Το ευρωπαϊκό παράδειγμα: ανεξάρτητες Αρχές και δημόσιες αξίες

Μοιάζει με ζούγκλα, αλλά δεν είναι. Παρά τον λυσσαλέο ανταγωνισμό μεταξύ των κάθε είδους καναλιών, η ιδιωτική ραδιοτηλεοπτική αγορά στην Ευρώπη είναι παντοειδώς ρυθμισμένη.

Η κυριότερη ρύθμιση από αυτές: ο αρμόδιος υπουργός είναι αναρμόδιος για την αδειοδότηση και την εποπτεία των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών. Ή, ακριβέστερα, η μοναδική αρμοδιότητά του είναι να κηρύξει εαυτόν αναρμόδιο για τα παραπάνω. Στη θέση του μπαίνουν ανεξάρτητες Αρχές, οι οποίες αναλαμβάνουν την αποκλειστική ρύθμιση, εποπτεία και εν ανάγκη, σε περίπτωση παραβατικής συμπεριφοράς, επιβολή κυρώσεων στους σταθμούς. Τέτοιες Αρχές δεν εκφέρουν απλώς «σύμφωνη γνώμη» με εκείνη του υπουργού (όπως καθορίζει ο πρόσφατα αποφασισθείς νόμος για την αδειοδότηση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών στην Ελλάδα), αλλά τη μοναδική ισχύουσα, που ρίχνει στο καλάθι των αχρήστων την υπουργική: ο λόγος τους είναι νόμος.

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, ένα από μια μεγάλη χώρα (Γερμανία), και ένα από μια μικρή, την Αυστρία, που είναι συγκρίσιμη με την Ελλάδα:

Γερμανία: Τα νήματα είναι αποκλειστικά στα χέρια των Κρατιδιακών Ιδρυμάτων για Ραδιοτηλεοπτικά Μέσα (Landesmedienanstalten). Η σύνθεση των προεδρείων τους είναι πλουραλιστική, τα μέλη τους προέρχονται από σημαίνουσες κοινωνικές ομάδες (συνδικάτα, εργοδότες, τεχνικά επιμελητήρια, εκκλησία, φεμινιστικές ομάδες, κ.λπ.), όπως αυτό καθορίζεται από τα κρατιδιακά συντάγματα και τους συνεπόμενους νόμους. Τα μέλη αυτά δεν έχουν μόνο διοικητικές (παροχή αδειών, εποπτεία, κ.λπ.), αλλά και τεχνικές αρμοδιότητες, παρακολουθούν δηλαδή τις τελευταίες τεχνικές εξελίξεις και παρέχουν αντίστοιχη τεχνογνωσία στους σταθμούς, είτε μέσω μετεκπαίδευσης των στελεχών τους είτε μέσω πιλοτικών προγραμμάτων που εφαρμόζουν τις νέες τεχνολογίες. Το αποτέλεσμα αυτή της «αρωγής» είναι ότι, όπως η δημόσια, έτσι και η ιδιωτική ραδιοτηλεόραση στη Γερμανία είναι από τις τεχνικά πιο εξελιγμένες στον κόσμο –με το απόλυτο κέντρο βάρους σήμερα στην ψηφιακή τεχνολογία.

Αυστρία: Υπεύθυνη για όλα είναι η επιτροπή KommAustria, τα πέντε μέλη της οποίας διορίζονται για έξι χρόνια από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ύστερα από πρόταση της κυβέρνησης σε συμφωνία με την αρμόδια επιτροπή της Βουλής. Η ανεξαρτησία της KommAustria είναι ωστόσο από το 2010, σύμφωνα με απόφαση της Βουλής, πλήρως κατοχυρωμένη. Η κυβέρνηση δεν επιτρέπεται να τους δώσει οποιαδήποτε οδηγία.

Με τη γνώση και η σωφροσύνη. Οι ανεξάρτητες Αρχές δεν διανοήθηκαν ποτέ να επιβάλουν στα ιδιωτικά κανάλια έναν ανώτατο αριθμό στις άδειες ή έναν κατώτατο στους απασχολουμένους. Η άποψή τους για τις ψηφιακές άδειες είναι ότι μπορούν εύκολα να φτάσουν τις εκατοντάδες –σε αντίθεση με τις πέντε ή έξι την εποχή της αναλογικής τεχνολογίας. Σήμερα παίρνει πλέον άδεια όποιος μπορεί να αποδείξει ότι διαθέτει την αναγκαία τεχνική και οικονομική υποδομή. Αλλά και ο αριθμός των απασχολουμένων έχει «ρέουσα» μορφή. Καθορίζεται από τις εκάστοτε ανάγκες του προγράμματος.

Κακά τα ψέματα. Η ανεξαρτησία των Αρχών δεν είναι ποτέ πλήρης. Πολλοί παράγοντες τους αναγνωρίζουν σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις ότι πέφτουν συχνά στον πειρασμό να κάνουν κάποια «χατίρια» σε υπουργούς ή σε κομματικούς παράγοντες με αντάλλαγμα διευκολύνσεις για τους εαυτούς τους ή για τα ιδρύματά τους.

Τέτοια «χατίρια» κάνει συνεχώς ο υπουργός Νίκος Παππάς, από μόνος του στον εαυτό του –και δη διά του νέου νόμου. Αυτή την παντοδυναμία του θα μπορούσε βέβαια να την χρησιμοποιήσει –λέμε τώρα –και για κάτι καλό. Να επιβάλει στα ελληνικά ιδιωτικά κανάλια εκείνο που είναι πλέον αυτονόητο στη δημόσια (όχι στην ιδιωτική!) ραδιοτηλεόραση της Ευρώπης. Τα περίφημα public values, τις δημόσιες αξίες, όπως δημοκρατικό ήθος ή υψηλή αισθητική στην ψυχαγωγία, που παράγουν υπεραξία στην κοινωνική ζωή. Αλλά τέτοιες αξίες δεν τις έχει κατοχυρώσει σε πλήρες εύρος ούτε καν στον νόμο για την ΕΡΤ –θα ήταν λοιπόν πραγματικά πολύ να του το ζητάει κανείς για την ιδιωτική ραδιοτηλεόραση.