Ο ΣΥΡΙΖΑ δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες την πρότασή του για τον πολιτισμό, με στόχο τη διαβούλευση. Ας ελπίσουμε ότι η διαβούλευση θα λειτουργήσει και ότι στο τέλος θα προκύψει ένα τελείως διαφορετικό κείμενο από αυτό που σήμερα εμφανίζεται ως «πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό». Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα εξουσίας, αλλά η πρότασή του για τον πολιτισμό, ένα κείμενο 17 σελίδων, μοιάζει να προέρχεται από ένα κόμμα διαμαρτυρίας. Πρόταση φοβική, εσωστρεφής, γενικόλογη, κρατικιστική, εθνικοκεντρική παλαιάς κοπής, λαϊκιστική, ανισοβαρής και κυρίως γεμάτη αντιφάσεις. Φανερώνει την αγωνία των συντακτών της να τα περιλάβουν όλα, όπως φανερώνει επίσης την απουσία σοβαρής έρευνας –ακόμη και σε επίπεδο ποσοτικών δεδομένων –επί της οποίας θα στηριχθεί η τεκμηρίωση και η αιτιολογική βάση των θέσεων. Κι αυτό είναι παράδοξο γιατί υπάρχουν χώροι του ΣΥΡΙΖΑ, όπως για παράδειγμα αυτοί που εκφράζονται μέσα από τα «Ενθέματα» της εφημερίδας «Αυγή», που φαίνεται ότι έχουν πιο σύγχρονη, πιο δημοκρατική και πιο πλουραλιστική άποψη για τον πολιτισμό.
Ο γενικόλογος και ασαφής χαρακτήρας της πρότασης φαίνεται ευθύς εξαρχής, όταν περιγράφεται το γενικότερο πολιτικό πλαίσιο. «Εξαρτημένη και περιθωριακή θέση της χώρας», «υποβάθμιση της γηγενούς πολιτιστικής παραγωγής υπό το βάρος των εισαγωγών», «εξοβελισμός της χώρας από το διεθνές δίκτυο διακίνησης πολιτισμικών προϊόντων», «τυποποίηση ενός πολιτιστικού μοντέλου που διαμόρφωσε ένα ομογενοποιημένο γούστο» είναι μερικές από τις φράσεις των συντακτών της πρότασης που μοιάζουν με κλισέ παρμένα από σχετικά εγχειρίδια. Η αοριστία της πρότασης παίρνει σε ορισμένα σημεία διαστάσεις απειλής όταν, για παράδειγμα, οι συντάκτες της γράφουν για τα «νέα τζάκια που διεκδικούν μερίδιο και στον χώρο του πολιτισμού, προκειμένου να υπαγορεύσουν πνευματικές κατευθύνσεις, να εξαφανίσουν τον δημόσιο χαρακτήρα πολιτιστικών οργανισμών και φορέων, να οικειοποιηθούν τέχνες και καλλιτέχνες». Ποιους εννοούν ως «νέα τζάκια» οι συντάκτες της πρότασης; Τους ανεξάρτητους κινηματογραφικούς παραγωγούς; Τους συλλέκτες; Τη Στέγη Γραμμάτων του Ιδρύματος Ωνάση; Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος; Η θέση για τα «νέα τζάκια» αντικρούεται λίγο πιο κάτω από τη θέση ότι πρέπει να δοθούν «σημαντικά κίνητρα στους ιδιώτες που επενδύουν στις κινηματογραφικές ταινίες».
Η ασάφεια είναι δεδομένη σε όλο το κείμενο. Για παράδειγμα, τι σημαίνει η φράση «επαναφορά στο προσκήνιο των πνευματικών, αισθητικών, ηθικών προταγμάτων του πολιτισμού και άμεση διασύνδεσή τους με την εκπαιδευτική διαδικασία»; Ή, πάλι, τι σημαίνει η φράση «ο ΣΥΡΙΖΑ θέτει στην αιχμή του δόρατος τη δημιουργία συνθηκών τέτοιων όπου το πνευματικό και καλλιτεχνικό δυναμικό της χώρας αλληλοτροφοδοτείται διαρκώς από τις κοινωνικές δυνάμεις, διαμορφώνοντας ένα αφήγημα στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η αισθητική συνυφασμένη με την ηθική της διάσταση»; Και γεννάται ευλόγως το ερώτημα: μπορεί σήμερα ένα κόμμα να προσδιορίζει με διοικητικές πράξεις την αισθητική και την ηθική; Αυτό παραπέμπει σε σκοτεινές εποχές της Ιστορίας, σε περιόδους αυταρχικών, κεντρικών σχεδιασμών. Και οι αντιφάσεις διευρύνονται, αφού σε άλλα σημεία της πρότασης ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να είναι κατά της «ενιαίας άποψης» και κατά της κατασκευής «οργανικών διανοουμένων», χωρίς να διευκρινίζεται με ποιον τρόπο χρησιμοποιείται αυτός ο γκραμσιανός όρος.
Αν θέλαμε να αναδείξουμε τις βασικές κατευθύνσεις της πρότασης, θα λέγαμε ότι έχουν σχέση με μια γενικευμένη παροχολογία επιχορηγήσεων, που θυμίζει την πρώτη εποχή του ΠαΣοΚ, και φυσικά με ενίσχυση του κεντρικού-κρατικού ελέγχου. Η ενίσχυση αυτή φτάνει και σε σημεία ακρότητας όταν, για παράδειγμα, προβλέπεται ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Μουσικής, «που θα χαράζει μια μακρόπνοη Εθνική Στρατηγική για τη Μουσική και θα εξασφαλίζει την εφαρμογή της». Ας μας εξηγήσει κάποιος τι σημαίνει αυτό. Οι δύο βασικές κατευθύνσεις συμπληρώνονται, αναιρούνται ή χρωματίζονται από πλήθος θέσεων, με βασικό χαρακτηριστικό τους, πάντα, την ασάφεια και το nonsense. Ας πούμε: «Ενίσχυση της παραγωγής συλλογικού επιστημονικού έργου και εξασφάλιση προϋποθέσεων για διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ υπηρεσιών και κλάδων». Τι σημαίνει αυτό;
Απορία δημιουργεί η αδυναμία ή η αμηχανία των συντακτών της πρότασης να τοποθετηθούν απέναντι στην πραγματικότητα των χορηγιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αμηχανία τους για την πρωτοφανούς έκτασης χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, με την οποία λύνεται οριστικά το πρόβλημα μιας σύγχρονης Εθνικής Βιβλιοθήκης και της στέγασης της εθνικής όπερας, αποτυπώνεται στη φράση «ειδικά για τη Λυρική Σκηνή, η μετεγκατάστασή της στο Πολιτιστικό Πάρκο – Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, να γίνει με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον». Είναι το μόνο σημείο σε όλη την πρόταση όπου δηλώνεται έμμεσα η λειτουργία των χορηγιών. Η αμηχανία φαίνεται και στο κομμάτι που αφορά το Μέγαρο Μουσικής. «Η λειτουργία του πρέπει να διασφαλίζει την εκπροσώπηση όλων των πολιτιστικών τάσεων και ρευμάτων, ώστε οι αποδέκτες να γίνονται κοινωνοί ενός πολιτιστικού πλουραλισμού που δημιουργεί συνθήκες ελεύθερης έκφρασης και ταυτόχρονα διαρκούς κοινωνικού ελέγχου, χωρίς όμως να επανέλθουμε στο παλιό μοντέλο των κλαδικών εκπροσωπήσεων».
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα εξουσίας. Και η πρότασή του για τον πολιτισμό πρέπει να προσεχθεί περισσότερο. Ας ανοίξουμε τον διάλογο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
