Δημοκρατική νομιμότητα και ασφάλεια

Ο πρύτανης κ. Θ. Φορτσάκης δηλώνει ότι οι αποφάσεις του αποσκοπούν στην εδραίωση της ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο. Αποφασίζει τη σύσταση «πανεπιστημιακής αστυνομίας» για τον έλεγχο των εισερχομένων στο Ιδρυμα. Ας ξεκινήσουμε ως εξής: το καταργηθέν πανεπιστημιακό άσυλο ουδέποτε ορίστηκε ως πεδίο εκτός νομιμότητας. Αποτέλεσε ειδική μορφή ακαδημαϊκής ελευθερίας. Προφανώς, ο κ. Φορτσάκης δεν αμφισβητεί την αναγκαία προστασία της. Συνεπώς, θα δέχεται ότι η προστασία της προαπαιτεί τη διασφάλιση του status negativus των φορέων της. Η ακαδημαϊκή ελευθερία ορίζεται σε σχέση με τα αντικείμενά της, δηλαδή την επιστημονική έρευνα και τη διδασκαλία. Και οι δύο αποσκοπούν στην πρόοδο, στη δημοκρατία και, οπωσδήποτε, στην απρόσκοπτη διακίνηση των ιδεών στον χώρο της ελεύθερης διαβούλευσης και δημόσιας χρήσης του λόγου, δηλαδή στο Πανεπιστήμιο. Τέτοιο πανεπιστήμιο οφείλει να διοικήσει ο κ. Φορτσάκης. Σε αυτό αναδείχτηκε πρύτανης μέσα από μια προβληματική διαδικασία. Το Συμβούλιο Ιδρύματος, που ενέκρινε την υποψηφιότητά του, είχε απορρίψει άλλους υποψηφίους. Στη δημοκρατία όποιος επιθυμεί μπορεί να κατέλθει υποψήφιος και να εκτεθεί στην κρίση των εκλεκτόρων του. Βεβαίως, αυτή η παραβίαση της δημοκρατικής νομιμότητας δεν αναιρεί την τυπική νομιμοποίηση της εκλογής του, οπότε μπορούμε να αχθούμε στο επόμενο ερώτημα: σε ποιον ανήκει ο κ. Φορτσάκης ως πρύτανης; Ας απαντήσουμε αρνητικά: δεν ανήκει στον εαυτό του. Ο πρύτανης ανήκει στο όλον της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ανήκει στους καθηγητές και, βεβαίως, στους φοιτητές του. Στο όνομα αυτών υπάρχει Πανεπιστήμιο.

Ας δούμε, τώρα, τι κάνει ο πρύτανης που ανήκει στους παραπάνω, αλλά και στους εργαζομένους του Ιδρύματος. Προτάσσει το δίλημμα ανάμεσα σε ελευθερία και ασφάλεια. Συνήθως, όποτε τίθεται τέτοιο δίλημμα, υπερέχει το δεύτερο σκέλος του. Αυτό προϋποθέτει να παραβλέψουμε ότι ασφάλεια χωρίς ελευθερία ισοδυναμεί με περιστολή των δικαιωμάτων μας, ενώ χωρίς ασφάλεια –ατομική, εργασιακή και κοινωνική –δεν μπορούμε να απολαύσουμε την ελευθερία μας. Ο κ. Φορτσάκης επέλεξε. Ας δούμε τις συνέπειες: παρέταξε ΜΑΤ, προς άγραν εντυπώσεων, προκειμένου να εγγυηθεί την ασφάλεια, την οποία δηλώνει ότι διαταράσσουν οι φοιτητές, στους οποίους ανήκει ως πρύτανης. Περιστέλλει την ελεύθερη πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο, η οποία συνιστά θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα και συναφή εκδήλωση ελευθερίας, αναγόμενη σε θεμελιώδεις, επίσης, μη παραβιάσιμες δικαιοκρατικές αρχές. Αυτό όμως δεν του φτάνει, διότι ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς. Ετσι, παραβλέπει ότι το άσυλο δεν αφορά συγκεκριμένα πρόσωπα, εντός του Ιδρύματος, αλλά εκτείνεται σε όλους τους χώρους του, αλλιώς δεν είναι άσυλο, οπότε η ακαδημαϊκή ελευθερία μένει απροστάτευτη, δηλαδή ο πρύτανης αποτυγχάνει να εγγυηθεί αυτό που συνιστά τον κύριο σκοπό των καθηκόντων του. Παραλλήλως κλειδώνει (!) τους εργαζομένους, οπότε παραβιάζει ατομικά δικαιώματα, στηριζόμενος στην πρυτανική εξουσία του, η οποία νομιμοποιείται μόνο ως εγγυητική αρχή και τέτοιων δικαιωμάτων.

Στη δημοκρατία η εξουσία υπόκειται σε κανονιστική οριοθέτηση. Ακόμη και η θεμελιώδης, για τον δημοκρατικό συνταγματισμό, «εξουσία του λαού», δηλαδή η λαϊκή κυριαρχία, υπόκειται σε περιορισμούς, πόσω μάλλον η εξουσία του πρύτανη. Συνεπώς αυτή η εξουσία ελέγχεται. Ο κ. Φορτσάκης αντέδρασε σκαιώς στον έλεγχο βουλευτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διερωτώμενος αν μπορεί να μπει στο σπίτι τους, χωρίς άδεια, οπότε και οι ίδιοι δεν μπορούν να εισέλθουν στο Ιδρυμα, χωρίς άδεια. Ο αναλογικός του συλλογισμός τον εκθέτει. Οι βουλευτές είναι αιρετοί εκπρόσωποι και ανήκουν στους πολίτες, όπως ο ίδιος, ως αιρετός άρχων του Πανεπιστημίου, ανήκει στην πανεπιστημιακή κοινότητα, άρα η είσοδός τους στο Πανεπιστήμιο είναι διαφυλασσόμενη ενάσκηση καθήκοντος. Ο κ. Φορτσάκης, υιοθετώντας την κυβερνητική «στρατηγικής της έντασης», επιλέγει την αυταρχική εξουσία. Η τελευταία είναι συγκεντρωτική, αδιαφορεί για τη συναίνεση, ασκείται με νομιμοφανή τρόπο, αλλά χωρίς ουσιαστική νομιμοποίηση, και επικαλείται την επιβολή της τάξης. Είναι λυπηρό που ο πρύτανης φέρεται ως αντικαταστάτης της κυβερνητικής εκπροσώπου, ιδίως της συγκεκριμένης εκπροσώπου. Αυτό του χαλάει το στυλ, πράγμα που είναι προσωπική του υπόθεση. Το γεγονός όμως ότι φέρεται στο Πανεπιστήμιο όπως ο Πρωθυπουργός στο πολίτευμα δικαιολογεί την εύλογη ανησυχία ως προς την αναγκαία υπεράσπιση και των δύο.

Ο κ. Στέφανος Δημητρίου είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.