέσει στους καθηγητές του Λυκείου τη διεξαγωγή των σχετικών διαγωνισμών, είτε το αναθέσει στους καθηγητές του Πανεπιστημιακού Τμήματος, είτε το αναλάβει ανεξάρτητη αρχή, πρέπει σε κάθε περίπτωση να θωρακιστεί έτσι ώστε να μην υπάρχει η παραμικρή υποψία ή αμφιβολία (ιδίως σε έναν λαό που δεν εμπιστεύεται τίποτα και κανέναν) ότι μπορεί να υπάρξουν «διαρροές». Ας μην ξεχνάμε ότι σε αυτή τη χώρα ο νεποτισμός, η ευνοιοκρατία και τα πελατειακά δίκτυα εξυπηρέτησης καλά κρατούν.

Τρίτο κρίσιμο ζήτημα είναι η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου ΑΕΙ/ΤΕΙ μετά βεβαίως από μια πρώτη αξιολόγηση του ισχύοντος. Βασική μεταρρύθμιση, προκειμένου η αλλαγή των Εισαγωγικών να «πατάξει» μία ακόμα στρέβλωση του πανεπιστημιακού συστήματος, δηλαδή τις αθρόες/μαζικές κατατακτήριες εξετάσεις, είναι η εγγραφή του πρωτοετούς φοιτητή σε Σχολή και όχι σε Τμήμα.

Ετσι π.χ. ο επιτυχών στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών θα επιλέγει το Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πολιτικής Επιστήμης, Επικοινωνίας & ΜΜΕ κ.λπ. μετά το τέταρτο εξάμηνο αφού στα δύο πρώτα χρόνια το πρόγραμμα θα είναι κοινό.

Πρέπει να προβλέπονται εναλλακτικοί δρόμοι πρόσβασης (σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, τμήματα διά βίου εκπαίδευσης, μονάδες/credits από οποιεσδήποτε εκπαιδευτικές πηγές. Δεν πρέπει ποτέ να κλείνουν οριστικά οι πόρτες της Ανώτατης Εκπαίδευσης). Ετσι ξεπερνιέται και ο ρόλος των φροντιστηρίων.

Μολονότι κατά τη γνώμη μου ανάμεσα στο Πιστοποιητικό Αποφοίτησης από το Λύκειο και την εισαγωγή σε ΑΕΙ/ΤΕΙ πρέπει να μεσολαβούν Εξετάσεις Εθνικού Ακαδημαϊκού Τύπου και μολονότι θεωρώ περισσότερο έγκυρο ο βαθμός πρόσβασης στο ΑΕΙ/ΤΕΙ να συγκροτείται από τρεις επιμέρους αξιολογήσεις (Πιστοποιητικό Λυκείου + Εθνικό Ακαδημαϊκό Σύστημα + Μαθήματα βαρύτητας της Σχολής ΑΕΙ/ΤΕΙ), δεν απορρίπτω το σύστημα των εισαγωγικών σε ένα επιστημονικό πεδίο.

Δεν πρέπει πάντως να αποκλείεται η θέσπιση σταθερών αντικειμενικών κριτηρίων διαφοροποίησης ανά Πανεπιστήμιο (Κεντρικό, Περιφερειακό) ή ανά Σχολή (Υγείας, Κοινωνικών Επιστημών), εγγραφής χωρίς εξετάσεις σε εξαιρετικές περιπτώσεις ή και οριζόντιες μετακινήσεις (από ΑΕΙ/ΤΕΙ σε ΑΕΙ/ΤΕΙ).

Ειδικά δε ως προς την Ανώτατη Εκπαίδευση, εξακολουθώ να υποστηρίζω την άποψή μου ότι πρέπει να θεσμοθετήσουμε το συνολικό ίδρυμα της Περιφέρειας (στο οποίο θα ενταχθούν διαφοροποιημένα ως προς τους στόχους τα Τμήματα, ΑΕΙ, οι Σχολές ΤΕΙ, τα ΚΕΚ, τα ΙΕΚ, τα Ερευνητικά Κέντρα κ.λπ.).

Το ζητούμενο δεν είναι να μπαινοβγαίνουν στις αίθουσες αδιάφοροι μαθητές / σπουδαστές / φοιτητές. Ούτε να καλλιεργούμε το greek dream του πανεπιστημιακού πτυχίου εν είδει «τίτλου ευγενείας».

Το κρίσιμο ζήτημα είναι οι μη ενσωματωμένοι μαθητές (αποκλεισμένοι) αλλά και οι ενσωματωμένοι μη ικανοποιημένοι, επικριτικοί ή και πολέμιοι, να θεωρούν την είσοδο στο Πανεπιστήμιο ως σημαντικό στάδιο επιστημονικής και πνευματικής καλλιέργειας και όχι ως τυπική προϋπόθεση διορισμού ή επαγγελματικής αποκατάστασης.

Ομως αυτές οι αντιλήψεις προϋποθέτουν αλλαγή κουλτούρας και όχι αλλαγή «συστημάτων».

Ο κ. Γιάννης Πανούσης είναι καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός.