Η βασική θέση που ο μακαρίτης δάσκαλός μου Ε. R. Dodds διατυπώνει στο κλασικό βιβλίο του «Οι Ελληνες και το Παράλογο», αναφερόμενος τόσο στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό όσο και στον σημερινό κόσμο, είναι πως η ανθρώπινη ψυχή παραμένει διχασμένη και ταλαντευόμενη ανάμεσα στον ορθολογισμό και στις άλογες, παράλογες φοβίες ή ελπίδες της. Αυτόν τον διχασμό δεν μπόρεσε να υπερβεί ο αρχαίος Ελληνας, παρά τις όποιες προσπάθειες τόσων λαμπρών πνευμάτων, με πρωταγωνιστή τον Πλάτωνα, και ό,τι φαίνεται να προκύπτει από την πολιτική και θρησκευτική πορεία των αρχαίων Ελλήνων (αλλά και των σημερινών) είναι η συνεχής αντίδρασή τους προς τον ορθολογισμό και η αδυναμία τους να υπερβούν τις φοβίες τους. Η αλήθεια είναι επικίνδυνη και η ανθρώπινη ψυχή δεν μπορεί να αντέξει παρά μια μικρή δόση πραγματικότητας, όπως έχει λεχθεί. Μπροστά, λοιπόν, στον φόβο της ελευθερίας προτιμότερες οι βολικές, προστατευτικές και παρηγορητικές ιδέες, ασχέτως αν έχουν προ πολλού καταρρεύσει. Δεν αναφερόμαστε μόνο στην επιμονή μας να παραμένουμε δέσμιοι θεολογικών / μεταφυσικών συστημάτων και απόψεων αλλά και στην εμμονή μας, δεκαετίες τώρα, για να έρθουμε στα καθ’ ημάς, να λατρεύουμε ολωσδιόλου παράλογα και ανορθολογικά (όταν δεν μας το υπαγορεύει το συμφέρον) κόμματα και πολιτικά συστήματα που απλώς προβάλλουν ένα μεσσιανικό κέλυφος.
Με βάση τα παραπάνω, αναγκαστικά γενικευμένα, η άποψή μας είναι ότι, παρά τα διάφορα σημάδια εξορθολογισμού της πολιτικής μας ζωής και τις όποιες αμφισβητήσεις των αλλοπρόσαλλων κάποτε, πολιτικών ομιλιών και ντιμπέιτ (συγχωρείστε μου το ξενικόν) επί του τηλεοπτικού Ορους, ο πολιτικός διαφωτισμός θα πρέπει να περιμένει ακόμη πολύ για να έρθει στη χώρα μας. Οχι ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυτός ο ορθολογισμός έχει εδραιωθεί και μαζί του θάλλουν τα αγαθά της δημοκρατίας και της ευνομίας. Ομως καθώς στην Ευρώπη (στην Κεντρική τουλάχιστον) έχουν δημιουργηθεί και ισχύουν από χρόνια κάποιοι κανόνες του ορθώς πολιτεύεσθαι, ο πολιτικός παραλογισμός δεν είναι, ή τουλάχιστον δεν φαίνεται, τόσο βίαιος όσο εδώ. Αρκεί να παρακολουθήσουμε μια τηλεοπτική αντιπαράθεση ελλήνων και ευρωπαίων συνυποψηφίων. Κατά την άποψή μας (και όχι μόνο δική μας) ένα από τα μεγαλύτερα ελλείμματα (ανάμεσα στα άλλα) που έχουν δημιουργηθεί στα χρόνια της Μεταπολίτευσης είναι το έλλειμμα του πολιτικού ορθολογισμού.
Δεν χρειάζεται να αναφερόμαστε συνεχώς, μαζοχιστικά θα έλεγα, στις πολιτικές αμαρτίες και ενοχές μας μέσα στα μεταπολιτευτικά χρόνια. Ομως εκείνο που διαπιστώνει κανείς, ξανά και ξανά, είναι πως ο πολιτικός ανορθολογισμός, που ξεκίνησε σε άλλα χρόνια ως αντιπαράθεση οιονεί θρησκευτικών δογμάτων και ιδεολογιών, Αριστεροί – Κεντρώοι – Δεξιοί, επανεμφανίζεται στον λόγο και στις προθέσεις νέων ανθρώπων, οι περισσότεροι από τους οποίους γεννήθηκαν μετά τη μεταπολίτευση ή λίγο πριν. Αντιλαμβάνομαι απολύτως τον θρησκευτικό / πολιτικό δογματισμό των ελλήνων κομμουνιστών της δεκαετίας του ’30, του ’40 ή του ’50. Το ίδιο αντιλαμβάνομαι τον πλασματικά εθνοσωτήριο υπερσυντηρητισμό (για να μην πω φασισμό και τραμπουκισμό) ανθρώπων που βίωσαν από την πλευρά τους τον Εμφύλιο. Αντιλαμβάνομαι τον παπανδρεϊκό «σοσιαλιστικό» φανατισμό για μια Αλλαγή που κατέληξε σε πολιτική φενάκη και κατασπατάληση του δημόσιου πλούτου. Ομως, διερωτώμαι, ποια σχέση έχουν με αυτά τα πολιτικά μορφώματα άνθρωποι νέοι και άφθαρτοι; Γιατί αυτή η εμμονή σε παρωχημένες και μοιραίες, όπως αποδείχθηκαν, θεολογικού τύπου πολιτικές απόψεις; Και κυρίως γιατί τόσες χιλιάδες ψηφοφόροι εξακολουθούν να παρακολουθούν, φανατικά και εντέλει αδικαιολόγητα, ιδέες και πρακτικές που η ίδια η ιστορία έχει απορρίψει; Τι άραγε καλό προσδοκούν οι νομάδες του θνησιγενούς ΠαΣοΚ μεταναστεύοντας στον ΣΥΡΙΖΑ; Και τι έχει να δώσει ένας πολιτικά θρησκόληπτος ΣΥΡΙΖΑ καθώς πολλοί από τους αποστόλους του διακηρύττουν άλλα από όσα περιλαμβάνουν οι ιερές γραφές του αρχηγού; Πώς είναι δυνατόν να εμπιστευθούμε σοβαρούς, υποτίθεται, πολιτικούς ταγούς της Κεντροαριστεράς όταν οι ίδιοι έχουν απαρνηθεί την παράδοση μιας ανιδιοτελούς και ευγενικής Αριστεράς; Τι μας εμποδίζει να αρνηθούμε μια βεβαρημένη από αμαρτήματα Δεξιά που επιμένει να καλύπτει τα σφάλματά της πίσω από τις ξεσκισμένες αφίσες ενός νεοσυντηρητισμού;
Ο φόβος της ελευθερίας, αυτό είναι το κλειδί. Είμαστε προσκολλημένοι σε μια κληρονομική πολιτική συσσώρευση γεμάτη φοβίες, ανασφάλειες, διάφορα συμφέροντα κ.λπ. Οι ελπίδες μας έχουν εναποτεθεί σε πολιτικούς ιεροκήρυκες που απλώς επαγγέλλονται τη βασιλεία των σοσιαλιστικών ή νεοσυντηρητικών ουρανών. Διαφαίνεται, είναι αλήθεια, αχνά, κάποια εικονοκλαστική πολιτική κίνηση, που δεν χρειάζεται να κατονομάσω. Προβάλλεται ένας συγκρατημένος και διστακτικός ακόμη πολιτικός ορθολογισμός τον οποίο ωστόσο οι πολίτες δεν φαίνονται να εμπιστεύονται καθώς η κίνηση αυτή δεν έχει τη λυτρωτική ευλογία της παράδοσης. Επομένως η απάντησή μας στο ερώτημα εάν και κατά πόσον οι επόμενες εκλογές θα φανερώσουν πως έχει, όντως, δημιουργηθεί στην Ελλάδα ένας ουσιαστικός πολιτικός, ορθολογικός μετασχηματισμός, ότι έχουν εγκαταλειφθεί οι φοβίες (και τα συμφέροντα) μπροστά στο Καινούργιο, είναι απλή και σαφής: αυτός ο ευλογημένος μετασχηματισμός θα περιμένει για πολύ. Ενδεχομένως θα τεθεί ως αίτημα στη συνείδησή μας, αλλά όχι στην πολιτική πρακτική. Τα βόδια της ιστορίας κινούνται αργά. Ακόμη πιο αργόσυρτες και πιο διστακτικές είναι οι κινήσεις μας να απελευθερωθούμε από εμμονές πολιτικές και προκαταλήψεις.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
